Mavzu antarktida materigining iqlimi va organik dunyosi

1.1. Materik iqlimiga ta'rif.
Yerning hech bir joyida Antarktida materigidagi kabi butun yil bo’yi havo harorati muttasil past bo’lmaydi va bunchalik past harorat qayd qilinmagan.Faqat Antarktida ninggina emas, balki Janubiy yarimsharning katta qismining iqlimining tarkib topishida dunyoda sovuqning eng katta manbai bo’lgan materik muzligi katta rol o’ynaydi.
Antarktida ning muz yuzasi quyosh nurining katta qismini qaytarib turadi. Uzoq davom etadigan qutb kuni vaqtida materik ustidagi yalpi quyosh radiatsiyasi ekvatordagiga yaqinlashadi , lekin uning 90 % atmosferaga qaytib ketadi. Qishda materikning ichki qismida bir necha oy davomida qutb tuni bo’ladi. Bularning hammasi materik radiatsiya balansining keskin manfiy ekanligiga sabab bo’ladi.Muz massasi bilan okeanlardagi nisbatatn iliq oqimlarning yonma-yon joylashganligi janubiy yarim sharda butun yil davomida atmosfera sirkulyatsiyasining kuchli bo’lishiga sharoit yaratgan. Antarktida muz qalqoni ustidahavoningto’xtovsiz va qattiq sovib turishi sababli Antarktika maksimumi vujudga keladi. Sovuq havo massalari baland markaziy platolardan oqib tushib, materikning chekka qismlarida janubi-sharqiy kuchli oqim shamollarini vujudga keltiradi.
Atmosfera maksimumining chekkalari bo’ylab ko’pincha kuchsiz sharqiy shamollar esib turadi. Antarktida da sоhillarini istis-nо qilganda, kоntinеntal qutbiy iqlim hukmrоn: harorat hamma vaqt 0° dan past bo’ladi va yog’in juda kam yog’adi. Еr yuzasi muzlikdan ibоrat hamda baland bo’lganidan havо massalari antisiklоn rеjimini hоsil qiladi. YOz, kuz paytlarida matеrik chеkkalarida siklоn-lar paydо bo’lib, ichki r-nlarga ham kirib bоradi. Еzda (dekabr, yanvar, fеv.) Antarktida da bulutsiz kunlar ko’p bo’ladi, shu-ning uchun quyosh nisbatan ko’prоq ili-tadi, lеkin quyosh nuri muzdan ko’p qay-tadi (o’rta hisоbоqibatda quyosh issiqligi Shimoliy yarim sharning хuddi shu kеngliklaridagiga nisbatan 4 — 5 marta kam. Matеrikning markaziy qis-mida eng sоvuq оylarning
Bugun abadiy sovuqlik shohligiga unutilmas sayohat qilish hamma uchun mumkin bo'ldi. Bunday sayohatlarni tashkil etadigan ko'plab sayyohlik kompaniyalari mavjud. Ekskursiyalar odatda 10 dan 40 kungacha davom etadi, tanlangan transport turiga qarab ularning narxi 60 ming dollarga etadi.Mahalliy sharoitning og'irligiga qaramay, materikda sayyohlar uchun g'ayrioddiy va qiziqarli joylar juda ko'p. Masalan, Viktoriya, Magistr va Teylorning quruq vodiylarini keltirish mumkin - bu so'nggi ikki million yil davomida bu erga tushmagan. Qor yoki muz yo'q. Janubiy Jorjiya oroli, xuddi butun Antarktida singari g'ayrioddiy manzarasi bilan sizni hayratda qoldiradi. Sayyoramizning ushbu burchagida olingan fotosurat o'zining sovuqligi bilan eng sovuq, ammo juda chiroyli qit'ani eslatib turadi.Bu erdagi iqlim juda qattiq. -89,2 ° S - bir marta bunday past harorat bu erda qayd etilgan. Sovuq qutb deb ataladigan sayyoramizdagi bu eng sovuq joy Vostok qutb stantsiyasi yaqinida joylashgan. Materikning qor va muz bilan qoplangan yuzasi deyarli kirib kelayotgan quyosh energiyasini aks ettiradi. Yuqori atmosfera maydoni bosim, havo o'z markazidan atrofga qarab harakatlanadi. Bu kuchli shamol va juda past haroratga olib keladi. Butun erni muzli cho'l egallab olgan.
