Мавзу 15. Абсорбция жараёни. Умумий тушунчалар. Режа: Абсорбсия жараёни. Абсорбер қурилмалари тузилиши ва

Газларнинг суюқликдан ўтиши ва натижада томчи ҳамда 
кўпикларнинг ҳосил бўлиши барботаж дейилади. 
Саноатда конструктив тузилиши турлича бўлган тарелкалар ишлатилади. 
Суюқликнинг бир тарелкадан иккинчи тарелкага қуйилишига қараб тарелкали 
абсорберлар қуйилиш қурилмали ва қуйилиш қурилмасиз бўлади. 
5-расм. Қуйилиш мосламаси бўлган тарелкали абсорбер: 
1-Ғалвирсимон тарелка 
2-қуйилиш қувури 
Қуйилиш қурилмали тарелкали колонналарда суюқлик бир тарелкадан 
иккинчи тарелкага қуйилувчи қувур ёки махсус қурилма орқали ўтади. Бунда 
қувурнинг пастки қисми тарелкадаги стаканга туширилган бўлиб, гидравлик 
затвор вазифасини бажаради, яьни, бир тарелкадан иккинчи тарелкага фақат 
суюқликни ўтказиб, газни ўтказмайди. 5-расмда қуйилиш қурилмаси бор 
тарелкали абсорбернинг схемаси кўрсатилган. Бунда суюқлик колоннанинг 
юқориги қисмидаги тарелкага берилиб, бу суюқлик ушбу тарелкадан бошқа 
тарелкаларга махсус қурилма орқали ўтади ва колоннанинг пастки қисмидан 
чиқиб кетади. Газ эса колоннанинг пастки қисмидаги тарелканинг 
тешикчаларидан пуфакчалар ҳолида тақсимланиб, тарелкалардаги суюқлик 
қатламида кўпик ҳосил қилиб юқорига ҳаракат қилади. Тарелкада ҳосил 
бўлган газ кўриклари модда ва иссиқлик алмашиниш жараёнининг асосий 
зонасини ташкил қилади. Тозаланган газ эса колоннанинг юқориги қисмидан 
чиқади. Қуйилиш қувурлари шундай жойлаштирилганки, бунда қўшни 
тарелкадаги суюқлик қарама-қарши йўналишда ҳаракат қилади. 
Қуйилиш қурилмали абсорберларда элаксимон, қалпоқчали, 
клапанли, капсулали, пластинали ва бошқа турдаги тарелкалар 
ўрнатилади. 

---

Турли хилдаги қуйилиш қурилмаси бўлган тарелкаларнинг самарали 
ишлаши гидродинамик ҳаракат режимига боғлиқ. Газларнинг тезлиги ва 
суюқликнинг тарелкаларда тақсимланишига қараб тарелкали абсорберлар уч 
хил: пуфакли, кўпикли, ингичка оқимли гидродинамик режимда ишлайди. 
6-расмда элаксимон тарелкали абсорбернинг ишлаш схемаси кўрсатилган. 
Бу турдаги ускуналарда вертикал силиндрсимон қобиқ бўлиб, унинг ичига 
горизонтал тарелкалар ўрнатилади. Тарелкаларнинг бутун юза қисми 2-8 мм 
ли тешикчалардан иборат бўлади. Суюқликнинг бир тарелкадан иккинчисига 
ўтиши ва тарелкадаги суюқлик қатламининг баландлиги қуйи иснии стаканга 
ўрнатилган қуйилиш қувурлари орқали ростланади. Газ тарелка те
Ш
икларидан 
ўтиб, суюқлик қатламида пуфакчалар ҳолида тақсимланади. Газ тезлиги жуда 
кам бўлса, бунда юқориги тарелкадаги суюқлик тешиклар орқали қуйи 
тарелкага оқиб тушиб кетади, натижада газ билан суюқликнинг жнодда 
алмашиниш самарадорлиги жуда ҳам камайиб кетади. Шунинг учун 
берилаётган газ тезлигининг қиймати ва унинг босими тарелкадаги суюқлик 
қатламининг босимидан юқори бўлиб, тарелкадан суюқликнинг оқиб 
тушишига йўл қўймаслиги керак. Одатда ғалвирсимон тарелка юзасидаги 
суюқлик қатламининг баландлиги 25-30 мм бўлади. 
Елаксимон тарелканинг тузилиши содда, монтаж қилиш, таьмирлаш ва 
луизатиб туриш осон, ҳамда гидравлик қаршилиги жуда кам. элаксимон 
тарелкалар газнинг тезлиги катта интервалда ўзгарганда ҳам барқарор 
ишлайди. Бундан ташқари, бу тарелкалар газ ва суюқликнинг маьлум 
қийматларида энг самарали ишлаш қобилиятига эга. 
Елаксимон тарелкаларнинг тешиклари ифлосланади ва чўкиндилар 
таьсирида тез беркилиб қолади. Агар газнинг тезлиги ёки босими бирдан 
камайиб кеца ёки тўхтатиб қўйилса, тарелкалардаги суюқликнинг ҳаммаси 
қуйи тарелкаларга оқиб тушади ва жараённи давом эттириш учун колонна 
қайтадан тўлдирилади. 

---

6-расм: Элаксимон тарелкали абсорбер 
а-колоннанинг тузилиши; б-тарелканинг ишлаш принципи 
1-қобиқ; 2- тарелка; 3-қуйилиш қувури; 4- стакан 
Елаксимон тарелкали абсорберларга нисбатан қалпоқча тарелкали 
абсорберлар газ аралашмалари ифлос бўлганда ҳам узоқ муддатда барқарор 
ишлайди. Газ тарелкаларга патрубкалар орқали кириб, бир неча алоҳида оқим 
ҳолида 
қалпоқчаларнинг 
тешиги 
бўйлаб 
тақсимланади 
(7-расм). 
Қалпоқчаларнинг тешиклари тишли бўлади ва улар учбурчакли тўғри бурчак 
шаклида тайёрианади. Кейин эса газ қуйиш қурилмаси орқали бир тарелкадан 
иккинчи тарелкага қуйилаётган суюқлик қатламидан ўтади. Суюқ 
қатламлардаги ҳаракат давомида баьзи майда оқимчаларнинг бир қисми 
бўлиниб кетади, газ эса суюқликда пуфакчалар ҳолида тақсимланади. 
Қалпоқчали тарелкалардаги газ кўпиклари ва пуфакчаларнинг ҳосил бўлиши 
самарадорлиги газ ҳаракатининг тезлигига ва қалпоқчаларнинг суюқликка 
туширилган баландлигининг ўлчамига боғлиқ.