Mavzu: Atoyi va Lutfiy G'azallari reja

Lutfiy ijodi merosi janrlar bo‘yicha quyidagi miqdori tashkil etadi: g‘azallar – 372 ta bo‘lib, 4712 misra; qasidalar – 3 ta bo‘lib, 214 misra; to‘rtlik (tuyuqlar) – 115 ta bo‘lib, 460 misra; fardlar 60 ta bo ‘lib, 120 misra; ayrim baytlar 22 ta bo‘lib, 44 misra.

Shoirning lirik she’rlar “Devon”i uning hayotlik davridayoq katta shuhrat qozongan.Lutfiy ijodi faqat g‘azallar bilan cheklanmaydi. U “Gul va Navro‘z”, “Zafarnoma” kabi yirik asarlar ham yaratgan.

Lutfiy “Devon”ining nusxalari ko‘p.Ularning hammasi qo‘lyozma holida bo‘lib, ko‘chirilish e’tibori bilan XIX va XX asr boshlariga to‘g‘ri keladi. Faqat so‘nggi yillardagina Lutfiy “Devon”ining Britaniya muzeyida saqlanayotgan boshqa bir nusxasining fotokopiyasiga ega bo‘lingan. Bu nusxa 1511-yilda ko‘chirilgan va shoir “Devon”ining boshqa nusxalari o‘rtasida eng nodir qo‘lyozmadir.

Lutfiy lirikada o‘zicha bo‘lgan o‘zbek va fors-tojik adabiyotidagi gumanistik an’analarni yuqori ko‘taradi. An’anaviy mahbub, may, bahor mavzulari orqali insonga xos fikrlar, hayollarni aytishga intiladi. Inson hayoti, olijanob tuyg‘ular to‘g‘risida o‘z mulohazalarini kuylaydi, o‘rta asrdagi johillik va razolatga qarshi norozilik bildiradi. Lutfiy lirikasining asosiy mundarijasini ana shu ma’noda dunyoviylik tashkil qiladi.

Shoirni kishini o‘z ixtiyoriga qo‘ymaydigan husn: qora qosh bilan o‘ynashgan qiyg‘os so‘zlar, pistani hayratda qoldirgan og‘iz, farishta va parilaridan ortiq yor o‘ziga maftun qiladi.

Shoirni kishini o‘z ixtiyoriga qo‘ymaydigan husn: qora qosh bilan o‘ynashgan qiyg‘os so‘zlar, pistani hayratda qoldirgan og‘iz, farishta va parilaridan ortiq yor o‘ziga maftun qiladi.

Shoir g‘azallarian birida zohidlar tomonidan va’da qilingan u dunyoda yor jamolini a’loroq ko‘radi:

Keldim eshikka, orzum yuzingdurur, ko‘rguz chiqb,

Kelginki, Lutfiy hojati uchmoq emas, diydor erur.

Lutfiyning oddiy insonga xos fikr va xayol, ehtirom va nafrat, shodlik va musibat ohanglarini ifodalab, real dunyo go‘zaliga muhabbat qo‘yishi, shubhasiz, o‘z davridagi hukmron ideologiyaga zid edi. Shu jihatdan quyidagi misralar ham g‘oyat diqqatga sazovordir: