Mavzu : Bemorlarni ovqatlanishini tashkil qilish va uning gigiyenik nazorati

Mavzu :Bemorlarni ovqatlanishini tashkil qilish va uning gigiyenik nazorati
Kafedra :Gigiyenasi

Mustaqil ish

Bajardi :Xolmurodov saidjalok 31-20guruh

Ovqatlanish gigiyenasi - gigiyenaning bir tarmogʻi, sogʻlom odamning toʻfi va bekamu koʻst ovqatlanish muam-molarini oʻrganadigan fan. Uning mustaqil boʻlimi — diyetologiya bemorlar ovqatini oʻrganadi va parhez ovqatlar tarkibini ishlab chiqadi. Goʻdaklnk davridagi ovqatlanishni oʻrganish ham Ovqatlanish gigiyenasining mustaqil boʻlimidir. Ovqatlanish gigiyenasi odamning ovqatlanishini jins, yosh, kasb, mehnat harakteri, jismoniy zoʻriqish, iklim sharoiti, milliy va boshqa xususiyatlari, turli hududlardagi aholi ovqatining miqdori va sifat tomonlariga bogʻlab oʻrganadi va kishilarning meh-nat sharoitiga qarab oziq moddalarga ehtiyojini belgilab beradi.
Ovqatlanish gigiyenasi korxonalarining jamoalari, maktablardagi, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar va boshqa muassasalarning bolalar jamoalari uchun ratsional ovqat ishlab chiqish, umumiy ovqatlanish va ovqat sanoati korxonalarida oziq-ovqat masalliklarini zararli moddalar qoʻshilishidan saklashga doir taʼsirli sanitariya nazorati usullarini ishlab chiqish, ovqatdan boʻladigan toksikoin-feksiyalar va intoksikatsiyalarttg ol-dini olish tadbirlarini ishlab chiqishovqat sanoati, savdo va umumiy ovqatlanish korxonalarini loyihalash, qurish va ishga tushirishni profilaktik sanitariya nazoratiga olish, yangi sanoat tovarlarining vaqtincha texnika shartlari va davlat andozasiga mos ishlab chiqishda qatnashish Ovqatlanish gigiyenasining amaliy vazifalaridir.

Bemorlarni oqilona ovqatlantirishning gigiyenik asoslari. 
Bemorlar uchun tugri tashqil etilgan ovqatlantirish tartibi ularni kompleks davolashdagi 
muxim elementlardan biridir. Bunday ovqatlanishnin asosi qilib 2 ta prinsip olinishi mumkin: 
Bemorlarning ovqati fiziologik tula qiymatli bo’lishi kerak. Bemordagi patologiyaning tabiatiga ko’ra ularning ovqatlantirilishi terapevtik hususiyatga ega bo’lishi kerak.
 DPMda bir hil tizimdagi raqamli parhezli ovqatlantirish qabul qilingan bo’lib u eng asosiy kasallik turlarini o’z ichiga olgan. Parhezli taomlar tarkibiga kiritiladigan mahsulotlarlarning tarkibi va ta‘sir etish xususiyatlari birbiridan tubdan farq qiladi. SHu bilan bir qatorda xar bir parxezli taomga qo‘linariya ishlovini berish, taomlarning kimyoviy tarkibi, energetik qiymati, ovqatlantirish tartibi ham bir-biridan farq qiladi. 
Ovqatdan zaharlanishlar va ularni oldini olish tadbirlari 
Ovqatdan zaharlanish ko’p hollarda o’tkir va ayrim hollarda surunkali ko’rinishda bo’lib, sanitariya nuqtainazardan sifatsiz bo’lgan ovqat maxsulotlarini istemol qilish natijasida kelib chiqadi. Bunda ovqat maxsulotlari tarkibida ayrim turdagi mikroorganizmlar eki ular ishlab chiqargan toksinlar eki boshqa tabiatga ega bo’lgan kimyoviy moddalar 
bo’lishi mumkin. Ovqatdan zaharlanish ko’pincha jamoa shaklida ovqatlanishda kuzatiladi, 
ammo yakka tartibda kuzatladigan holatlar ham uchrab turadi. Ovqatdan zaharlanishlarni tasniflash asosida ularning etiologik va patogenetik prinsipi etadi.
Quyida ovqatdan zaharlanish turlari va ularni oldini tadbirlari qisqacha tarzda keltirilgan
Овкатрационидафизиологикэхтиёжиникондиришгакарабкуйидаги 5та касбийгурухларфаркланади:
1-гурух-аклий мехнатбиланшугулланувчишахслар. Бунда:
ЖФК-1,4;
Бир кеча-кундузликкувватсарфи 1800-2450 ккал.
2-гурух-енгил мехнатбиланшугулланувчилар. ЖФК-1,6;
Бир кеча-кундузликкувватсарфи 2100-2800 ккал.
3-гурух-урта огирликбиланшугулланувчилар. ЖФК-1,9;
Бир кеча-кундузликкувват сарфи-2500-3300 ккал.
4-гурух-огир жисмониймехнатбиланшугулланувчиишчилар. ЖФК-2,2;
Бир кеча-кундузликкувват сарфи-2850-3850 ккал.
5-гурух-ута огиржисмониймехнатбиланшугулланувчилар, факатэркакларучун. ЖФК-2,4;
Бир кеча-кундузликкувватсарфи 3750-4200 ккал.

