Mavzu: Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning funksiyalari va iqtisodiy siyosatning maqsadlari. Reja

Davlat bozor mexanizmi bajara olmaydigan bir qator iqtisodiy vazifalarni bajaradi. Ular quyidagilardir:

Mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy xavfsizligini va milliy iqtisodiyotni raqobatbardoshligini ta`minlash;
Barqarorlashtirish vazifalari (pul muomalasini tartibga solish, inflyatsiyani oldini olish va h.);
Qonuniy tartibga solish vazifasi;
Muvofiqlashtirish vazifasi;
Ijtimoiy yo`naltirilgan vazifasi;
Taqsimlash;
Nazorat va boshqalar.

Umumiy holda iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning asosiy maqsadi –

• Umumiy holda iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning asosiy maqsadi –
• 1. Iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlikka erishish;
• 2. Bozorni amal qilishi uchun qulay sharoit yaratish;
• 3. Iqtisodiy o`sishning barqaror darajasini ta`minlash;
• 4. Iqtisodiyotda tarkibiy o`zgarishlarni boshqarish;
• 5. Ijtimoiy taraqqiyotni ta`minlash;
• 6. Ekologik va demografik muammolarni xal etish hisoblanadi.

Odatda, ekspertlar davlat tomonidan iqtisodiy siyosat yuritish usullarini tasniflashning bir necha turlarini aniqlaydilar. Ushbu tasniflar ta'rifni amalga oshirish xususiyatlariga bog'liq. Iqtisodiy siyosatni amalga oshirish usullari davlat iqtisodiyotiga bilvosita va to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qilish choralariga bo'linadi.
Bu ta'sir bozor mexanizmiga ijobiy ta'sir ko'rsatishi mumkin, masalan, iqtisodiy nizolarni hal qilish va mulk huquqlarini himoya qilish, shuningdek, salbiy. Salbiy ta'sir bozor mexanizmidagi nomutanosiblik va qarama-qarshiliklarning paydo bo'lishida kuzatilishi mumkin. Ko'pgina davlatlar aralash iqtisodiyotni afzal ko'radilar, unda bozor mexanizmiga ozgina aralashuv bilan hukumatning ta'siri (masalan, soliq va pul-kredit siyosati, monopoliyaga qarshi choralar) mumkin.

To'g'ridan-to'g'ri ta'sir qilish usullari - bu hukumat ta'sir qilish usuli bo'lib, unda iqtisodiy qarorlar qonun chiqaruvchi yoki hukumat qarorlariga asoslanishi kerak. Bu usullarga soliqlar to'g'risidagi qonun, davlat byudjeti bilan bog'liq operatsiyalar va boshqalar kiradi. To'g'ridan-to'g'ri usullarning asosiy afzalligi - natijaga erishish tezligi va aniqligi. Bunday usullarning kamchiligi bozor mexanizmining erkin ishlashining buzilishi hisoblanadi, bu esa, natijada makroiqtisodiyotda proporsiyalarning buzilishiga olib kelishi mumkin.

• Bilvosita ta'sir qilish usullari davlatning iqtisodiy tizimga bevosita aralasha olmasligidir. Hukumatlar iqtisodiy qarorlar uchun chegaralarni belgilashi va iqtisodiyotga oid qarorlar iqtisodiy siyosat bilan eng mos kelishini eslatuvchi retseptlar yaratishi mumkin.
• Bilvosita ta'sirning asosiy afzalligi bozor mexanizmiga aralashuvning yo'qligi hisoblanadi, bu esa makroiqtisodiyotda mutanosibliklarning buzilishini keltirib chiqarmaydi. Kamchiliklarga hukumat qarorlari va siyosat natijalarini uzoq vaqt davomida qabul qilish va amalga oshirish kiradi.