Mavzu: Antivirus. Xavfsizlikka taxdidlar. Antivirus dasturlari bilan ishlash Kompyuter viruslari haqida umumiy tushunchalar

Antivirus dasturlari 
Antivirus programmalar. 
Kompyuter viruslaridan ximoyalanish, ularni yo`q qilish va aniqlash uchun bir 
necha maxsus programmalar yaratilgan. Bunday programmalar antiviruslar deb
ataladi. Kompyuterdagi ma'lumotlar va dasturlar ma'lum virus dasturi tomonidan 
o'chirilib yuborilishi yoki shikastlanishi mumkin. Virus-dasturlari dasturchilar 
tomonidan tajriba uchun yoki yomon niyatlarda yaratilib, asosan ular quyidagi 
vositalar orqali Sizning kompyuteringizga kirishi mumkin: 
- - noma'lum disketadagi ma'lumotlarni o'qish natijasida (hujjat, o'yin va 
boshqalar); 
- internet tarmog'idan ba'zi xil dasturlarni yuklash natijasida; 
- elektron-pochta orqali; 
- lokal tarmoq orqali; 
- noqonuniy ko'chirilgan va tarqatilayotgan dasturlardan foydalanish 
oqibatida;
Virus dasturlari asosan Assembler dasturlash tilida tuziladi va ular salbiy 
ta'siri bo'yicha bir nechta guruhga bo'linadi: 
1. Sodda viruslar - operativ xotirani band qilib, kompyuterning ishlashi 
sekinlashtiradi. 
2. Maxsus "stels" viruslari, ular joylashishini o'zgartirib turadi va ularni topish 
ancha murakkab. 

---

3. Ma'lumotlarga o'zgartirish kiritadigan viruslar. 
4. Ma'lumotlarni o'chiradigan viruslar. 
5. Foydalanuvchining ayrim bir (mahfiy) ma'lumotlarini Internet tarmog'i 
orqali virusni yaratgan shaxsga yuboradigan viruslar. 
Antivirus programmalari turlarga bulinadi: 
- programma detektorlar; 
- doktor-programmalar yoki fagi; 
- revizor programmalar; 
- filtrlovchi programmalar; 
- vaksina yoki immunitet programmalar. 
Detektor-programmalar - Aniq virusning harakterli holatini qidiradi. Operativ 
xotira yoki fayldagi kerakli ma’lumotni aniqlaydi. Bunday antiviruslarning 
kamchiligi shundaki, ular o`zlariga ma’lum bolgan virusnigina aniqlaydi. 
Doktor-programmalar yoki fagi xamda vaksina-programmalar nafaqat 
viruslarni aniqlaydi balki, davolaydi, fayldagi virus tanasini uchiradi, faylni asl 
holaticha saqlab qoladi. Doktor programmalar ko’p miqdordagi viruslarni aniqlash 
va yo`q qilish imkoniyatiga ega. Bunday programmalarga: AVP, AidsTest? Scan? 
Norton Antivirus, Doctor Web kiradi. 
Yangi viruslar paydo bo`lgan sari yuqoridagi antiviruslarning yangi 
versiyalari ishlab chiqish talab etiladi. 
Revizor programmalar - viruslardan ishonchli ximoya vositasi xisoblanadi. 
Revizorlar dasturlarni, kataloglar va diskning sistema bo`limi holatini kompyuter 
virusdan zararlanmasdan avval eslab qoladi. Shundan keyin, foydalanuvchining 
xoxishiga binoan oldingi va keyingi holatlarni solishtiradi. O`zgargan holatlarni 
ekranga chiqaradi. Fayllarni holatini solishtirishda uning uzunligi, modifikastiya 
vaqti va sanasi, hamda boshqa parametrini solishtiradi. Revizor programmalar 
yetarlicha murakkab algoritmlarni xatto stels-viruslarni xam yo`q qiladi, virus 
buzib yuborgan fayllarni o`z holatiga keltiradi. Bunday antivirusga ko’p tarqalgan 
Rossiyaning Adinf programmasi misol bo`ladi. 
Filtr-programmalar yoki «tozalovchi» o`zida ko’p bo’lmagan rezident 
dasturlarni mujassamlashtiradi. Kompyuterning shubxali va virus ҳarakterno’y 
beruvchi ishini aniqlaydi. Bunday holatlarga: 
1. SOM va EXE kengaytmali fayllar tartibi bo`yicha; 

---

2. Fayl atributlarini o`zgarganiga qarab; 
3. Aniq manzil orqali diskka yozish bo`yicha; 
4. Diskning yuklovchi sektoriga yozish bo`yicha; 
5. Rezident programmaning yuklanishiga qarab. 
Biror bir programmaning ishlash davomida «tozalovchi» ishning ruxsat 
etilishi yoki mumkin emasligi xaqida ma’lumot beradi. Filtr-programmalar foydali 
xisoblanadi, u virusni ko’payib ulgurmasidan oldin aniqlash imkoniyatini beradi. 
Faqat ular disk va fayllarni olmaydi. Viruslarni yo`q qilish uchun boshqa 
programmalar kerak bo`ladi. 
Vaksina yoki immunitet programmalar zararlangan fayllarni davolaydi. 
Vaksinalar doktor-programmalardan yaxshiroq davolaydi. Vaksina faqat mashxur 
viruslarni aniqlaydi, bunda virus vaksinalangan fayl yoki diskni olib zararlay 
olmay qoladi. Xozirda vakstinalar kam qo`llaniladi. Zararlangan fayl va 
disklardan, ҳar bir virus tushgan kompyuterlardan uzoqroq yurish virus 
epidemiyasidan saqlanish demakdir.