Mavzu: aqsh davlatchiligining vujudga kelishi va rivojlanishi

Amerika Qo'shma Shtatlarini tashkil topganligini e'lon qildi

• Rossiyaning tashabbusi bilan (1780y. Deklaratsiyasi) Yevropadagi qator mamlakatlar (Shvetsiya, Germaniya v.b.) Angliyaga qarshi kurashni bertaraflik yo'lini tutdilar. 1782 yilga kelib kontinental kuchiar to' la galabaga erishdi. Inglizlar Amerikada mag' lub etildi.
• 1783 yilda Versalda Angliya va AQSH o'rtasida sulh bitimi imzolandi. Angliya AQSH mustaqilligini e'tirof etdi.
• 1775-1783 yillardagi mustaqillik ushun urush ana shunday yakun topdi.
• Shunday qilib, Angliyaning Amcrikadagi 13 ta mustamlakasi mustaqil yagona respublikaga birlashdi. AQSH tashkil topdi. Ko'p yillar mobaynida har bir shtat boshqa shtatga nisbatan o'zini mustaqil deb hisoblab keldi. Keyinchalik fuqarolar o'rtasida yagona milliy mushtaraklik vujudga keldi va ular o'zlarining kelib chiqishlari, irqlari, millatlaridan qat'iy nazar- "amerikaliklar" nomi ostida birlashdilar. Bu federatsiya asosida birlashgan yangi davlat bo'lib, o'sha paytda jahonda kichik Shveytsariya Respublikasi mavjud edi. xolos.
• AQSHda fuqarolar toifalari yo' q edi, na dvoryan, na monarx kabi unvonlar bo'lmagan. Shuning uchun o'rta tabaqaga mansub fuqaroning o'sishi va rivojlanishi uchun bu yerda hech qanday g'ov yo'q edi.
• 1787 yilda Filadelfiyada ta'sis konventi (majlis) AQSH Konstitutsiyasini qabul qildi. Konstitutsiyaga President boshqaruviga asoslangan hokimiyat qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud organlaridan iborat qilib luzildi va uning asosini xalq tashkil qiladi, deb yozib qo'yildi.
• Dunyoning eng demokratik Konslitusiyalaridan biri bolgan bu me'yoriy hujjal, 30ga yaqin o'zgartirishlar qilinganiga qaramay hozirgacha AQSHning asosiy qonuni vazifasini o'tab kelmoqda.
• Jorj Vashington AQSHning Prezidenti qilib saylandi. Lining safdoshlari Tomas PeynT Benjamin Franklin, Tomas Jefferson, Samuel Adams, Jeyms Medisonlar AQSH davlatini lashkil etish, uni idora qilish an'analariga asos soldilar.
•  

