Mavzu : Avtomobil yo‘llaridagi zamonaviy sun’iy inshootlar turlari. Reja

l₃ – xavfsiz masofa;
l₄ – avtomobil uzunligi.
Yo‘lni yuklanganlik darajasi bu xarakat miqdorini yo‘lni o‘tkazuvchanlik qobiliyatiga nisbati bilan ifodalanadi.

bu yerda: N – xarakat miqdori;
R – o‘tkazuvchanlik qobiliyati.
Z=0 ÷ 1.0 gacha bo‘ladi.
Transport oqimi 4 xil xarakterli xolat bilan farqlanadi.

xarakatning qulay-lik da-rajasi	Polo-sada xara-kat jadal-ligi	Oqimning xolati	Avtomobillarning xarakatlanish sharoitlari	Bandlik koeffitsi-yenti Z	Oqimning yaka avtomo-bil tez-ligiga nisbatan tezligi	Haydovchi-ning ishlash sharoiti
A	360	Erkin	O‘zaro halaqitlar yo‘q	0,2 dan kam	0,9-1,0	Yengil
B	900	Qisman bog‘langan	Avtomobillar gu-ruhi xosil bo‘ladi, tez-tez o‘zib o‘tish-lar bo‘ladi	0,2-0,45	0,7-0,9	Normal
V	1200	Bog‘lan-gan	Avtomobillar gu-ruxi ko‘payadi. Ular orasida interval-lar saqlanadi. O‘zib o‘tish sharo-iti murakkabla-shadi	0,45-0,70	0,55-0,7	Qiyin-lashgan
G	1600	tig‘iz	Avtomobillarning sidirg‘a oqimi xo-sil bo‘ladi, tezlik ancha pasayadi. Yo‘l sharoitlari mu-rakkablashgan uchastklarda tir-bandlik hosil bo‘-lishi mumkin.	0,7-1,0	0,4-0,55	Qiyin (og‘irlash-gan)

Xulosa
Avtomobil yoʻli – avtomobil transporti qatnoviga moʻljallangan muhandislik inshooti. Avtomobil yoʻli ahamiyatiga qarab xalqaro, davlat (respublika) va mahalliy ahamiyatga ega boʻlgan yoʻllarga boʻlinadi. Xalqaro Avtomobil yoʻli ga mamlakatlarni, yirik sanoat markazlarini bogʻlovchi va katta iqtisodiy ahamiyatga ega boʻlgan yoʻllar kiradi. Davlat ahamiyatidagi yoʻllarga yirik sanoat markazlari, muhim temir yoʻl stansiyalari, pristanlar va boshqa bilan bogʻlovchi yoʻllar, mahalliy yoʻllarga esa viloyat, qishloq, jamoa xoʻjaliklari yoʻllari kiradi. Avtomobil yoʻli muhandislik inshooti sifatida quyidagi elementlardan tashkil topadi: yer poyi koʻtarmasi; yoʻl toʻshamasi; qatnov qismi; yoʻl cheti; sun’iy va chiziqli inshootlar va boshqa jihozlar. Avtomobil yoʻli tabiiy yoki tuproq koʻtarmasi, asos va qoplamalardan iborat. Asos (oʻrta qatlam) qum, shagʻal, tosh, shlak va shahrik. materiallardan qilinadi. Avtomobil yoʻlining ahamiyatiga qarab, quyidagi qoplama xillari ish-latiladi: a) yer sirtiga qumoq tuproq, shagʻal sochilgan past navli qoplamalar; b) qoramoy shimdirilgan shagʻal yoki may-dalangan tosh yotqizilgan qoplamalar; v) maydalangan tosh va shagʻalga qoramoy aralashtirilgan yengil qoplamalar; g) asfalt-beton, sement-beton singari kapital qoplamalar. Yoʻllarning ken-gligi avtomobillarning ikki va undan ortiq qator boʻlib yurishiga imkon beradi. Bir qatorniig kengligi 3 m gacha oli-nadi. Chekka yoʻllarning eni 2 – 2,5 m boʻladi. Harakat qulayligini ta’minlash maqsadida ba’zan yoʻlning oʻrtasi ma’lum kenglikda koʻkalamzorlashtiriladi. Avtomobil yoʻli qurilishida sun’iy inshootlar (tonnellar, koʻpriklar, tayanch devorlar, himoya yoʻlaklari) barpo etiladi. Avtomobil yoʻlida suv oʻtkazuvchi va drenaj qurilmalari boʻladi. Harakat xavfsizligini ta’min-lash uchun yoʻl belgilari, koʻrsatkichlar, himoya vositalari va transport oqimini boshqarish qurilmalari oʻrnatiladi.