Bugun abadiy sovuqlik shohligiga unutilmas sayohat qilish hamma uchun mumkin bo'ldi. Bunday sayohatlarni tashkil etadigan ko'plab sayyohlik kompaniyalari mavjud. Ekskursiyalar odatda 10 dan 40 kungacha davom etadi, tanlangan transport turiga qarab ularning narxi 60 ming dollarga etadi.Mahalliy sharoitning og'irligiga qaramay, materikda sayyohlar uchun g'ayrioddiy va qiziqarli joylar juda ko'p. Masalan, Viktoriya, Magistr va Teylorning quruq vodiylarini keltirish mumkin - bu so'nggi ikki million yil davomida bu erga tushmagan. Qor yoki muz yo'q. Janubiy Jorjiya oroli, xuddi butun Antarktida singari g'ayrioddiy manzarasi bilan sizni hayratda qoldiradi. Sayyoramizning ushbu burchagida olingan fotosurat o'zining sovuqligi bilan eng sovuq, ammo juda chiroyli qit'ani eslatib turadi.Agar siz odamdan: "Eng sovuq qit'a nima", deb so'rasangiz, unda ko'pchilik mutlaqo avtomatik ravishda javob beradi - Antarktida . Ammo keyin ular o'ylashni boshlashadi: ehtimol Arktika? Axir u Shimoliy qutbda joylashgan, ya'ni u erda sovuqroq bo'lishi kerak. Va umuman olganda: Antarktida qit'ami?
Yoki materikmi ... Bu tushunchalar o'rtasida farq bormi? Yana ba'zi bir tushunchalar "yorug'lik qismlari" ni eslab qoladi. Maktab geografiyasining uzoq kursidan yana bir noaniq ism paydo bo'ldi - Antarktida - bu nima? Uchinchi qutb emas, balki ularning ham bu tartibsizlikka aloqasi bor? Qanday bo'lmasin, oddiygina ko'rinadigan savol batafsilroq tahlil qilish orqali ko'plab bahs-munozaralar va sarosimaga sabab bo'ladi. Va ulardan qochish uchun qaysi biri ekanligini aniqlaylik. Biroz nazariya Avvalo, zerikarli va qiziq bo'lmagan narsalarga o'tamiz: xavf ostida bo'lgan narsalarni yanada yaxshiroq tushunish uchun terminologiyani aniqlaymiz.
Materik suv bilan o'ralgan quruqlikning katta qismidir. U kontinental plastinkada yotadi va dengiz sathidan ancha balandlikda joylashgan. Periferik qismi materikni o'rab oladi va suv ostida.Materik materik bilan bir xil. Ularning o'rtasida geografik farqlar mavjud emas. Bu mutlaq sinonimlar.Dunyoning bir qismi - bu tushuncha geografiya bilan emas, balki tarix bilan bog'liq.6 materik bor - Afrika, Avstraliya, Evroosiyo, Shimoliy Amerika, Janubiy Amerika, Antarktida. Shuningdek, dunyoning 6 qismi mavjud, ammo boshqa kombinatsiyada: Afrika, Avstraliya, Amerika, Evropa, Osiyo, Antarktida .Antarktida qit'a ekanligini endi ko'rishimiz mumkin. Shuningdek, bu materik. U shuningdek, dunyoning bir qismidir.Ammo u erda ham, u erda ham Arktika yo'q. Chunki Arktika Shimoliy qutbdagi shartli hudud bo'lib, asosan muzdan tashkil topgan. Esda tutish kerak: "Arktika" nomi yunoncha "ayiq" so'zidan kelib chiqqan. Bu shimolda, katta yulduz turkumi ostida joylashganligini anglatadi.Antarktida-xuddi shu tildan - "Arktikaga qarama-qarshi", janubiy qutbda joylashgan.Antarktida - shartli hudud, unga Antarktida ning o'zi qit'a sifatida, shuningdek qo'shni orollar va qo'shni okeanlarning qismlari kiradi.
Keling, yana bir farqni aniqlab olaylik: pingvinlar va oq ayiqlar hech qachon tabiiy sharoitda uchrashmagan, chunki qushlar Janubiy qutbda, ayiqlar esa Shimoliy qutbda yashaydilar.Endi vaziyatga oydinlik kiritganimizdan so'ng, eng sovuq qit'a nima degan savol ham tug'ilmaydi. Antarktida , albatta.
