Мавзӯъ: Хусусиятҳои вобаста ба синну соли системаи такягоҳ, афзоиш ва инкишофи устухонҳо

Мавзӯъ: Хусусиятҳои вобаста ба синну соли системаи такягоҳ, афзоиш ва инкишофи устухонҳо
Нақша:
1.Сохти устухонҳо
2.Намуд ва шаклҳои устухон
3.Системаи мушакҳо
4. Хулоса
Устухонҳо — қисми асосии скелети одам ва устухонҳо. Бофтаи устухон як намуди бофтаи пайвасткунанда мебошад. Устухонҳо дар якҷоягӣ бо буғумҳо, пайвандҳо, мушакҳо ва риштаҳо системаи мушакҳо ва устухонҳоро ташкил медиҳанд. Ҳуҷайраҳои устухон (остеоситҳо, остеокластҳо) ва фосилаҳои байниҳуҷайраҳо аз моддаҳои минералӣ иборатанд. Остеоситҳоро моддаи байниҳуҷайраҳо иҳота мекунанд; ба воситаи баромадҳо ба ҳам пайваст; мубодилаи моддаҳо (сафеда, об, ионхо) дар бофтаи устухон ва остеоситҳо ташаккули устухонҳо, ҷараёни азхудкунии (резорбсия) онҳоро таъмин мекунанд. Таъсири якҷояи остеобластҳо ва остеокластҳо асоси афзоиши устухонҳо ва тағирёбии фишори функсионалӣ мебошад. Моддаи байниҳуҷайраҳо аз нахҳои коллаген (оссеин) ва моддаҳои заминӣ иборат аст, ин моддаҳо пухта ва мустаҳкам будани устухонро таъмин мекунанд. Коллагени бофтаи устухон аз ҷияни худ бо фаровонии полипептидҳои мушаххас фарқ мекунад. Моддаи асосй аз гликопротеинхо ва протеогликанхо иборат аст. Компоненти маъданӣ аз кристаллҳои апатит, сулфат ва карбонати калсий иборат аст. Ҳангоми инкишофи ҷанин устухон аз бофтаи пайвасткунанда - мезенхима ба вуҷуд меояд. Устухони ибтидоӣ аз устухоншавии скелети дарунӣ (китф, шон ва ғ.) ва устухони дуввум аз бофтаи пуст (пешонӣ, сар ва устухонҳои дигар) ба вуҷуд меоянд. Ҳангоми инкишофи ҷанин устухон аз бофтаи пайвасткунанда - мезенхима ба вуҷуд меояд. Устухони ибтидоӣ аз устухоншавии скелети дарунӣ (китф, шон ва ғ.) ва устухони дуввум аз бофтаи пуст (пешонӣ, сар ва устухонҳои дигар) ба вуҷуд меоянд. Ҳангоми инкишофи ҷанин устухон аз бофтаи пайвасткунанда - мезенхима ба вуҷуд меояд. Устухони ибтидоӣ аз устухоншавии скелети дарунӣ (китф, шон ва ғ.) ва устухони дуввум аз бофтаи пуст (пешонӣ, сар ва устухонҳои дигар) ба вуҷуд меоянд.
Аз рӯи сохт ва шакли устухон дароз, яъне қубуршакл (рон, гӯсола ва ғ.), ҳамвор, яъне сербар (сина ва ғ.) ва кӯтоҳ (сутунмӯҳра ва ғ.) мебошад. Устухонҳои қубурӣ як қисми болоӣ (диафиз) ва ду нӯги (эпифиз) доранд. Диафиз аз моддаи зич ва эпифиз ва бадани устухонҳои ҳамвор ва кӯтоҳ аз моддаи ковок иборат аст. Дар холигии диафиз ва дар байни моддаи исфанкашакли эпифиз илик мавчуд аст. Сатҳи устухон бо периосте, периосте, ки аз бофтаи пайвасткунанда иборат аст ва эндостуми ба ин монанд аз тарафи холигии мағзи дарунӣ фаро гирифта шудааст. Диафиз аз лавҳаҳои ғафсии 4-15 мкм иборат буда, аз онҳо рагҳои хун ва асабҳо мегузарад.
