Mavzu: Aromatik va to’yingan spirtlar

MAVZU: ORGANIK BIRIKMALARDA UGLEROD ATOMINING GIBRIDLANISHI

Reja:

• Gibrid orbitallar.
• Gibridlanish turlari.
• Turli xil organik moddalardagi gibridlanish.

Gibrid orbitallar.

Kimyoviy bog’lanishlarning hosil bo’lishida turli elektronlarning bulutlari (orbitallari) bir-biri bilan aralashib ketadi hamda shakli va energiyasi teng bo’lgan gibridlangan orbitallar hosil bo’ladi.

Bu hodisani gibridlanish deb, yangi hosil bo’lgan orbitallarni – gibridlangan orbitallar deb ataladi.

GIBRIDLANISH TURLARI

Gibridlanish haqidagi nazariyani 1931-yilda L.Poling taklif qildi.

Organik birikmalarda uglerod atomi 3 xil sp3-, sp2- va sp- gibridlanish holatida bo‘lishi mumkin.

sp3- gibridlanish. Metan molekulasining hosil bo‘lishida sp3-gibridlanish sodir bo‘ladi. Bunda uglerod atomi «qozg‘algan» holatga o‘tadi.

Metan molekulasining hosil bo‘lishida uglerod bitta s va uchta p- elektronlarining orbita lari gibridlanadi hamda to‘rtta bir xil gibrid orbitallar hosil bo‘ladi.

sp3 gibridlangan orbitallar fazoda bir-birlariga nisbatan 109° 28` ga teng bo‘lgan burchak hosil qilib joylashadi va tetraedrik shaklli molekulalarni hosil qiladi

Alkanlardagi gibrid orbitallar.

sp2-gibridlanish. Etilen molekulasidagi uglerod atomining bitta s- va ikkita p- orbitallari gibridlanib, uchta tenglashgan gibridlangan orbitallar hosil qiladi.

Ular bir tekislikda o‘zaro bir-birlariga nisbatan 120° burchak ostida joylashadi. Bunday gibridlanish sp2- gibridlanish deyiladi. Uglerod atomida bittadan p- orbitallar gibridlanmagan bo‘lib, ular π-bog‘ hosil qilishda qatnashadi

3. C5H12 izomerlaridagi orbitallarni yozish.

1. Mavzuni takrorlash 67 betgacha.

Uyga vazifa:

2. 69 betlardagi 1-9 topshiriqlarni ishlash.