Mavzu: aqsh davlatchiligining vujudga kelishi va rivojlanishi

Mustaqillik urushining boshlanishi

• Urush harakatlarining borishi yana shu bilan qiyinlashdiki, mustamlakalarning mahalliy aholisi orasida ko'plab torilar - Angliya tarafdorlari mavjud edi. Mustamlakalar aholisi vigilarning ko'pchiligi ham xoinlik va qo'poruvchilik faoliyati bilan shug'ullanadilar. Amerikada torilar va bigilar siyosiy partlya sifatida rasmiylashmagan edi. Ularning na dasturi, na Nizomi, na partiyaviy tashkiloti mavjud edi. Aholining Joyyalchilari - torilar deb, inqilob tarafdorlari esa vigilar deb atalgan. Torilar ingliz qirolidan yerga egalik qilish uchun maxsus yorliq olgan asizoda yer egalari edi. Vigilarning asosiy kuchi fermerlik bo'iib, ular g'arbdagi yerlarga erkin ko'chib borish huquqini talab qilayotgan edilar. Vigilarga manufaktura ishchilari, hunarmandlar va shaharlarning mayda burjuaziyasi kabi ingliz ma'muriyatidan aziyat chekayotgan ijtimoiy guruhlar ham qo'shildilar.
•  1775-1776 yillarda ayrim muslamlakalar o'zlarini ozod va mustaqil davlat deb e'lon qildilar. Kontinental kongressdagi mustamlakalar deputatlarining ko'pchiligi inqilobga moyil bo'lgan yangi deputatlar bilan almashtirildi. 1776 yilgi ikkinchi kontinental kongressda shtatlar mustaqil davlat sifatida e'tirof etildi.
• 1776 yil yanvarida Tomas Peynning "Sog'lom fikr" nomli pamfleti 100 ming nusxada nashr etildi. Unda muallif mustamlakalarni Angtiyadan ajralib chiqishini asosli ekanligini isbotlashga urindi.
• Mustaqillik deklarasiyasini ishlab chiqish uchun komissiya tuzildi. Komissiya tarkibiga Tomas Jefferson, Jon Adams, Bendjamin Franklin, Robert Livingston kirdilar. Asosan Jefferson tomonidan tuzilgan tarixchilar tomonidan “Mustaqillik dekloratsiyasi” deb atalgan, to’liq nomi esa : " 13 ta Amerika Qo'shma Shtatlarining yagona deklaratsiyasi"da shunday jumlalar mavjud edi

• Barcha odamlar o'zaro teng qilib yaratilgan va ularning barchasi teng huquqlarga ega bo'lishi kerak. Bunday huquqlar jumlasiga yashash, ozodlik va baxtga inlilish kiradi. Davlatni boshqarish, uni o'zgartirish yoki yo'q qilish bu xalqning huquqidir". Tarixda birinchi marta rasmiy hujjatda xalq suvereniteti g'oyasi shakllandi va 1776 yil 4 iyulda qabul qilingan deklaratsiya mustaqil Amerika Qo'shma Shtatlarini tashkil topganligini e'lon qildi.
• Deklaratsiyada AQSH ning Angliyadan ajralib chiqishining sabablari ham ko'rsatildi. "Mustaqillik deklaratsiyasi" ikkinchi kontinental kongressi tomonidan e'lon qilingach, butun tun gulxanlar yoqilib, qo'ng'iroqlar jarangladi. Xalq deklarasiyani juda jo'shqnlik bilan kutib oldi.
• "Mustaqillik deklaratsiyasi" XVIII asr oxirlaridagi fransuz burjua inqilobining "Inson va fuqarolar huquqlari deklaratsiyasi" uchun namuna vazifasini o'tadi. XVIII asr deklaratsiyasida inson huquqlarining abadiyligi e'lon qilindi. Abadiy huquqlar dcganda burjua huquqlari nazarda tutildi. O'z davri uchun bu ilg'or va o'ta muhim hujjal edi. Deklaratsiya mustamlakachi ekspluatorlarga, feodal munosabalarning qoldi'lariga qarshi kurash e'lon qildi.
• Jefferson tayyorlagan deklaratsiyaning dastlabki matnida qulchilikni tanqid qiluvchi punkt mavjud edi, ammo janubdagi quldorlik mustamlakalarining deputatlari deklaratsiyadagi ushbu punkt qoladigan bo'lsa, Angliyaga qarshi urushmaymiz, deb do'q1 urdilar. Shunday qilib, AQSh da qulchilikning bekor qilinishi orqaga suriladi.
• Ushbu harakatlarning borishi va yakunlari shu bo'ldiki AQSH Agnliyaga qashi Fransiya (1778), Tspaniya (1779) va Gollandiya bilan (1782) harbiy ittifoq tuzdi.