Mavzu : Ob’ektli ma’lumotlar bazasi. Loyiha¬lash, qayta ishlash va tadqiq etish. NoSql ma’lumotlar bazasi va uning asosiy prinsiplari

Ma’lumotlar bazasi foydalanuvchilari.

Ma'lumotlar bazasi foydalanuvchilari – o’larning manfaatlari uchun ma'lumotlar bazasi yaratilgan foydalanuvchilardir. Ular vaqti-vaqti bilan ba'zi ma'lumotlarni olish uchun ma'lumotlar bazasiga kiradigan tasodifiy foydalanuvchilar yoki doimiy foydalanuvchilar bo'lishi mumkin. Foydalanuvchilarni uchta guruhga bo'lish mumkin:

1. 
   Oxirgi foydalanuvchilar - bu ma'lumotlar bazasi foydalanuvchilarning asosiy toifasi. Oxirgi foydalanuvchilar tasodifiy yoki doimiy bo'lishi mumkin. Tasodifiy foydalanuvchilar vaqti-vaqti bilan ma'lumotlar uchun ma'lumotlar bazasiga murojaat qilishadi. Doimiy foydalanuvchilar - ular uchun o'z vazifalarini bajarishda o'z faoliyatini avtomatlashtirishni ta'minlaydigan maxsus ishlab chiqilgan dasturlar bilan ishlashadi;
   
2. 
   MBBT administratorlari (ma'murlari) - bu MBBT ni yaratishning boshlang'ich bosqichidagi foydalanuvchilar guruhi. Ko'p sonli foydalanuvchilarning bir vaqtning o'zida ishlashi nuqtai nazaridan uning optimal tashkil etilishi uchun javobgardir. Foydalanish davomida u ko'p foydalanuvchanlik rejimida to'g'ri ishlash uchun javobgardir. Rivojlanish va qayta tashkil etish bosqichida - ushbu foydalanuvchilar guruhi hozirgi faoliyatini o'zgartirmasdan yoki tugatmasdan to'g'ri qayta tashkil etish imkoniyati uchun javobgardir;
   
3. 
   Dastur ishlab chiquvchilar va dastur ma'murlari - bu loyihalash, yaratish va qayta tashkil etish jarayonida ishlaydigan foydalanuvchilar guruhi. Ilovalar ma'murlari ishlab chiquvchilarning ma'lum bir dasturni yoki funktsional quyi tizimga birlashtirilgan dasturlar guruhini ishlab chiqishda ishlarini muvofiqlashtiradi. Maxsus dasturlarni ishlab chiquvchilar ma'lumotlar bazasidan ma'lum bir dastur uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarning kerakli qismi bilan ishlaydi. Eng murakkab tizim ma`lumotlar bazasi ma'muri guruhi tomonidan boshqariladi va unga bir qator mutaxassislar kiradi: tizim tahlilchilari; ma'lumotlar bazasidan tashqaridagi ma'lumotlar tuzilmalari va axborot ta'minoti loyihashilari; ma'lumotlarni qayta ishlashning texnologik jarayonlari loyihashilari; tizim va amaliy dasturchilar; operatorlar va texnik xodimlar.
   

Ma'lumotlar bazasining mantiqiy tuzilishini, jadvallar o'rtasidagi munosabatlarni, yaxlitlikni cheklashlarni va boshqa tuzilmalarni loyihalashtirgandan so'ng, ma'lumotlar bazasiga kirish imkoniyatiga ega bo'lgan foydalanuvchilar doirasini aniqlash kerak.

Ko’pchilik MBBT larda ma'lumotlarga ruxsatni cheklashning ikki bosqishli qo’llaniladi. Birinchi bosqishda siz unga serverning o'zi bilan bog'lanishiga imkon beradigan, ammo ma'lumotlar bazalariga avtomatik kirishni ta'minlamaydigan foydalanuvchi qayd yozuvini (login) yaratishingiz kerak. Ikkinchi bosqishda MBBTdagi har bir ma'lumotlar bazasi uchun foydalanuvchi qayd yozuviga asoslanib foydalanuvchi yozuvini yaratish kerak. Ma'lumotlar bazasi foydalanuvchisi (user) sifatida foydalanuvchiga berilgan huquqlar asosida uning kirish nomi (login) tegishli ma'lumotlar bazasiga kirish huquqini oladi. Turli xil ma'lumotlar bazalarida bir xil foydalanuvchining loginida kirish huquqlari har xil bo'lgan bir xil yoki har xil foydalanuvchi nomlari bo'lishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, MBBT ga ulanish uchun foydalanuvchi qayd yozuvidan foydalaniladi, undan so'ng uning ruxsat darajalari har bir ma'lumotlar bazasi uchun alohida belgilanadi.

MBBT larda qo'shimcha uningr ob'ektlariga ruxsat darajasini belgilaydigan rollar mavjud. Ular ikki guruhga bo'linadi: server foydalanuvchi hisoblariga tayinlangan va ma'lumotlar bazasi ob'ektlariga ruxsatni cheklash uchun ishlatiladigan.

Shunday qilib, server darajasida xavfsizlik tizimi quyidagi tushunchalar bilan ishlaydi:

• 
  autentifikatsiya;
  
• 
  qayd yozuv;
  
• 
  serverning o'rnatilgan rollari.
  

Ma'lumotlar bazasi darajasida quyidagi tushunchalar qo'llaniladi;

• 
  ma'lumotlar bazasi foydalanuvchisi;
  
• 
  ma'lumotlar bazasining fiksirlangan roli;
  
• 
  ma'lumotlar bazasini foydalanuvchi roli.
  

MBBT muhitida foydalanuvchi yaratish uchun siz quyidagi amallarni bajarishingiz kerak:

1. 
   Ma'lumotlar bazasida o’ning ko’rsatgan standart paroli bilan foydalanuvchi qayd yozuvini yaratish.
   
2. 
   Ushbu foydalanuvchini kerakli ma'lumotlar bazalariga qo'shish.
   
3. 
   Har bir ma'lumotlar bazasida unga tegishli imtiyozlarni berish.