Mavzu: 2017yilda Ozbekistonda keng qolamli iqtisodiy islohotlar dasturini qabul qilinishi va uning ahamiyati

Kelajakda bu yo‘l Qozog‘iston va O‘zbekiston o‘rtasidagi mojaroga olib kelmaydimi?
Qozog‘istondan ekspertlar darajasidagi ilk xavotirlar 2000-yillar o‘rtalarida bildirilgandi. O‘shanda Qirg‘iziston temir yo‘li yo‘nalishini shunday qurishni taklif qilganki, o‘zida Shimolni Janub bilan birlashtirmoqchi bo‘lgan. «Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston» transport yo‘lagi loyihasiga qarshi RF avvaliga jiddiy qarshi chiqqan. Qozog‘iston transport loyihalarini o‘z hududi orqali amalga oshirishdan manfaatdor bo‘lgan («G‘arbiy Xitoy-G‘arbiy Yevropa» loyihasi) va XQO‘ loyihasiga qiziqish bildirmagan. Faqatgina so‘nggi yillarda, Qozog‘iston mintaqaviy ahamiyatdagi transport-logistik xab roliga da'vogarlik qilishni boshlaganidan so‘ng, qozoq ekspertlari orasida «Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston» transport loyihasi yuk tashuvlarining bir qismini XQO‘ yo‘lagiga ketib qolishiga olib kelishi mumkinligi haqida fikr bildirila boshlandi.
Albatta, yuklarning ma'lum qismi uchun bu janubiy yo‘nalish muddatlar va masofa bo‘yicha optimaldir. Yuklar Xitoyning dengiz portlaridan Janubiy Yevropa, O‘rta Yer dengizi va Yaqin Sharq portlariga yuboriladi. U yuklarni Xitoydan O‘zbekiston, Turkmaniston, Ozarboyjon, Gruziya va Turkiya orqali O‘rta Yer dengizidagi Mersin portiga yetkazish imkonini beradi, Mersin esa O‘rta va Yaqin Sharq, Shimoliy Afrika, Yevropa davlatlari bilan savdo aloqalarini ta'minlaydi. Biroq agarda yuklarni Xitoydan, aytaylik, Bremenga yetkazish bo‘lsa, ularni O‘zbekiston orqali olib o‘tishmaydi, sababi Qozog‘iston orqali tranzitdan foydalanish qulayroq. Hammasi ishlab chiqaruvchilar, eksportchilar va importchilarning logistik manfaatlari bilan aniqlanadi. Hamda asosiy oqimlar esa baribir Qozog‘istonda qoladi. XQO‘ga tranzitning 10-15 foizidan ortig‘i to‘g‘ri kelmaydi. Shuning uchun men yangi yo‘nalishning qurilishi Qozog‘iston bilan ziddiyatga olib keladi, deb o‘ylamayman.

Prezident Mirziyoyev nima uchun Tojikistonga borishga shoshilmayapti? Tashrif haqida anchadan beri aytiladi, biroq muddat hali noma'lum. Gap Rog‘un GESdami?
Bu sabablardan biri. Markaziy Osiyodagi muammolar va rivojlanish istiqbollariga bag‘ishlangan Samarqand konferensiyasida prezident Shavkat Mirziyoyev mintaqada suvdan foydalanish muammosi hamon hal etilmaganini aytdi. BMTning Markaziy Osiyoda suv masalalari bo‘yicha Konventsiya loyihasi bor va O‘zbekiston uni qo‘llab-quvvatlaydi hamda O‘zbekiston aynan shu konvensiya asosida bundan keyin ham ishlashga rozi.
Tojikiston rahbariyati uchun vaziyat shundayki, O‘zbekiston bilan samarali hamkorlikdan qanday foydalar kelishiga qaramay, ular bu g‘oyadan (Rog‘un GES qurilishi) voz kecha olmaydi. Bu afsuslanarli, lekin fakt. Rog‘un qurilishda davom etadi, hamda bu, albatta, O‘zbekiston bilan munosabatlarni yaxshilashga turtki bermaydi, har holda bu Dushanbe o‘zida Amudaryoning quyi oqimida joylashgan barcha mamlakatlar salbiy munosabatda bo‘layotgan bu loyihadan voz kechishga kuch topa olganida bo‘lishi mumkin bo‘lgan sur'atlar va dinamikada yuz bermaydi.