Устухон як анбори калсий ва фосфор аст. Гормонҳои паратгормон ва калцитонин миқдори калсий дар плазмаи устухон ва фаъолияти азхудкунии остеокластҳоро назорат мекунанд. Бофтаи устухон дорои хосиятҳои хеле фаъоли барқарорсозӣ буда, дар бадан пайваста нав мешавад. Аз ин сабаб хосиятҳои механикии устухон низ мувофиқи бори бадан тағйир меёбанд. Таркиби устухони скелети инсон дар давоми тамоми умр нав мешавад (инчунин шикастани устухон , талафоти устухон , скелет ).
Скелети одам аз зиёда аз 200 устухони инфиродӣ иборат аст. Скелет ба қисмҳои зерин тақсим мешавад: устухонҳои бадан (устухонҳо, қабурғаҳо ва стена), косахонаи сар (иборат аз қисмҳои майна ва рӯй), камарбанди китф (сутунмӯҳраҳо ва устухонҳои китобхона), устухонҳои даст (китф, аз устухонҳо иборат аст) аз банди даст ва даст, устухонҳои кос (илия, тиб ва tibia) ва устухонҳои рон, по ва пой.
Устухонхоро аз рӯи сохт, инкишоф ва вазифаашон ба таври зерин тасниф мекунанд.
1. Устухонҳои найчадор: устухонҳои дароз - устухонҳои китф, банд, рон ва пои поён скелети дасту пойҳоро ташкил дода, вазифаи такягоҳро адо мекунанд; Устухонҳои қубурӣ ҳаракати фишангро иҷро мекунанд, вазифаи дастгирӣ ва дифоъро иҷро мекунанд. Дар бадани устухони қубурӣ канали мағзи устухон мавҷуд аст. Нуги васеъшудаи онро эпифиз номида мешавад. Он дорои сатҳи буғум, ки бо устухони ҳамшафат пайваст мешавад, ки онро пайҳози буғум фаро мегирад. Эпифиз асосан аз моддаи ковок иборат буда, бо моддаи тунуки зич фаро гирифта шудааст. Дар минтақаи моддаҳои ковоки устухон, дар байни чӯбҳои устухон, ки онро ташкил медиҳанд, мағзи сурх дар кӯдакон ва калонсолон мавҷуд аст. Диафиз ба эпифиз чои дандонро метафиз (метафиз) меноманд. Дар ин мавзеъ моддаи зич тунук шуда, камтар зич мешавад; Метафиз сохтори ковок дорад.
2. устухонҳои холи а) устухонҳои дарози холи - устухонҳои сина ва қабурға; б) устухонҳои исфанҷанги кӯтоҳ ба сутунмӯҳраҳо, устухонҳо, устухонҳои метакарпалӣ ва метакарпалӣ дохил мешаванд, онҳо шакли бисёрҷанба доранд. Онҳо асосан аз маводи ковок иборатанд ва бо қабати тунуки маводи зич пӯшидаанд.
3. Устухонҳои ҳамвор нақши муҳофизати дошта, дар ташаккули холигии бадан (устухонҳои коса- косахона, коса ва устухонҳои мобайн) иштирок мекунанд. Ин устухонҳо аз моддаи ковок иборатанд, ки ҳуҷайраҳои хурд дар байни қабати зичии берунӣ ва қабати зичии дарунӣ ҷойгиранд.
