Mavzu : Korxonada ish vaqtidan foydalanish tahlili. Reja. Kirish

IVF = I_S * K_K * K_D Bu yerda:

• 
  ishchilar sonining o‘zgarishi (I_S);
  
• 
  bir ishchini ishlagan kunlarining o‘zgarishi (K_K);
  
• 
  ish kuni davomiyligining o‘zgarishi (K_D).
  

Ish vaqti fondi (kishi-soatlari)ning o‘zi esa quyidagi ko‘rsatkichlar ko‘paytmasidan hosil bo‘ladi.
Ishchilar soni* Bir ishchining ishlagan kishi- ishlangan = kunlari* Ish kuni davomiy ligi kishi-soatlari

Ish vaqtidan foydalanish tahlili kalendar ish vaqti fondlarini o‘z ichiga oladi. Kalendar ish vaqti fondi o‘rganilayotgan davrdagi kunlarni ishchilarni ro‘yxat bo‘yicha soniga ko‘paytmasidan hosil bo‘ladi. Kalendar ish fondidan dam olish va bayram kunlari hamda rejalashtirilgan ta’til, qo‘shimcha ta’til, kasallik kunlarini ayirish orqali reja bo‘yicha ish vaqti fondi hosil bo‘ladi. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etishda jami ishchilarni ishlagan ish vaqti fond (kishi-kun, kishi-soat) lari rejalashtirilgan o‘tgan yil ko‘rsatkichlari bilan taqqoslanib, ish vaqtidan to‘liq foydalanmaslik sabablari aniqlanadi. Ularga ma’muriyat ruxsati bilan ishchilarni boshqa ishlarga jalb etilishi, kasallik sababli, mehnat intizomiga rioya qilinmasligi tufayli ish vaqti yo‘qotilishi kiradi.
Ishchilarning ish vaqti fondi (IVF) ishchilar soni (Is), bir ishchini yil davomida ishlagan kunlari (K) va ish kuni davomiyligi (D) ni ko‘paytmalaridan hosil bo‘ladi.
IVF =I_s K D
1-T «Mehnat hisoboti» shakli ma’lumotlari asosida bir ishchini yil davomida ishlagan kunlari, ish kunining davomiyligi quyidagicha aniqlanadi.
K = Jami ishchilarni ishlagan kishi – kunlari
Ishchilarni ro yxat bo yicha o rtacha s‘ ‘ ‘ оni
Jami ishchilarni ishlagan kishi – soatlari
D =Jami ishchilarni ishlagan kishi – kunlari
O‘tgan yilga nisbatan ish vaqtini yo‘qotilishi 121,5 ming kishi – soat, hisobot yilining rejasiga nisbatan 52,4 ming kishi – soatlarini tashkil etgan. Ish vaqti fondini o‘zgarishi quyidagi omillar ta’siri natijasida ro‘y bergan:

1. 
   ishchilar soni D IVF is( ) = (Is¹ - Is⁰ ) K^о D^оD IVF is( ) = (601-624) 260 7,80 = -46,6 ming kishi - soat
   
2. 
   bir ishchini ishlagan kunlari D IVF k( ) = Is¹ (K¹ - K^о) D^о
   D IVF k( ) = 601 (257-260) 7,80 = -14,0 ming kishi – soat
   
3. 
   ish kuni davomiyligi D IVF D( ) = Is¹ K¹ (D¹ - D^о)
   D IVF D( ) = 601-257 ( 0,05)+ = +7,7 ming kishi - soat
   
   
   6-jadval Ish vaqtidan foydalanish natijalarini quyidagi jadvalga joylashtiramiz
   

Ko‘rsatkich	Reja bo‘yicha	Haqiqatda	Rejada n farqi	Shu jumladan o‘zgarishi
Ish vaqti fondi (IVF), ming kishi-soatda	1265,2	1212,8	-52,4	-46,6	-14,0	+7,7	+0,5

Ish vaqtini yo‘qotilishi 60,6(46,6+14,0) ming kishi-soatni tashkil etgan. Ish kuni davomiyligini uzayishi hisobiga yo‘qotilgan soat biroz qisqarib 52,4 ming soatni tashkil etgan
Ish vaqtidan foydalanishni kompleks iqtisodiy tahlilida ish vaqtini unumsiz sarflanishiga katta ahamiyat beriladi. Ish vaqtini unumsiz sarflanishiga brakni tuzatish uchun sarflangan vaqt, texnologik jarayonlardagi xatolarni bartaraf etish bilan bog‘liq ish vaqtini sarflari kiradi.