Qizig'i shundaki, Shimoliy qutbda qit'a bo'lgan taqdirda ham, u erda janubga qaraganda iliqroq bo'lar edi (qanchalik kulgili bo'lmasin). Shunday qilib Antarktida da o'rtacha yillik harorat -58 daraja atrofida o'zgarib turadi. Kuzatish davomida qayd etilgan maksimal ko'rsatkich "faqat" -12 edi. Aytgancha, bu yaqinda - 2002 yilda sodir bo'lgan. Ko'rinishidan, global isish haqida gapirish hali ham biron bir asosga ega. Va qayd etilgan eng past harorat -83 daraja edi. Aytgancha, qit'aning eng sovuq nuqtasi Rossiyaning "Vostok" stantsiyasidir.Antarktida da harorat unchalik tetiklantirmaydi: qishda o'rtacha -43 va yozda nol atrofida. Bunday "iliq" iqlimning sababi shundaki, Antarktida hali ham okeanning muzlatilgan qismi bo'lib, Antarktida dan farqli o'laroq, ichkaridan muzlagan qit'a emas.Osiyo sovuqlari Ikkinchi sovuq qit'a Osiyo. Eng sovuq nuqtaning faxriy unvoni bilan ikki aholi punkti bahslashmoqda: Oymyakon qishlog'i (500 kishi) va Verxoyansk shahri (taxminan 1200).Rasmiy nuqtai nazardan, uni 1892 yilda mahalliy meteorologik stantsiyada -67,8 daraja qayd etilgan Verkhoyanskga berish kerak. Oymyakon qishlog'ida -71,2 daraja harorat norasmiy ravishda qayd etilgan. Haroratni akademik Sergey Obruchev o'lchagan, uning fikriga ishonsa bo'ladi.
Bu juda kulgili, ammo yozda ikkala nuqta ham butunlay boshqacha haroratni ko'rsatadi - u erda ham, u erda ham +30 gacha. Shunday qilib, minimal va maksimal qiymatlar orasidagi farq deyarli 100 darajani tashkil qilishi mumkin.
Shimol - "shimoliy" so'zidanShimoliy Amerikada qishki harorat ta'sirchan bo'lishi mantiqan. Shunday qilib, minimal ko'rsatkich Grenlandiyada joylashgan "Shimoliy muz" meteorologik stantsiyasida 54 yilda qayd etilgan. O'sha yili simob ustuni -66,1 darajaga tushdi. Materikning o'ziga xos sovuq joyi ham bor - Kanadaning Sneg ismli kichik aholi punkti. 1947 yilda bu erda -63 daraja harorat qayd etilgan.Qolgan qit'alar ekvatorga yaqinroq, demak u erda bunday past harorat kutilmaydi.Antarktida bizning sayyoramizning beshinchi qit'asi bo'lib, uning maydoni 14 million kvadrat kilometrdan oshadi. Uning jozibali go'zalligi har yili ko'proq sayohatchilarni hayratga soladi va jalb qiladi. Shu bilan birga, ushbu qit'a eng kam o'rganilgan va juda sirli hisoblanadi.Antarktida ni esga olsak, xayolimizga birinchi bo'lib mo'l-ko'l qor va cheksiz sovuq tushadi. Nima uchun bu qit'a eng sovuq? Odatda sayyoradagi eng sovuq joylar qutblardir. Qutblarda sovuqlik to'g'ridan-to'g'ri quyosh nurlari emas, balki quyosh nurlarining qiya kirib borishi bilan bog'liq. Quyosh nurlari qanchalik to'g'ridan-to'g'ri urilsa, ular shunchalik qiziydi. Qutblarda quyosh nuri Yer bo'ylab siljiydiganga o'xshaydi, shuning uchun u isinmaydi.
Shimoliy yoki Janubiy qutb sayyoradagi eng sovuq hudud sifatida qayd etilgan. Buning hammasi quyosh nurlari vertikal ravishda erga tushganda ko'proq qiziydi. Va qutblarda quyosh nurlari er yuziga qiyalik bilan singib ketganligi sababli, bunday quyosh nurlaridan deyarli issiqlik bo'lmaydi - ular isinmaydi, balki siljiydi.
Aksariyat odamlar Arktika (Shimoliy qutb) Antarktida ga (Janubiy qutb) nisbatan ancha sovuqroq deb o'ylashadi. Biroq, bunday emas. Shimoliy qutbda qishda o'rtacha harorat -34 ° C, yozda esa iliqroq. Janubiy qutbda o'rtacha harorat -49 ° C ga yaqinlashadi. Shunday qilib, Janubiy qutbning iqlimi butun dunyodagi eng sovuq iqlim hisoblanadi. Eng past harorat Janubiy Geomagnitik qutb yaqinida, Vostok stantsiyasida qayd etilgan va -86,9 ° S bo'lgan.
