Mavzu: avtomatlashtirishning elеktrli tеxnik vositalari. Uzluksiz chiqish signalli rostlovchi bloklar

MAVZU: AVTOMATLASHTIRISHNING ELЕKTRLI TЕXNIK VOSITALARI. UZLUKSIZ CHIQISH SIGNALLI ROSTLOVCHI BLOKLAR
Avtomatika relelari
Relelar xaqida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi
Rele deb ma’lum bir kirish signali o’zgarganda chiqish signali sakrashsimon o’zgaruvchi moslamaga aytiladi. Rele qishloq xo’jalik avtomatikasida eng ko’p qo’llaniladigan elementlardan biri hisoblanadi. Ta’sir qiladigan fizik kattaliklariga qarab ular elektrik, mexanik, magnit, issiqlik, optik, radioaktiv, akustik va kimeviy relelarga bo’linadi.
Ish prinsipi bo’yicha elektrik relelar o’z navbatida 9-turga bo’linadi



1-rasm. Elektrik relelarning klassifikatsiyasi.
Elektromagnit relelarida chulg’amdan o’tayotgan tok ta’sirida magnit maydon xosil bo’lib yakorning va kontaktlarning xolati o’zgartiriladi.
Magnitoelektrik relelarda chulg’am ramka kurinishida bajarilib o’zgarmas magnit maydonida joylashtirilgan. Chulg’amdan tok utayotganda ramka prujinani kuchini yengib xarakatga keladi va kontaktlarning xolatini uzgartiradi.
Elektrodinamik rele ish prinsipi buyicha magnitoelektrik relega o’xshash lekin undagi magnit maydoni maxsus uyg’otish cho’lg’ami bilan hosil etiladi.
Induksion relening ish prinsipi relening cho’lg’ami hosil qiladigan o’zgaruvchan magnit oqimi va xarakatlanuvchan diskda hosil bo’ladigan tok o’zaro ta’siriga asoslangan.
Ferromagnit relelar magnit kattaliklari (magnit oqimi, magnit maydoni kuchlanganligi) yoki ferrodinamik materiallarining magnit tavsifnomalari o’zgarilishi ta’sirida ishlaydi.
Elektron va ion relelari bevosita kuchlanish yoki tok kuchi natijasida hosil bo’ladigan sakrashsimon o’zgarishlar ta’sirida ishlaydi.
Elektroissiqlik relelari xarorat ta’sirida ishlaydi. Ularning ish prinsipi yuqorida ko’rib chiqilgan bimetalik va bilatomitrik datchiklarning ish prinsipiga o’xshash bo’ladi.
Rezonans relelari ish prinsipi elektrik tebranish tizimlarda hosil bo’ladigan rezonasga asoslangan.

Relelarning asosiy ko’rsatkichlari

1. 
   Ishga tushish ko’rsatkichi - relelar ishga tushish paytidagi kirish kattaligining eng kichik qiymati - Xi.t.
   
2. 
   Qo’yib yuborish ko’rsatkichi-relening oldingi holatiga qaytishi uchun zarur bo’lgan kirish kattaligining eng katta qiymati - Xk.yu.
   
3. 
   Qaytish koeffitsiyenti-Kk=Xk.yu./ Xi.t. nisbati.
   
4. 
   Ishchi parametri - rele uzoq vaqt ishlashi uchun zarur bo’lgan kirish kattaligining qiymati (nominal) rejimidagi - Xish.
   
5. 
   Zahira (zapas) oeffitsiyenti: ishga tushishi
   
6.