Mavzu-5: Reproduktiv yoshdagi ayollar salomatligini muhofaza qilish. Kontratseptiv ositalarning zamonaviy usullarini qo’llashda hamshiraning vazifalari. Reja

Zamonaviy kontratsepsiya vositalari.


Kontratsepsiya – bu istalmagan homiladorlikdan saqlanish usulidir.
Kontratsepsiya vositalaridan samarali foydalanish uchun, har bir usul bilan tanishib, afzallik, kamchilik tomonlari haqida ma'lumot olib, kerak bo‘lsa – e'tiborga loyiq ma'lumot bilan tanishib, har bir ayol yoki juftlik, istalgan, salomatligiga ziyon keltirmaydigan (ba'zi hollarda esa – foyda ko‘rsatadigan) usulni tanlashiga huquqi bor.
Kontratsepsiya usullari quyidagilar:

• 
  Gormonal kontratsepsiya: aralash gormonal tabletkalar, toza progestin tabletkalar, plastir, in'eksiyalar (Depo-Provera - DMPA)
  
• 
  Shoshilinch/tezkor kontratsepsiya
  
• 
  Bachadon ichi vositalari(BIV)
  
• 
  Laktatsion amenoreya usuli
  
• 
  Himoyalovchi rezina vositalar
  
• 
  Spermitsidlar
  
• 
  Ixtiyoriy jarrohlik kontratsepsiya/sterilizatsiya
  
• 
  Kalendar/taqvim usuli
  

Tayanch atamalar


Kontratsepsiya – bu istalmagan homiladorlikdan saqlanish usulidir.
Kontratsepsiya vositalaridan samarali foydalanish uchun, har bir usul bilan tanishib, afzallik, kamchilik tomonlari haqida ma'lumot olib, kerak bo‘lsa – e'tiborga loyiq ma'lumot bilan tanishib, har bir ayol yoki juftlik, istalgan, salomatligiga ziyon keltirmaydigan (ba'zi hollarda esa – foyda ko‘rsatadigan) usulni tanlashiga huquqi bor.

• 
  Gormonal kontratsepsiya: aralash gormonal tabletkalar, toza progestin tabletkalar, plastir, in'eksiyalar (Depo-Provera - DMPA)
  

Himoyasiz kontrasepsiya- Himoyasiz jinsiy aloqadan keyin homiladorlikdan saqlanish maqsadida 72 soat davomida ichilishi kerak bo‘lgan gormonal tabletkalar yoki 5 kun mobaynida BIV qo‘llanilish usulidir.
BIV (spiral) -bachadon ichiga o‘rnatiladigan maxsus moslama bo‘lib, u urug‘ hujayralarning harakatiga to‘sqinlik qiladi va tuxum hujayrani urug‘lanishdan saqlaydi. BIV shifokor-ginekolog yordamida, hayzning oxirgi kunlarida bachadon ichiga o‘rnatiladi. Homiladorlikdan 5 va undan ortiq yilgacha saqlaydi..
Laktatsion amenoreya usuli (LAU)- Bolani faqat ko‘krak suti bilan emizish (bolaning talabiga qarab, tunda emizish, ko‘krak sutini boshqa ozuqa bilan almashtirmaslik)


Himoyalovchi rezina vosita-Erkaklik a'zosiga kiydirishga mo‘ljallangan yupqa lateks rezinali qopcha yoki g‘ilof. Bu erkak jinsiy a'zosiga jinsiy aloqadan oldin kiydiriladi.
Spermitsidlar- Ko‘piksimon, krem, gel yoki sham ko‘rinishida, jinsiy aloqadan oldin qinga kiritiladi va spermani kuchsizlantiradi yoki o‘ldiradi.
Ixtiyoriy jarrohlik kontratsepsiyasi
Homiladorlikni oldini olish maqsadida operatsiyani ayolda yoki erkak kishida qilish mumkin

• 
  Erkaklar sterilizatsiyasi (vazektomiya) – tuxumlardan spermani olib keladigan urug‘ yo‘llarini kesilishi
  
• 
  Ayollarda: tuxum xujayralarini bachadonga olib keluvchi naylarini bog‘lanishi yoki kesilishi.
  

Kalendar/taqvim usuli

• 
  Istalmagan homiladorlikdan saqlanishni tabiiy usuli. Ayol o‘z hayz siklini diqqat bilan kuzatib, homiladorlik bo‘lishi mumkin bo‘lgan paytda jinsiy hayotdan tiyiladi yoki rezina g‘ilofdan foydalanadi.
  
• 
  80% samaradorlikka ega.