4, Устухонҳои мураккаб аз қисмҳои сохторҳои гуногун иборатанд. Аз ҷихати сохт бадани сутунмӯҳра ба устухонҳои исфанҷӣ ва сутунмӯҳра ва нахҳои растанӣ ба устухонҳои ҳамвор тааллуқ доранд. Устухони ҳаво нигоҳ доштан як холигии пур аз ҳаво мебошад, ки бо пардаи луобпардаи луобпарда пӯшонида шудааст. Ба онҳо устухонҳои пеши, краниалӣ, болоӣ косахонаи сар дохил мешаванд. Дар сатхи хар як устухон шаклҳое мавҷуданд, ки аз онхо мушакҳо, пайвандҳо, фассияҳо, пайдоҳо сар шуда, пайваст мешаванд. Сатҳи устухон бо кунҷҳои мутақобила (марго) ҳамсарҳад аст. Баъзе устухонҳо чуқуриҳо доранд, ки дар он асабҳо ва рагҳои хунгузар ҷойгиранд.
Шаклҳои устухон: устухонҳо дар 4 шакли гуногун меоянд.
Устухонҳои Несимон. Инҳо, дар навбати худ, ду намуд мебошанд. Ба устухонҳои дароз китф, устухон, устухонҳои охирин дохил мешаванд. Ба устухонҳои калканоид устухонҳои каф ва ангуштони дастҳо ва пойҳо дохил мешаванд.
Устухонҳои холӣ. Инҳо ду намуди устухонҳои дарози холӣ мебошанд, ки ба онҳо қабурғаҳо, устухонҳои устухон, устухонҳои сутунмӯҳра ва устухонҳои ковоки кӯтоҳ сутунмӯҳра, устухонҳои каф ва метакарпалии дастҳо ва пойҳо мебошанд. Устухонҳои ҳамвор. Ба ин устухонҳо қисми болои косахонаи сар, гардан, рӯй, ва коси дохил мешаванд.
Устухонҳои Ғалбирсимон. Он ҷоғи боло, пешонӣ ва устухонҳои устухони пояи поёни косахонаи сарро дар бар мегирад. Омезиши устухонҳо . Хамаи устухонхои бадани инсон бо ду роҳ бо хам пайвастанд: ғайриҳаракат ва ҳаракаткунанда.
Намунаи омезиши ғайриҳаракати устухонҳо омехташавии устухонҳои сар, сутунмӯҳра, коси хурд мебошад. Онҳо бо ёрии тоғай, устухонҳо ба ҳам пайваст мешаванд. Косахонаи сар аз устухонҳои алоҳида ба мисли пешонӣ, боло, гардан ва гардан иборат буда, бо ёрии дӯхтани сари бо ҳам пайваст шуда, як косахонаи сарро ташкил медиҳад. Ин устухонҳо аз сабаби пайвастагии доимии онҳо бо ҳамдигар ҳаракат надоранд.
Ҳаракати устухонҳо, яъне ташаккули буғумҳо буғумҳои дасту пойҳо: китф, оринҷ, каф, дандон, зону, устухонҳои дасту пойро дар бар мегирад. Ин мисоли бо ҳам сохтани буғум мебошад. Нӯги яке аз 2 устухоне, ки буғумро ташкил медиҳанд, барҷаста ва ҳамвор ва нуги дигараш кунд аст. Буғум аз 3 қисм иборат аст: халтаи буғум, сатҳи муштараки устухонҳо ва фосилаи буғум. Халтаи муштарак аз қабати берунӣ ва дарунӣ иборат аст. Моеъи намии синовиалӣ (равғани буғум) аз андоваи қабати дарунӣ ҳосил мешавад. Ин моеъ соишро тавассути нам кардани сатҳи буғум коҳиш медиҳад. Якҷоя бо саҳҳом дар берун ралиб устувории онро таъмин мекунад. Устухонам дар баданам ҷойгиршавӣ. Устухон дар бадани инсон аз рӯи ҷойгиршавиашон ба чанд қисм тақсим мешаванд: устухонҳои сар, тан, дасту по.
Скелети сар: Скелети сар аз ду қисм: қуттии мағзи сар ва қисми рӯй иборат аст ва дар натиҷаи омезиши 23 устухон ба вуҷуд меояд. Ҳамаи онҳо, ба ғайр аз ҷоғи поён ва устухони зеризабонй, бо дарзҳои давомдор бо ҳам сахт пайвастанд.