Yozda Janubiy qutb shimolga qaraganda taxminan 7% ko'proq issiqlik oladi - ikkinchisining iqlimi avvalgisiga qaraganda ancha issiq. Bir qarashda g'ayrioddiy hodisani tushuntirib beradigan bir necha sabablar bor. Buning sabablaridan biri Grenlandiya va Evropaning shimoliy chekkalari orasidagi keng maydonlarda Shimoliy Muz okeanining Atlantika bilan erkin bog'lanishidir. Shimoliy Muz okeanining muzlari ostiga kirib, Atlantika okeanining iliq suvlari Arktikaga juda katta miqdordagi issiqlik beradi, bu esa uning iqlimini yumshoq qiladi. Bundan tashqari, Shimoliy Amerika va Evrosiyodagi ushbu okeanga quyiladigan eng katta daryolarning suvlari bilan bir qatorda Arktika Antarktida etishmayotgan qo'shimcha miqdorda issiqlik oladi. Biroq, qutbli sovuqning asosiy sabablaridan biri bu Janubiy qutbda joylashgan materikning sayyoramizdagi oltita qit'aning eng balandi ekanligiday tuyuladi. Antarktida quruqligining o'rtacha balandligi 2000 metrdan oshadi, undan keyin keladigan Evroosiyo esa 900 metrni tashkil qiladi. Bu haqiqatni muzli materikning kontinental jinslari katta muz qatlami bilan qoplanganligi bilan izohlash mumkin. Muz qoplamining o'rtacha qalinligi 1800 metrni tashkil qiladi. Arktikaning markaziy qismida esa Shimoliy Muz okeanidagi muz massalari sathining balandligi bir necha metrga etadi, bu deyarli dengiz sathiga to'g'ri keladi. Balandlikdagi farq tufayli Antarktida Arktikaga qaraganda taxminan 13 ° C ga, oltinchi qit'aning yuqori qismida esa 25-28 ° S ga sovuqroq, chunki havo harorati kilometrga 6,5 \u200b\u200b° S ga pasayadi.
Antarktida hech kimga tegishli bo'lmagan yagona qit'adir. Bu xalqaro hamkorlik qit'asi. Antarktida mahalliy aholining tarixiga ega emas va u Antarktika kelishuvi yurisdiktsiyasida bo'lib, bu erga va uning boyliklariga hurmat bilan munosabatda bo'lishni, shuningdek, ulardan faqat ilmiy va tinch maqsadlarda foydalanishni talab qiladi. Oq qit'aning uzoqligi va qattiq sovuqligiga qaramay, har yili sayyohlar uning g'ayrioddiy go'zalligini ko'rish uchun ko'proq tashrif buyurishadi.
2014 yil 7 oktyabr Sovuq Antarktida Erning eng sovuq qit'asi Antarktida ekanligini aniqlik bilan tasdiqlash uchun faqat Shimoliy qutbda tektonik plastinka borligini aniqlash kerak. Janubda nafaqat qit'a, balki orol ham bor.Sayyoramizning eng sovuq qit'asi to'g'risida savol tug'ilganda, geografiyani kamida minimal bilimga ega bo'lgan har qanday odam bu Antarktida deb aytadi. Ushbu bayonot to'liq haqiqatdir. Haqiqat shundaki, qit'ani yoki qit'ani tektonik plitada joylashgan erning bir qismi deb atash mumkin. Ba'zi johil olimlar Arktikada, ya'ni Shimoliy qutbda sovuqroq, demak, u erda eng sovuq qit'a borligini aytishi mumkin, ammo bu unday emas. Birinchidan, Yerning eng shimoliy qismida quruqlik yo'q, hatto orol ham yo'q, ikkinchidan, Janubiy qutbda o'rtacha yillik harorat ancha past.
Antarktida tabiati materikni ikki kilometrlik karapaksiya bilan qoplagan muz qatlami tufayli shakllandi. Uning tepasida, iyul oyida harorat markazda −75 ° C ga tushadi va yanvar oyida + 5 ° C gacha ko'tariladi. Eng sovuq joyda, Vostok stantsiyasida -89,2 ° S, Antarktida yarim orolining hududi eng issiq. Men materikning muzli gumbazidan pastga siljiyman, butun Antarktida ni salqinlashtiradigan sovuq zaxirali shamollar esib ketadi.antarktiki.htmlAntarktida iqlimi eng qattiq iqlim hisoblanadi. Muz qatlami tufayli bu erda doimo sovuq bo'ladi. Materikning markazida kamida -89,2 ° C. Yanvar oyida qirg'oq harorati 0 ° C atrofida o'zgarib turadi. Yiliga 176 kun shamol esadi, tezligi 30 m / s dan oshadi. Bu juda quruq, kamdan-kam yog'ingarchilik faqat qor shaklida yog'adi. Antarktida ning suvli qismida materikdan sovuq zaxiralar esadi, lekin shimoliy mintaqalarda havo harorati 10 ° S ga ko'tarilishi mumkin. Muz, javonlar - Ross, Ronne - materikdan suvga tushmoqda; aysberglar suv bo'ylab suzishadi va sayohatchilar uchun xavf tug'diradi. antarktikaIqIimi. Materikning geografik o’rni va muz-qor bilan qoplanganligi o’ziga xos iqlim xususiyatlarini keltirib chiqargan.