• XIX asrning birinchi yarmida AQSHda kapitalizm jadal rivojlandi. Mamlakatning sbimoli-sharqiy qismida fabrika sanoati va kapitalistik fermerchilik xo'jaligi taraqqiy etdi. AQSHning g'arbida esa mayda fermerchilik, mustaqil mayda hunarmandchilik ishlab chiqarishi hukmronlik qildi. Umuman olganda mamalakatning Shimoli va G'arbida kapitalistik munosabatlar tez o'sdi. Janubda esa AQSH iqtisodining boshqa bir ko'rinishi plantatsiya quldorchilik xo'jaligi rivollanib bordi. Shimol va Janubda iqtisodiy taraqqiyotning yo'llaridagi turli xillik mamlakat taraqqiyotiga juda katta ta'sir o'tkazdi.
• AQSHning G'arbidagi yangi yerlarni o'zlashtirilishi Yevropadan ko'p miqdorda ko'chkinchilar (emigrantlar) ommasining kelib o'rnashishiga qulay sharoit yaratdi. Emigrant aholi orasida yuz minglab malakali hunarmand'lar va ishcbilar mavjud edi. Emmigratsiya shusiz ham tez o'sayotgan mamlakat aholosi sonini keskin oshirib yubordi. 1800-1820 yillarda mamlakat aholisi 5,3 mln. kishidan, 9,6 mln. kishiga ko'paydi. 1850 yilda esa aholi soni 23,2 mln. kishiga etdi. 1820-1850 yillar mobaynida AQSHga keigan" ko'chkinchi aholining soni 2.455 ming kishiga yetdi. Ammo shunga qaramasdan, AQSHda ishchi kuchlariga bo'lgan ehtiyoj F.vropaga qaraganda ancha ortiq edi. Bu hoi ma'lum bir miqdorda AQSHning shimoliy hududlarida mashinalardan foydalanishga ertaroq o'tilishiga ham sabab bo'ldi. Vaholanki, bu vaqtda mamlakat janubida qullar mehnatidan keng foydalanilar edi.
• Shunday qilib, AQSHda kapitalistik munosabatlarning rivoji nihoyatda bir murakkab jarayon bo'lib, unda turli ishlab chiqarish usul va shakllari, ekspansiya, immigralsiya kabi omillar bilan qorishib ko’gan.
• AQSH tarixining XIX asrning birinchi yarmi uchun xos bo'lgan cng jirkanch xususiyatlaridan biri, bu mahalliy aholi hindularni qirg'in qilinishi va Afrikadan tutib keltirilib, qulga aylantirilgan negrlarning shafqatsiz ekspluatatsiya qilinishi edi. AQSH ahoiisining keltirilgan har ikkala toifasi ham barcha fuqarolik huquqlaridan manrum qilingan edi.

• 1809 yilda AQSHga quliarni keltirishni taqiqlovchi qonun chiqdi. Biroq. endi kontrabanda yo'li bilan yiliga 15 mingga yaqin qullar keltirilgan. 1790 yilda AQSIIda 760 ming negr qul bo' Igan bo' Isa, 1860 yilda ularning soni 4 mln.ga etdi.
• AQSHda fermerlar bilan plantatorlar o'rtasida Missisipidan g'arbdagi yerlar uchun keskin kurash davom etdi. Shimol aholisining tez o'slshi natijasida shtatlarning vakillik palatasida Shimol deputatlari sonining oshisbi tufayli qulchilik bekor qilindi. Ammo Scnatda quldorlik shtatlarining mavqei baland edi. Quldorlik va ozod shtatlar soni o'zaro tenglashgach, quldorlar quldorlik shtatlarini sonini oshirishga harakat qildilar. 1820 yilda Missuri va Men kabi yangi shtatlar tashkil qitindi. Qullik masalasini endi bu shtatlarning o'zlari hal qilishi lozim ediShu yili AQSH kongressi 36° 3()" dan shimolda (Missuridan tashqari) qullikni ta'qiqlivchJ qaror chiqardi. Bu AQSH tarixida Missuri kelishuvi deb nom oldi.
• XIX asrning 30-yillaridan AQSHning ijtimoiy hayotida qulchilik masalasi muhim o'rin egalladi. Buning asosiy sabablaridan biri qullar qarshiligining kuchayishi edi. AQSH tarixida qullarning isyonlari va qo'zg'olonlari ko'p bo'lgan. XIX asrning birinchi yarmida ko'tarilgan qullarning qo'zg'olonlari orasida eng yirigi 1831 yil avgustida Virginiyada negr qul Nat Terner rahbartigida ko'larilgan qo'zg'olon edi. Qo'zg'olonlar bilan birga 30-yillardan qulchilikni bekor qilish (abolitsion - bckor qilish) uchun oq tanli aholi orasida ham harakat bohlandi. Bu "abolitsion harakat" deb nomlandi. Abolitsion harakat asosida fermerlar, hunarmandlar va qisman o'rta burjuaziya vakillarining demokratik huquq va erkinliklar, ayniqsa, g'arbdagi yerlarga borib o'rnashishi uchun kurash yotar edi. 1838 yil abolitsionistlar qochoq negr qullarga yordam berisb maqsadida "Yer osti temir yo'llari jamiyati" nomli maxsus tashkilot tuzdilar