Вақте ки кӯдак таваллуд мешавад, косахонаи сараш аз якчанд устухонҳо иборат аст, ки ба ҳамдигар пайваст нестанд ва дар байни онҳо фосила вуҷуд дорад. Дар байни устухонҳои устухони даҳон ва даҳон риштаи хурд ва дар байни устухонҳои паҳлӯ ва даҳон 2 то 4 пайванди паҳлӯӣ мавҷуд аст, ки дар синни 1,5-солагӣ ба устухонҳо мубаддал мешаванд. Дар синни 4 солагӣ бофтаи майна ташаккул меёбад. Косахонаи сар то синни 7-солагӣ ва дар 11-15-солагӣ, яъне дар синни камолоти ҷинсӣ бо суръат калон мешавад. Нашъунамо ва ташаккули он то 25-30-солагӣ давом мекунад.
Скелети Гавда . Ба скелети бадан сутунмӯҳра ва устухонҳои сина дохил мешаванд. Сутунмӯҳра қисми асосии скелети меҳварӣ мебошад. Сутуни сутунмӯҳра аз 33-34 сутунмӯҳра иборат аст. Дарозии он вобаста ба қади одам ба 75 см барои мардон ва 68 см барои занон баробар аст. Сутунмӯҳра аз 5 қисм, яъне 7 сутунмӯҳраи гарданӣ, 12 қафаси сина, 5 камар, 5 сутунмӯҳраи сина ва 3-4 дум иборат аст. Сутунмӯҳра ҳамчун такягоҳи скелет хизмат мекунад, узв дар дохили он майнаро муҳофизат мекунад ва вазни скелети дасту пойҳоро мебардорад. Вақте ки сутуни сутунмӯҳра калон мешавад, бофтаи нарм бо бофтаи устухон иваз мешавад, ин раванди тадриҷан аст. Бофтаҳои гардан, қафаси сина ва камар дар синни 20-солагӣ, устухони дум дар синни 25-солагӣ ва устухони дум дар синни 30-солагӣ устухон мешаванд.
Сутунмӯҳра дар соли аввали ҳаёти кӯдак, инчунин аз 11 то 14-солагӣ бо суръати махсусан тез меафзояд. Рушди сутунмӯҳра тақрибан дар синни 20-солагӣ ба анҷом мерасад. Аз сабаби он ки одам рост аст ва рост қадам мезанад, сутунмӯҳра чор каҷӣ дорад ва амалан бо буғумҳои калони пойҳо мувофиқ аст, бинобар ин одам мувозинатро нигоҳ медорад. Ҳангоми таваллуд дар сутунмӯҳра танҳо як каҷ вуҷуд дорад, пас боз се каҷ ба вуҷуд меояд. Каҷшавии гардан бо тарафи барҷаста (лордоз) ба пеш баромада, пас аз нигоҳ доштани сар пайдо мешавад. Ин ба давраи сеюми ҳаёти кӯдак мувофиқат мекунад. Баъдтар, вақте ки кӯдак нишаста ва роҳ меравад, каҷравии пушт пайдо мешавад. Он инчунин бо тарафи барҷастаи худ берун мебарояд. Ниҳоят, дар синни 3-4 солагӣ каҷравии қафаси сина ба вуҷуд меояд, ки қафои он ба ақиб мебарояд (кифоз). То синни 7-солагӣ ҳолати каҷ чандон устувор нест ва ҳангоми хобидан ислоҳ мешавад. Каҷшавии камар дар синни 12-солагӣ ташаккул меёбад.
