Mavzu: Akme tushunchasining mohiyati. Akmeologiva fani borasidagi psixologik qarashlar. Reja

Mavzu: Akme tushunchasining mohiyati. Akmeologiva fani borasidagi psixologik qarashlar.
Reja:
1. Diagnostikadagi nazariy - metodologik asoslar va konseptual yondashuvlar.
2. Akmeologik diagnostikaning spetsifik obyekti predmeti va masalasi.
3.Diagnoz ko‘rsatkichlarining o‘ziga xosligi (spetsifikasi).
4. Akmeologik diagnostikaning asosiy metodologik tamoyillari.
5. Diagnostikaning asosiy metodlari va tashbex tadqiqotining turlari.


Muhim so‘zlar: diagnoz, akmeologik diagnoz, diagnoz ko‘rsatkichi, diagnozli tanlov.

• 
  Diagnoz – ko‘pxillikda alohidalikni bilishni ushbu alohida hodisani muammosi vaziyatlarni ma’lum klassda ajratish yondashuvlari va metodlari haqidagi ilmiy tizim.
  
• 
  Akmeologik diagnoz – nazariy – metodologik ma’noda odamni kasbiy- shaxsiy rivojlanishi jarayonlari xususiyatlarni va ushbu jarayonda alohida voqealarni va muammoli vaziyatlarni bilish o‘rtasidagi haqiqiy bilimni va uni mohiyatini kompleks, fanlararo integrativ in’ikosining alohida turi.
  
• 
  Diagnoz ko‘rsatkichlar- o‘rganilayotgan obyektning shunday obyektiv va subyektiv xarakteristikalarini indikator belgilar orqali (ya’ni o‘zgaruvchan kattaliklar) ochib beriladigan konsepsiyalar va metodologik tamoyillar bazasiga quriladigan uning operatsional modeli bo‘lib hisoblanadilar. Qoidaga ko‘ra diagnostik ko‘rsatkich dixotomik bahoda (katta- kichik va boshqalar) yoki darajaviy bahoda (yuqori, o‘rta, past) ifodalaniladi.
  
• 
  Diagnoziy tanlovi- Diagnozida obyektni general yig‘indisini tadqiqot massivini maksimal reprezentativligiga erishish uni mantiqiy loyihalash yordamida amalga oshiriladi. Ushbu tanlovni hisob- kitobda kuzatuvning (respondentlar) zaruriy birliklarni proporsional munosabatda, hamda (o‘rtacha arifmetik minimal) ko‘rsatkichlar va ularning belgilari asosida foydalaniladi.
  
• 
  Diagnozda nazariy- metodologik asoslar va konseptual yondashuvlar Diagnoz tadqiqotlarga talab hayot faoliyatining barcha jabhalarida jamiyatni o‘tish va inqiroz sharoitlarida kelishmovchilik va o‘zgaruvchanlik kuchayib borgan sari ortib boradi.
  
• 
  Shuning uchun ham fan uchun ijtimoiy hodisalarni tuzilish jarayoni, ham odam, ham jamiyatni o‘z- o‘zini aniqlash va o‘z- o‘zini tashkil etish jarayonlari, sotsiumni va madaniyatni inteioriozatsiyaligi va interkommunikativligi muammolari, ularni dinamik ko‘p obrazliligi, hamda barqaror va tashkiliy hayotni yanada shakllantiradigan va hayot faoliyati jarayonlarida o‘z shaxsini o‘zgartiradigan odamning subyektiv tasavvurlari bilan bog‘langan hamma narsa yanada aktuallashib boraveradi.
  
• 
  Ushbu o‘zgarishlarni o‘rganish metodikasi bir vaqtning o‘zida holat diagnozini ham, ya’ni adekvat operativ refleksiyani, xuddi shunday prognozlarni, o‘zgarish jarayonlarini modellash, va o‘zgartiruvchanlik faoliyatini ham ishlab chiqishni o‘z ichiga olmog‘i darkor.
  
• 
  Diagnostikaning paydo bo‘lishi boshidanoq ilmiy metodga tayandi va amaliyotni o‘rganish metodi sifatida, hamda uni nazariy- metodologik asoslashda katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Umuman olganda diagnoz (yunonchadan Diagnostics bilish qobiliyati) ko‘p obrazlilikda alohidalikni bilishni metod va tamoyillari haqidagi ilmiy tizim bo‘lib, alohida voqealarni ma’lum sinflarga ajratishdan iborat. Nazariy- metodologik ma’noda diagnoz- hayot faoliyatini bilish xususiyatlari va mohiyatini haqiqat bilish bilan birga alohida voqealar va muammoli vaziyatlarni birgalikda bilishni alohida turi.
  
• 
  Tabiiy ijtimoiy va gumanitar fanlarda diagnozni turli talqinlarini umumlashtira turib, biz diagnozda quyidagi maxsus spetsifik: predmetli, muammoli, vaziyatli, tizimli- genetik yondashuvlarni ajratamiz.
  
• 
  Diagnostikadagi tabiiy- ilmiy (pozitiv) metodologiya rivojining o‘rganilayotgan ijtimoiy reallikka uni proyeksiyasi bo‘lib hisoblanadi.
  
• 
  o‘rganilayotgan obyektga ushbu fan prizmasi orqali qarash;
  
• 
  bilish subyektdan bog‘liqsiz mavjud o‘rganilayotgan obyektni ko‘rib chiqish, subyektlar tomonidan maxsus qabul etishsiz o‘z qonunlariga binoan rivojlanayotgan va ishlayotgan.
  
• 
  o‘rganilayotgan obyektni obyektiv xossalarni aniqlash va bayon etishni prinsipial imkoniyatlarini foydalanish;
  
• 
  obyektni konseptual majmuida va dolzarb sxemalarida qayta yaratishni prinsipial imkoniyatlarini tan olish;
  
• 
  bilishni subyektiv- obyektiv an’anaviy mantig‘ini va amaliy faoliyatini qabul etish, o‘rganilayotgan obyektdan distansiya ushlashga intilish;
  
• 
  boshlang‘ich konseptual sxemalarni maksimal jiddiyligiga , maksimal formallashtirishni biluvchi va o‘zgartiruvchi jarayonlarni algoritmlashga intilish, dastlabki konseptual sxemalarni tekshirishni obyektiv mezonlaridan foydalanishga yo‘nalganlik va xokazo;
  
• 
  “Predmetli” diagnostikani effektiv vositalarini ishlab chiqish quyidagilarga:
  
• 
  o‘rganilayotgan reallikni xususidagi konseptual va empirik modelli tasavvurlarni rivojlantirish;
  
• 
  konsepsiyalar, ko‘rsatkichlar, indikatorlarni mantiqiy ta’minoti;
  

diagnostikani mantiqiy- metodologik va metodik- protsedurali tomonlarini rivojlantirish;
Diagnostikada “predmetli yondashuv” ni asosiy kamchiliklari;
istalgan sinfdagi o‘rganilayotgan obyektni aniq modelli qurishni prinsipial imkoniyati mavjudmasligi;
nazariy tasavvurlardan empirik ko‘rsatkichlar va indikatorlarga o‘tishning murakkabligi;
yaxlit obyektni alohida ko‘rsatkichlarda konseptual va empirik bayon etishning murakkabligi;
konseptual va empirik qurilmalarni adekvatlik mezonini tanlashning murakkabligi;
aqlan ko‘ruv bayonlaridan amaliy faoliyat modelini qayta yaratishga o‘tishning muammoligi.