Мавзӯъи дарс: Ба вуҷуд омадани ҳаракати ҷадидҳо Мақсади дарс

Андози фоидаи руҳониён
Андози ҳангоми набард
Андози чорводор аз 40/1 ҳисса

Гуруҳи 3. Шуришҳо

Шуриши соли 1855
Шуриши соли 1858-1859
Шуриши соли 1881-1891

Рағбатонидани гӯруҳҳо:
Супориши дуюм: Ҳуҷуми ақлӣ

1. 
   Фарҳанги қароқалпоқҳо дар охири асри XIX ибтидои асри ХХ бо кадом усул ифода ёфтааст?
   
2. 
   Назми шифоҳи чи гуна жанрҳо дошт?
   
3. 
   Қаҳрамони хандаи қароқалпоқҳо ки буд? Ӯ чиро фош мекарду, чиро ба фалак мебардошт?
   

Саволи умумӣ:
Дар байни халқи қароқалпоқ кадом усули фолклор машҳур буд?
Достони машҳури онҳо чӣ ном дошт?

4. 
   Қаҳрамонҳои асосии достони Қирқ қизро гӯед?
   
5. 
   Воқеаҳои достонро бо ду-се ҷумла гуфта диҳед
   
6. 
   Ғояи асосии достон чист?
   

Рағбатонидани гуруҳҳо:

Супориши 3
Охири асри XIX ибтидои асри ХХ қароқалпоқҳо якчанд мадрасаҳо доҳтанд, ки халқ дониши худро зиёд мекард

1. 
   Аз ҳама калонтарин мадрасаҳоро номбар кунед
   
2. 
   Мадрасаи дуюм чи ном дошт
   
3. 
   Таълим дар мадраса чи гуна бурда мешуд?
   

Рағбатонидани гуруҳҳо:

Супориши 4
Охири асри XIX асари аввалини хаттӣ ҳам пайдо шуд. Номи баъзе шоирони қароқалпоқҳо ҳам машҳур гардиданд.
Ба шумо супориш буд, гурух шуда эъҷодиёти ягон шоирро маънидот кардан.
Гуруҳи 1
Эҷодиёти Кунхоҷа
Гуруҳи 2
Эҷодиёти Аҷинаёз
Гуруҳи 3
Эҷодиёти Бердах
Рағбатонидани гуруҳҳо:


Баёни мавзӯи нав: Ба вуҷуд омадани ҳаракати ҷадидҳо
Нақшаи дарс:

Дар арафаи ба мустақили ноил шудан соли 1989 21 октябр ба забони ӯзбекӣ мақоми забони давлатӣ дода шуд. Баробари ба мустақили ноил шудан моён паиҳам соҳиби парчам 18 ноябри соли 1991, соҳиби герб соли 2-июни соли 1992, мадҳия 10-декабри соли 1992 шудем. Инчунин конститутсияи Республикаи Ӯзбекистон қабул шуд. Соҳиби валютаи милли шудем, ки соли 1994 1-июл ба муомила дароварда шуд. Бо шарофати мустақили мо дар диёри тинҷу осоишта бахтиёр ҳаётгузарони мекунем. Оё дар гузашта барои давлати озод, ҳаёти фароҳам ҳаракатҳо буданд? Албатта. Якеаш ҳаракатҳои миллии озодиҳоҳи бошад имруза мавзуамон дар бораи ҳаракати ҷадидҳои мебошад.

Калимаи ҷадид аз арабӣ, маънои навро дорад
Ҷадидӣ, ин ҳаракати зиёиёни кишвар дар роҳи нав кардани ҷамъият ва ислоҳ кардани он аст.
Зиёиён роҳи ба озодӣ мебурдаи халқро дар эҳёи маърифат медонистанд ва чунин меҳисобиданд, ки халқро маърифатнок накарда истиқлол ба даст намеояд. Зиёиён барои дар байни аҳоли паҳн кардани ғояҳои пешқадам низоми маорифро воситаи асоси меҳисобиданд. Чунки баъди забти Осиёи Миёна аз тарафи империяи Россия хонигариҳо дар бисёр соҳаҳо ақибмонда, арзишҳои миллӣ поймолшуда, соҳаи маориф бошад дар гирдоби бесаводӣ ва ақибмони буд.
Дигаргуниҳои ҳар як ҷамъият аз шароити таърихии давр намоён мегардад. Дар ин дигаргуниҳо роли шахсони таърихи зиёиён акс меёбад. Онҳо бо ғояҳои хоси пешқадами худ барои дарёфти роҳҳои ҳаллу фасли муаммоҳои иҷтимоиву иқтисодии ҷамъият ҳаракат мекунанд
Ин ҷараёнҳо дар нимаи дуюми асри XIX дар Қрим, Кафкоз, Туркистон, Аморати Бухоро ва хонии Хива руй дод. Дар ин ҳаракатҳо ҳиссаи калони Исмоили Ғаспирали ҳаст.

Ҷадидони Осиёи Миёна Дар роҳи маърифатпарварӣ баробари омузиши таҷрибаи зиёиёни Қрими, аз ғояҳои пешқадами дигар мамлакатҳо ҳам истифода бурданд, синну соли ҷадидони Осиёи Миёна аз вакилони мамлакатҳои дигар фарк мекард. Соли 1910 аз ҳама хурдашон Абдулҳамид Чулпон 13 сол, аз ҳама калонаш Маҳмудхужа Беҳбудӣ 36 сол доштанд.

Аввалин мактаби усули нав соли 1893 дар Бухоро фаолият оғоз кард. Баъдтар дар Қуқанд соли 1898 аз тарафи Салоҳиддин домулло ва ҳамон сол дар шаҳри Туқмоқи назди Қуқанд. Соли 1899 дар Андиҷон домулло Шамсиддин ва дар Тошкент Маннон қори мактабҳои ҷадид кушода бо усули нав таълим доданд. Ҳаракати тараққипарварии миллии Осиёи Миёна мувофиқи хусусияти ҳудудиашон ба ҷадидони Туркистон, Бухоро, Хева тақсим гардиданд.
Ҷадидони Туркистон

1. 
   Пешсафи мубориза ба муқобили сиёсати мустамликавӣ империяи Россия
   
2. 
   Туркистонро на ба сифати манбаи ашёи хоми Россия балки дар мустақили, дар сифати давлатӣ мутараққи дидан.
   
3. 
   Зарурати тағйир додани дараҷаи зиндагии халқ, низоми идораи давлат
   

Ҷадидони Бухоро

1. 
   Талабҳо дар соҳаи иқтисод ва идора, кам кардани андозҳо.
   
2. 
   Дучор шудани ҷадидон ба муқовимати баъзе муллоҳои мутаасиб, қадимчиён
   
3. 
   Зарурати тағйир додани низоми сиёсиву маъмури, идораи давлат, дараҷаи пасти зиндагии халқ
   

Ҷадидони Хева
Ҳаракати ҷадидӣ дар хонии Хева аз 2 маҷро иборат буд

1. 
   Маҷрои рост. 2. Маҷрои чап
   

Таҳти сарпарастии Таҳти сарпарастии
сарвазир Исломхужа қозикалон Бобоохун Салимов

Хуҷаинони корхонаҳои калони Сармоядорон, ҳунармандон ва

Савдову тиҷорат ва сарватмандони дигар табақаҳо
бузург

Нигоҳ дошта мондани ҳокимияти хони ва Ташкил кардани мактабҳои

гузаронидани ислоҳотҳо усули нав ва фаъолияти
сиёсии оммаи халқро
пурзур кардан