Mavzu : Molekulyar-kinetik nazariya asoslari. Ideal gaz va uning parametrlari

Shuni ta’kidlash lozimki molekula o`z navbatida atomlardan tashkil topadi. Atomlar esa yadro va uning atrofida harakatlanuvchi elektronlardan iborat bo`ladi.
2. Molekulaning massasi. Alohida molekulalarning massalari juda kichik bo`lib, maxsus-asbob massa-spektrometrlar yordamida aniqlanadi. Masalan suv molekulasining massasi kg atrofida. Shuning uchun ham fizikada, molekulalar massalarining absolyut qiymatlari bilan emas, balki o`lchamsiz nisbiy kattaligi bilan ish ko`riladi. Chunki bu hisob-kitobni ancha osonlashtiriladi. Xalqaro kelishuvlarga asosan etalon, ya’ni birlik atom massasi m_o sifatida uglerod ¹²S izotopi (atomar) massasining 1/12 qismi qabul qilingan.

Istalgan molekulaning nisbiy massasi M_o ni aniqlash uchun molekula massasining absolyut qiymati m_mol ni birlik atom massasi m_o ga bo`lish kerak 

Xuddi shuningdek nisbiy atom massasi A_o ni aniqlash uchun esa atom massasining absolyut qiymati m_am ni birlik atom massasi m_o ga bo`lish kerak.

Modda miqdori. Moddalar ulkan miqdordagi molekulalardan tashkil topganligini, va o`z navbatida turli moddalar molekulalari massalarining teng emasligi ularni solishtirishda katta qiyinchiliklar tug’diradi. Aynan shu qiyinchilikni engish maqsadida tarkibida bir xil N<sub>A</sub> ta molekula bo`lgan modda miqdori tushunchasi kiritiladi. Modda miqdori-moddadagi molekulalar sonining 0,012 kg ugleroddagi molekulalar soni N_A ga nisbati bilan aniqlanadigan kattalikdir. Modda miqdori ν harfi bilan belgilanadi. Uning SI dagi birligi [ν]q1 mol. Mol-0,012 kg uglerodda qancha molekulalar bo`lsa, shuncha molekulalari bo`lgan modda miqdoridir.
Yuqorida aniqlanganidek, istalgan moddaning 1 molida bir xil sondagi molekulalar mavjuddir. Bu songa Avogadro doimiysi deyiladi. Endi Avogadro doimiysi nimaga tengligini aniqlaylik. Buning uchun modda miqdori ta’rifidan foydalanamiz, ya’ni 0,012 kg uglerodda N_A ta molekula bor.
N_A= kg·mol^-1
Bu yerda m_oc uglerod molekulasining massasi. Birlik atom massasining ta’rifiga asosan
m_oc=12

ya’ni istalgan moddaning bir molida ta molekula mavjud.
Istalgan moddaning bir molidagi molekulalar soni teng ekanligini ko`rdik.Endi bir mol qancha hajmni egallaydi degan savol tug’iladi. Bu savolga Avogadro qonuni javob beradi: Normal sharoitda bu hajm

Normal sharoit: bosim normal atmosfera P=1,01310⁵ Pa=760 mm.sim.ust. va harorat T=273,15 k yoki t=0 C
Molekulyar massa bir mol moddaning massasi kabi aniqlanib, molekula massasining Avagadro soniga ko`paytmasi kabi aniqlanadi.