Mavzu: №1. Moddiy nuqta kinematikasining elementlari Reja

Jismning haqiqiy tezligi bo’lib oniy tezlik hisoblanadi. Oniy tezlik cheksiz kichik vaqt 
ichdagi ko’chishni ifodalaydi. 
Harakatdagi jismning yetarlicha kichik ko’chishining shu ko’chish uchun ketgan 
vaqtga nisbati oniy tezlik deb aytiladi.
 
t
S
t
оniy






0
lim

(1.2.6) 
Tekis harakatda oniy tezlik traektoriyaning barcha nuqtalarida bir xil bo’ladi. Notekis 
harakatda oniy tezlik traektoriyaning turli nuqtalarida turli xil bo’ladi. 
1.3. Tekis o’zgaruvchan harakat tenglamalari.
Tekis harakatda jismning tezligi o’zgarmas 
bo’lishini ko’rdik, ya‘ni jism tezlanishga ega bo’lmaydi.Jism tezligining vaqt birligidagi o’zgarishiga 
tezlanish deyiladi.

---

t
a
t
0




(1.3.1) 
Bu yerda  
0

va 
t

lar mos ravishda jismning boshlang’ich va oxirgi tezliklar t-esa 
shu tezlik o’zgarishi yuz bergan vaqt.  
To’g’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakat tenglamasi quyidagicha bo’ladi. 
2
2
0
t
a
t
S



(1.3.2)
bu yerda S
- 
jismning ko’chishi,

0
- boshlang’ich tezlik, a – tezlanish, t – vaqt. a 
> 0 bo’lganda harakat tezlanuvchan, a < 0 bo’lganda harakat sekinlanuvchan bo’ladi. 
To’g’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakatda tezlikning vaqtga bog’liqligi quyidagicha 
bo’ladi. 

at
t


0


(1.3.4) 
Agar vaqt berilmagan bo’lsa harakat tenglamalari quyidagi ko’rinishda ifodalanadi. 
a
S
2
0
2
t
2




(1.3.5) 
0
0


 bo’lsa 
as
2
t
2


(1.3.6) 
Agar jism og’irlik kuchi maydonida harakatlanayotgan bo’lsa, uning harakat tenglamalari
quyidagicha ko’rinishda bo’ladi. 

2
2
0
gt
t
h



(1.3.7) 
gt


0


gh
2
2


Bu yerda 
2
/
81
,
9
c
m
g

erkin tushish tezlanishi.