Mavzu: Buddizm reja

Oqimlari. Xinayana buddizmning asosiy yunalishlaridan biridir. Xinayana “kichik arava” manosini anglatib, u dinniy yunalish sifatida mill.avv I-asrda shakllangan. Biroq uning asosisy qoidalari ancha avval Tripitakada bayon qilingan.Xinayana talomotiga ko‘ra, draxmalar tabiatni o‘rganishda va nirvanaga manaviy yul bilan erishiladi. Bu yil juda og‘ir shu sababli faqat monaxlargina nirvana holatiga erishishi mumkin. Keyinchalik xinayanada juda ham murakkab va dabdabali ibodatlar (Masalan, “Budda tishiga sig‘inish”) buddizmning muqqaddas joylarida ommaviy ziyorat joriy qilingan. Bu yunalish Sharqiy Hindistonda, Shri-Lanka, Hindi-Xitoy davlatlarida tarqalgan.
Maxayana. Xinayana bilan bir qatorda buddizmdagi ikkinchi asosiy yunalish bo‘lib, u ruhiy kamolot ahdiga rioya qilivchi, xudoga iltijo qiluvchi rohiblarga inomlar berib yoerdam kursatuvchi har qanday oddiy dindor najot topishi mumkin, degan talimotga asoslanadi. Unga ko‘ra, Budda tanasi jonzotlarni azobdan qutqarish ucun turli maxluqotlar shakliga kirishi va hayot zanjirining barcha vakillari uni o‘rganishi, anglashi mumkin. Bu narsa cheksiz Budda ramzlarining, xudolarning kelib chiqishiga sabab bo‘ldi. Bu xudolarga ishonish yullari barcha uchun mumkin bo‘lmaganligi sababli u kata arava nomini olgan.⁸
Szintu. Yunalishi Xitoyda vujudga kelgan va keyinchalik Yaponiyaga utgan. Unga Xuan-Yuan asos solgan. V-VII asrlarda uning shogirdlari bu yo‘nalishni rivojlantirganlar. Shuningdek, ushbu yunalish Xitoy Buddizmida sezirarli mavqega ega bo‘lgan va rasman etirof etilgan. Xitoyshunos olimlarning takidlashlariga qaraganda Szintu yunalishi daosizm, hatto Qadimgi Xitoy sinizmi tasirida shakllangan.
Tyangay yoki Tenday yunalishi. Bu nom shunday deb atalgan bir ibodatxona nomi bilan bog‘liq. Mazkur yunalishning ilk va ko‘ga kuringan vakillaridan biri Cji-I bo’lgan. Cji-I talimotiga ko‘ra bu dunyodagi hamma narsa haqiqiy emas, ular faqat bushliqdan iborat bo’lib, vaqtinchalik mavjuddir. Mana shu asosga ko‘ra u xulosa qiladiki, olamdagi barcha narsa yolg‘iz mazmundadir. Budda hatto mayda qo‘m, zarachalarida ham mavjud bo‘lishi mumkindir va oxirida esa har bir insonning hayoti Budda hayotining bir qismi bo‘lishi mumkin.⁹

.