Устухони қафаси сина дар натиҷаи омезиши 12 ҷуфт буғумҳо ва устухонҳои сина ба вуҷуд меоянд. Ин устухонҳо якҷоя шуда, қафаси синаро ташкил медиҳанд. 12-тои қабурғаҳо аз паҳлӯи бадан ба сутунмӯҳраҳои сина пайваст мешаванд. 7 ҷуфти онҳоро қабурғаи ҳақиқӣ ё ҳақиқӣ меноманд ва се ҷуфт қабурғаи бардурӯғро бо устухонҳои худ аз пеш ба паҳлӯи устухони сина часпонида, бо ҳам пайваст шуда, ҷуфти 7-уми қабурғаро ташкил медиҳанд. Қабурғаҳои 11-12-ум аз пеш ба устухони сина пайваст намешаванд ва дар байни мушакҳои шикам ҷойгир шудаанд. Устухоншавии онҳо аз 5-8 ҳафтаи ҷанин оғоз шуда, дар синни 20-солагӣ қатъ мешавад. Гӯшаи сина аз 3 қисм иборат аст: чоғи боло, бадани миёна ва клавиатураи поён. Ин устухонҳо дар кӯдакони хурдсол алоҳидаанд.
Шакли қафаси сина бо синну соли кӯдак тағйир меёбад. Дар синни яксолагӣ қафаси синаи кӯдак конусшакл аст. Дар синни 12-13-солагӣ шакли кӯдак ба шакли калонсолон монанд мешавад. Тафовути ҷинсии қафаси сина дар синни 15-солагӣ оғоз мешавад. Ҳангоми нафаскашӣ буғумҳои поёни қафаси сина дар писарон ва дар духтарон буғумҳои болоии боло боло мешаванд. Дар гирду атрофи қафаси сина низ фарқияти ҷинс вуҷуд дорад. Давраи сина аз 3 то 10-солагӣ дар як сол 1-2 см ва дар давраи балоғат аз 11-солагӣ 2-5 см мерасад. га миёна. Дар давраи балоғат гардиши қафаси сина дар баҳору тирамоҳ босуръат меафзояд. Инкишофи он ба мушакхои скелет низ вобаста аст.
Устухонҳои даст ба ду қисм ҷудо мешаванд: устухонҳои камарбанди китф ва устухонҳои даст. Ба устухонҳои устухони даст устухон ва сутунмӯҳра дохил мешаванд. Ба устухонҳои озод китф , даст, устухонҳои панҷа дохил мешаванд. Тағйирёбии устухони паҳлӯ, сутунмӯҳра, китф, даст ва оринҷ то синни 20-25 идома меёбад. Ба устухон табдил ёфтани даст то 15-16-солагӣ ва ба устухон табдил ёфтани ангуштон то 16-20-солагӣ давом мекунад. Дар ташаккули скелети дастҳо мувофиқи синну сол ба бачаҳо омӯзонидани меҳнат ва иҷрои машқҳои ҷисмонӣ ба назар гирифтан лозим аст.
Устухонҳои пой ба ду гурӯҳ, камон ё коса ва устухонҳои озоди пой тақсим мешаванд. Қисми болоии устухон васеъ буда, онро устухони устухон меноманд. Поёнаш танг буда, онро чаноқи хурд меноманд. Дар холигии хурди коси рост, масона, хун, рагҳои лимфа ва нахҳои асаб, гиреҳҳо ва узвҳои ҷинсӣ ҷойгиранд. Устухони коса аз устухонҳои устухон, устухон ва устухон иборат аст. То 3-солагӣ устухони коси хурд босуръат меафзояд. Дар синни 7-8-солагӣ устухонҳои косахонаи сар ва гирус пайваст мешаванд. Тафовутҳои гендерӣ дар синни 12-солагӣ фарқ мекунанд. Дар синни 20-25-солагӣ устухонҳои коси ба ҳам мепайвандад. Устухонҳои коси занон назар ба мардон кӯтоҳтар ва васеътар буда, устухонҳои онҳо борик ва ҳамворанд. Олоти хурд дар занон васеътар ва дар мардон тангтар аст.
Устухонҳои охирин ва устухон дар синни 20-24-солагӣ, дар мардон 17-21-солагӣ устухонҳои пой ва дар занон дар синни 11-19-солагӣ фалангаҳои устухони устухон комилан устухон мешаванд. пойҳо дар синни 15-21-солагӣ дар мардон ва дар синни 13-17-солагӣ дар занон комилан устухон мешаванд.