Mavzu: ­­­­­­­­­­­­­­­­ Ko‘p to‘lqinli sharoitlarda signallarni qabul qilish Guruh: 01-81/21 Bajardi: Xushvakov j tekshirdi: Norov e toshkent 2023 Mavzu: Ko‘p to‘lqinli sharoitlarda signallarni qabul qilish Reja: Kirish

BAZA SIGNALINING TUZILISHI VA TA'RIFI

Signalning asosi (uzunligi) signaldagi impulslarning soni bilan aniqlnadi. Signaldagi har bir impuls ikkita qiymatdan biri - nol yoki birga ega bo'lgani sababli, aloqa kanali orqali uzatiladigan ikkilik sonning raqamlari signalning asosidir. Tizim belgisining bazasi quyidagi talablar asosida aniqlanadi:

• 
  zarur quvvat;
  
• 
  kerakli tezlik;
  
• 
  tizimni texnik jihatdan amalga oshirishning soddaligi;
  
• 
  xizmat ko'rsatish signallarining tarkibi;
  
• 
  uzatish va signallarni qabul qilishning ishonchliligi.
  

Yuqoridagi talablarni bajarish uchun signal bazasi bir necha qismlarga bo'linadi:
a) xizmat ko'rsatishning bir qismi - tizimning ayrim muammolarini (texnikaviy) hal qilish uchun zarur. Masalan, АСДЦ tizimida, har bir bayt guruhining xizmat ko'rsatish qismi ikkita impulsdan iborat: boshlang’ich va oxirgi. Birinchi impuls qabul qiluvchi nuqtada taktli impulslar generatori ishini boshlaydi va ikkinchisida to'xtaydi ("start" va "stop" impulslari). Shunday qilib, АСДЦ tizimi xizmat ko'rsatish qismlari yordamida taqsimlash harakatining “start-stop” sinxronizatsiyasi muammosini hal qiladi. Yana bir misol - TU kanali faqat TU buyruqlarini jo'natish bilan emas, balki ham siklli sinxronizatsiya buyruqlar yuborish uchun ham ishlatiladigan «Нева» va «Луч» tizimlari va chiziqli punktda (LP), sikl vaqtini tanlash tuguniga TU kanaliga doimiy ravishda ulanadi. Shuning uchun, LP da TU kanaliga masofadan boshqarish buyruqlar yuborishdan oldin, siklli sinxronizatsiya signalini ajratib olishi kerak. «Нева» va «Луч» tizimlarida bu TU signalining bir qismi sifatida berilgan va ba'zan shartli "nol" (Neva tizimidagi nol impuls f2 chastotasi bilan uzatiladi) va bir nechta raqamga ega bo'lgan yagona impulslardan iborat bo'lgan TU signalining xizmat ko'rsatish qismini o'z ichiga oladi. Adabiyotda, ba'zan bu qismni belgilash deb ataladi. Ta'kidlash joizki, servis qismlari barcha temir yo'l kodlash tizimlarining TU va TC signallariga kiritilgan;
b) axborot qismi - har bir aniq obyektlar uchun o’z buyruqlari mavjud va o'z navbatida, quyidagi kichik qismlarga bo'linadi:
- stansiya manzilini tanlash qismi;
- guruh manzilini tanlash qismi;
- operativ qism.
Kerakli uchastkalarini tanlab olish guruhni tanlab olish tamoyilini qo'llash orqali amalga oshiriladi, bu kodni tanlash usulini qo'llash orqali teleboshqaruv vaqtini sezilarli darajada qisqartirish imkonini beradi.
TC signali tarkibida uslubiy nazoratli tizimlarda bir yoki har ikkala tanlov qismi ham bo'lishi mumkin.
TU signallarining mumkin bo'lgan tuzilmalarini ko'rib chiqish uchun biz quyidagi yozuvni kiritamiz;
n_СЛ - xizmat qismining uzunligi;
n_С - stansiya manzili tanlangan qismi uzunligi;
n_И - guruh manzilining tanlangan qismi uzunligi;
n₀ - operativ qismning uzunligi;
C - asosiy signal tuzilishi.
С n_СЛ + n_С + n_Г+ n₀ yozuvi xizmat ko'rsatish punktining impulslari, stansiyaning tanlangan manzili, guruhning tanlangan manzili va operatsion qismi navbatma-navbat aloqa liniyasiga uzatilishini anglatadi.
Qabul qilingan belgilarni hisobga olgan holda ТУ signalining 6 xil tuzilishini aniqlashtirishimiz mumkin;

• 
  C₁→n_СЛ+ n_С+ n_Г+ n_О
  
• 
  C₂→ n_СЛ+ n_С+ n_О+ n_Г
  
• 
  C₃→ n_СЛ+ n_Г+ n_С+ n_О
  
• 
  C₄→ n_СЛ+ n_Г+ n_О+ n_С
  
• 
  C₅→ n_СЛ+ n_О+ n_Г+ n_С
  
• 
  C₆→ n_СЛ+ n_О+ n_С+ n_Г
  

Dastlab bir tuzilishni tanlashda LP uskunalari stansiya manzilining tanlangan uchastkasining oxirgi impulsi olinmaguncha har qanday TU signalini hisobga olish kerak. Stansiya tanlangan uchastkasining oxirgi impulsini qabul qilganda barcha LP ga murojaat qilinadi; Qabul qilingan signal ma'lum bir stansiyadagi obyektni nazarda tutadimi? Agar "ha" bo'lsa, LP uskunalari signalni qabul qilishni davom ettiradi, va agar "yo'q" bo'lsa, LP apparati signalni qabul qilishni toxtatishi mumkin. Kontaktli qurilmalarda ishlab chiqarilgan tizimlarda avvalroq yopib qo'yish ehtimoli sezilarli darajada pasaytiradi. Kontaktsiz uskunalar ishlab chiqarilgan tizimlarda ilgari o'chirib qo'yish dinamikadan statik rejimga o'tishga imkon beradi - ikkinchisi xalaqitlarning ta'siri ostida tizimning noto'g'ri ishlash imkoniyatini sezilarli darajada pasaytiradi.
Vazifa xizmat ko'rsatishning funktsional birliklarini rivojlantirishni nazarda tutmaydi va shuning uchun vazifalaridan qat'i nazar, amalga oshirilishi kerak
n_СЛ = 1
Signal bazasining tarkibiy qismlari (n_С, n_Г, n_О) vazifada ko'rsatiladigan markazlashgan alifbosi, hududdagi stansiyalar soni va stansiya manzil kodining turiga qarab belgilanadi. Guruhlarning manzil kodlarining turlari va operatsion qismlar talaba tomonidan mustaqil ravishda tanlanadi.