Овқатланиш гигиенаси – гигиеннинг бир тармоғи, соғлом одамнинг тўғри ва бекаму кўст овқатланиш муаммоларини ўрганадиган фан. Унинг мустақил бўлими – диетлогия беморлар овқатини ўрганади ва парҳез овқатлар таркибини ишлаб чиқади. Гўдаклик давридаги овқатланишни ўрганиш ҳам овқатланиш гигиенасининг мустақил бўлимидир.

Ovqatlanish gigienasigigiena fanining kichik bo’limidir. Bu oziq-ovqat mahsulotlarining inson salomatligi va rivojlanishiga ta’siri, organizmning to’yishi natijasida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan salbiy oqibatlarni oldini olish, iste’mol qilinadigan oziq-ovqatning foydasini oshirish va insonning jinsiy, yosh va konstitutsion xarakteristikasidan kelib chiqib uning ovqatlanish xususiyatlarini o’rganadi.

Ovqatlanish gigienasining asosiy talablari:

1. 
   Sutkalik ratsionning energetik qiymati va kun davomida energiya sarfi miqdori tengligi (sarf miqdori kishining yoshi, jinsi, turmush tarzi va kasbiga bog’liq).
   
2. 
   Iste’mol qilinadigan oziq-ovqat proportsiyalari va organizmning xususiyatlari mos kelishi. Ovqatlanishning asosiy komponentlari (oqsil, yog’lar va uglevodlar) nisbati o’rtacha 1 : 1 : 4 bo’lishi kerak, ko’p jismoniy faollikda 1 : 1 : 5, aqliy faoliyat mehnat bilan shug’ullanuvchilarda 1 : 0,8 : 3.
   
3. 
   Sog’likka zarar keltirmaydigan oziq-ovqat mahsulotlarini iste’mol qilish (kimyoviy moddalar va boshqalarsiz).
   
4. 
   Ovqatlanishlarni kun davomida taqsimlash — optimal variant 4-5 soatlik intervallar bilan kuniga 4 marta ovqatlanish. Bunda nonushta sutkalik ratsionning 25 foizini, tushlik — 35%, ikkinchi tushlik — 15% va kechki ovqat — 25 foizini tashkil etishi kerak.
   
5. 
   Sanitariya-epidemiologiya normalari nuqtai nazaridan ovqatlanishning bexatarliligiga rioya qilish.