Mavzu-2: Operasion tizimlar, ularning turlari. Reja

'ochami holatini tekshirish va bo'sh joyni aniqlash.  
Diskdagi bo'sh joyni aniqlash uchun [Ctrl]+[L] tugmalari bosiladi. Ekranda nafaqat disk 
holati, balki ko'rsatkich turgan katolog yoki fayl o'lchami haqidagi ma’lumot birgalikda hosil 
bo'ladi. Uni olib tashlash uchun [OK] tugmasi bosiladi.
6. TC da ma’lumotlarni arxivga olish va arxivdan chiqarish.
TC da bir nechta arxivatorlar bilan ishlash imkoniyati mavjud. Xususan, zip (Pkzip, Winzip) 
arxivatori yordamida fayllarni arxivlashni qarab chiqamiz. Buning uchun [Alt]+[F5] tugmalarini 

---

ishlatib, quyidagi oynani hosil qilamiz:
Oynada Nam katalogining zip kengaytmali arxivini yaratish talab qilingan. Bu oynada OK 
tugmasini bosib, maqsadga erishish mumkin. Arxivlangan faylni istaganingizdek nomlashingiz 
mumkin. Arxivlangan faylni ochish uchun [Alt]+[F9] tugmalar birikmasidan foydalanish mumkin.
Total Commander dasturidan chiqish.
1-usul: “Файл” menyusidagi “Выход” bandini tanlash bilan; 2-usul: Dastur oynasining 
sarlavha satridagi 
[^ 
belgiga murojaat qilish orqali; 3-usul: [Alt]+[F4] tugmalar kombinatsiyasi 
yordamida.
Arxivlangan fayllar bilan ishlash.
Kompyuter texnologiyalar rivojlanishi bilan ma’lumotlar hajmi ko'payishi boshlangan. Shu 
sababli yoki kompyuter xotirasini ko'paytirish yoki ma’lumotlar hajmini kamaytirish ehtiyoji paydo 
bo'lgan.
Fayllar arxivlanish jarayonida ular ixchamlanadi, siqiladi hamda disk hajmlarini 
kengaytirishda yordam beradi. Odatda fayllarni arxivlash ularni bir joydan ikkinchi joyga tashqi 
qurilmalar (disketalar) orqali ko'chirishda, diskda bo'sh o'rinlar ochishda, elektron pochta orqali 
katta axborotlarni kichraytirib jo'natishda bunday fayllar bilan ishlash zaruriyati tug'iladi. 
Arxivlash jarayoni faylning qattiq diskda ishdan chiqishi yoki tasodifan faylning o'chirilishi 
hollarini oldini oluvchi vosita sifatida ham ko'p qo'llaniladi.
Arxivator dasturlar - bu kompyuterdagi ma’lumotlar hajmini o'zgartirib maxsus fayllarga 
ularni joylashtiradigan dasturlar. Ular hajmni o'zgartirish tezligi va siqish holatlari bilan ajratiladi. 
Eng taniqli arxivator dasturlarga ARJ, RAR va ZIP - UNZIP lar kiradi.
Arxiv turlari.
Hajmi o'zgargan ma’lumotlar saqlovchi fayl - arxiv deb nomlanadi.
Arxiv faylning nomi asosan 8 harfdan iborat buladi. Uning kengaytmasi esa asosan 3 harfdan 
iborat bo'lib, u qaysi dasturda yaratilganligini ko'rsatadi.
Masalan: kitob.arj yoki dastur.rar.
Arxiv fayldagi ma’lumotlarni ko'rish va ishga tushirish uchun biz shu arxivni arxivator 
dasturi yordamida ochishimiz zarur. Ammo shunday arxivator dasturlar ham mavjud, ular 
arxivlardagi ma’lumotlar bilan arxivni ochmasdan ishlash imkoniyatini yarata oladilar 
(ZIPMAGIC dasturi).