Mavzu 1 Fanga kirish. Nаzаriy mехаnikа

O’zaro muvozanatlashuvchi kuchlar sistemasi – Uning ta’sirida obyekt (jism) muvozanat holatida bo’ladi.

Statika aksiomalari
1. Inersiya aksiomasi –Jism o’zaro muvozanatlanuvchi kuchlar sistemasi ta’sirida teng yoki teng o’lchavi to’g’ri chiziqli harakat holatida bo’ladi.
2. Ikki kuch aksiomasi – Agarda jism ikki kuch ta’sirida muvozanat holatida bo’lsa, u holda bu kuchlar modul jihatidan teng va bir to’g’ri chiziq bo’ylab qarama qarshi tomonga yo’nalgan bo’ladi. Bunday ikki kuch oddiy o’zaro muvozanatlanuvchi kuchlar sistemasini tashkil etadi.


3. Qo’shish aksiomasi –Agarda berilgan kuchlar sistemasiga o’zaro muvozanatlashgan. Kuchlar sistemasini qo’shsak yoki ayirsak jismning kinematik holati o’zgarmaydi.


Natija – Kuchni o’z ta’sir chizig’i bo’ylab bir nuqtadan ikkinchi nuqtaga ko’chirilsa uning jismga ta’siri o’zgarmaydi.

4. Parallelogram aksiomasi – Ikkita kesishuvchi kuchning teng ta’sir etuvchisi, shu kuchlarning qurilgan parallelogramning dioganaliga teng bo’ladi

5 . Ta’sir va aks ta’sir aksiomasi – Jismlarning bir-biriga ta’siri o’zaro teng va bir to’g’ri chiziq bo’ylab qarama-qarshi tomonga yo’nalgan bo’ladi. (Nyutonning II qonuni)

6. Qotish aksiomasi – Agar deformasiyalanadigan jism muvozanat holatida absolyut qattiq jismga aylansa, uning muvozanati o’zgarmaydi.
Bog’lanish va bog’lanish reaksiyalari
Erkin jism – Jismning erkin ko’chishi, hech qanday boshqa jism bilan chegaralanmaydi (jism fazoda ixtiyoriy teng harakatlana oladi)
Bog’lanishdagi jism – Uning harakati boshqa jismlar bilan chegaralangan bo’ladi. (Jismning harakati yoki holati biror sabab bilan cheklangan bo’ladi)
Bog’lanish – Jismning harakati va holatini cheklovchi sabab.
Bog’lanish reaksiyasi –Bog’lanishning jismga ko’rsatadigan ta’sirini almashtuvchi kuch.
Bog’lanishdan ozod qilish prinsipi – Bog’lanishdagi jismni erkin jism shakliga keltiridagi kuch jismga ta’sir etuvchi kuchlar qatoriga bog’lanish rekasiya kuchini ham qo’shish kerak.