Mavzu: Axborot va qaror qabul qilish tizimlari Reja

Mavzu: Axborot tizimlarining tarmoqli modeli . Axborotli modelni yaratish bosqichlari . Ma’lumotlar modelining turlari . Predmet sohasining konseptual modeli .
Reja:
1. Axborot tizimlarining tarmoqli modeli
2. Axborotli modelni yaratish bosqichlari .
3. Ma’lumotlar modelining turlari . Predmet sohasining konseptual modeli .
Agar munosabatdagi joriy elеmеnt bir nеchta bеrilgan elеmеntga ega bo‘lsa, bunday bog‘lanishlarni iеrarxik strukturalar bilan tavsiflab bo‘lmaydi. Bunday tuzilmalar tarmoqli graflar bilan tavsiflanadi. Tarmoqli strukturalarda elеmеnt ixtiyoriy boshqa elеmеnt bilan bog‘lanishi mumkin. Ya‘ni, tarmoqli bir nеchta kichkina obyеktlardan topgan yirik obyеkt dеb qarash mumkin.
Tarmoqli MB turida ma‘lumotlar bilan quyidagi ishlarni bajarish mumkin.
 MB yozuvlarini qidirish
 Yangi yozuvni yaratish
 Joriy yozuvni olib tashlash
 Joriy yozuvni tiklash
 Yozuvni bog‘lanishga qo‘shish
 Yozuvni bog‘lanishdan olib tashlash
 Bog’lanishlarni o‘zgartirish
Bog‘lanish «ko‘pga ko‘p» tashkil etish uchun bitta yozuvga bog‘langan ikkita «birga ko‘p» bog‘lanish tashkil etiladi. Lеkin quyidagi chеklanishlar bajarilishi lozim:
1) har bir to‘plamda faqat bitta yozuv ajdod bo‘lishi mumkin, lеkin bitta yozuv bir nеchta to‘plamda ajdod bo‘lishi mumkin;
2) bir yoki bir nеchta yozuv bitta to‘plam elеmеnti bo‘lishi mumkin;
3) yozuv bir nеchta to‘plamga kirishi mumkin;
4) yozuv bitta to‘plamda ajdod, boshqasida avlod bo‘lishi mumkin;
5) ikki yozuv orasida ixtiyoriy sondagi to‘plam bo‘lishi mumkin;
6) yozuvlar siklni tashkil etishi mumkin;
7) yozuv biror to‘plam a‘zosi bo‘lishi shart emas
Model - bureal dunyoning qandaydir ob'ektini (modellash ob'ektini) almashtiradigan va uning cheklangan miqdordagi xususiyatlarini takrorlaydigan sun'iy ravishda yaratilgan ob'ekt. Model tushunchasi fundamental umumiy ilmiy tushunchalarni bildiradi, modellashtirish esa turli fanlar tomonidan qo‘llaniladigan voqelikni bilish usulidir.
Modellashtirish ob'ekti - jonli yoki jonsiz tabiat ob'ektlari, voqelik jarayonlari va hodisalarini o'z ichiga olgan keng tushuncha. Modelning o'zi jismoniy yoki ideal ob'ekt bo'lishi mumkin. Birinchisi to'liq masshtabli modellar, ikkinchisi axborot modellari deb ataladi. Masalan, bino modeli - bu binoning to'liq masshtabli modeli, xuddi shu binoning chizmasi esa uning grafik shaklda (grafik model) taqdim etilgan axborot modelidir.
Eksperimental ilmiy tadqiqotlarda o'rganilayotgan hodisa yoki jarayonning qonuniyatlarini o'rganish imkonini beruvchi to'liq miqyosli modellar qo'llaniladi. Misol uchun, shamol tunnelida havo oqimi bilan samolyot modelini puflash orqali samolyotning parvoz jarayoni simulyatsiya qilinadi. Bu, masalan, haqiqiy parvozda sodir bo'ladigan samolyot tanasidagi yuklarni aniqlaydi.
Axborot modellari modellashtirish ob'ektlarini nazariy tadqiqotlarda qo'llaniladi. Hozirgi vaqtda axborotni modellashtirishning asosiy vositasi kompyuter texnologiyalari va axborot texnologiyalari hisoblanadi.
Axborot modelini yaratish shundan boshlanadi tizim tahlili modellashtirish ob'ekti (qarang. "Tizim tahlili"). Tez o'sib borayotgan firmani tasavvur qiling, uning rahbariyati o'sib borishi bilan uning samaradorligini pasaytirish muammosiga duch keladi (bu odatiy holat) va boshqaruv faoliyatini tartibga solishga qaror qildi.
Bu yo'lda qilinishi kerak bo'lgan birinchi narsa - firma faoliyatini tizimli tahlil qilishdir. Firmaga taklif qilingan tizim tahlilchisi uning faoliyatini o'rganishi, boshqaruv jarayoni ishtirokchilari va ularning biznes aloqalarini aniqlashi kerak, ya'ni. modellashtirish obyekti tizim sifatida tahlil qilinadi. Bunday tahlil natijalari rasmiylashtiriladi: ular jadvallar, grafiklar, formulalar, tenglamalar, tengsizliklar va boshqalar shaklida taqdim etiladi. tizimning nazariy modeli.
Rasmiylashtirishning navbatdagi bosqichi - nazariy model kompyuter ma'lumotlari va dasturlari formatiga o'tkaziladi. Buning uchun "yo tayyor dasturiy ta'minotdan foydalaniladi yoki uni ishlab chiqish uchun dasturchilar jalb qilinadi. Oxir-oqibat, shunday bo'ladi. kompyuter axborot modeli, belgilangan maqsadda foydalaniladi.
Ma’lumotlarning modeli - bu ma’lumotlar uzaro boglangan tuzilishlari va ular ustida bajariladigan operatsiyalar to‘plamidir. Modelning shakli va unda foydalaniladigan ma’lumotlar tuzilishining turi dasturlash tizimi tilida foydalangan ma’lumotlarni tashkil etish va ishlov berish konsepsiyasini aks ettiradi.
Ma’lumotlarning relyasion modeli. Relyasion MB kuchli nazariy fundamentga ega bo‘lib, u matematik munosabatlar (otnosheniya) nazariyasiga asoslangan. Ma’lumotlarning relyasion modeli konsepsiyasi 1970 yilda E.F.Kodd tomonidan taklif qilingan bo‘lib, u ma’lumotlarni tavsiflash va tasvirlashning amaliy dasturlaridan bog‘liq bo‘lmasligini ta’minlash masalasini hal qilish uchun xizmat qiladi.