Mavzu: Bir nuqtada kesishuvchi kuchlar sistemasi

Sirpanishdagi ishqalanish.

• Sirpanishdagi ishqalanish kuchining mavjudligini Moren tajribasi yor
• damida kuzatgan.
• Gorizontal stol ustiga og’irligi P ga teng bo’lgan jismni blok orqali o’tka
• zilgan ipga bog’lagan.ipning ikkinchi uchiga palla osib qo’ygan. Jism
• og’irlik kuchi va stolning reaksiya kuchi ta’sirida muvozanatda bo’ladi.
• Jismning stolga tegib turgan yuzasi absolyut silliq bo’magani uchun
• ipning tortilish kuchiga miqdor jihatdan teng, yo’nalishi qarama – qarshi
• bo’lgan ishqalanish kuchi hosil bo’ldi. Tortish kuchining qiymati ortib
• borib,ma’lum miqdorga yetganda jism siljish oldida turadi, bunda ishqa
• lanish kuchi eng katta qiymatga erishadi. Mazkur kuch eng katta statik
• ishqalanish kuchi deyiladi. Pallaga ozgina tosh qo’ysak, lism sirpana
• boshlaydi. Jism harakatlanayotganda hosil bo’ladigan kuch dinamik ish
• qalanish kuchi deyiladi. Tajribadan: statik ishqalanish kuchi noldan to
• eng katta ishqalanish kuchigacha o’zgaradi:

• Bog’lanishning to’la reaksiya kuchi urinma va normal reaksiya kuchlarning geometrik yig’indisiga teng bo’ladi:
• - to’la reaksiya kuchi
• - ishqalanish kuchi
• N – normal bosim

Sh.G.Kulon xulosasi:

• 1. Eng katta ishqalanish kuchi normal bosimga mutanosibdir.
• - eng katta statik ishqalanish kuchi
• f - sirpanishdagi ishqalanish koeffisiyenti
• N – normal bosim
• 2. Ishqalanish kuchi jismlarning ishqalanuvchi sirtlari o’lchamlariga bo’liq bo’lmaydi.
• 3. Sirpanishdagi ishqalanish kuchi jismlarning materialiga va ishqalanuvchi sirtlarning ishlash darajasiga bog’liq bo’ladi.
• 4. Jism harakatda bo’lganda ishqalanish kuchi tinch turgandagiga nisbatan kamroq bo’ladi.

Ishqalanish burchagi.

• Agar biror sirtga tayanib turgan jism sirpanish oldida bo’lsa, ishqalanish kuchi eng katta qiymatga ega bo’ladi,yani
• Ishqalanish kuchi eng katta qiymatga erishganda to’la reaksiya kuchi ning normal reaksiya kuchi bilan tashkil qilgan
• burchagi ishqalanish burchagi deyiladi.