Mavzu: «Chorvachilikda mahsulotlarini qayta ishlashni tashkil etish»

 
3.2. Chorvachilik mahsulotlarini qayta ishlashda asosiy jarayonlarni tashkil 
etish 
Uzunasiga ikkiga bo'lingan mol go'shtini nimtalash, bo'laklarga bo'lish, 
suyaklardan ajratish, pay va paychoqlaridan tozalash kabi ketma-ket bajariladigan 
jarayonlardan iborat. Go'shtni nimtalash va suyakdan ajratishdan maqsad, pazan-
dachilikda u yoki bu taom uchun ishlatishga mo'ljallangan go'shtni olishdan iborat. 
Go'shtlar isib ketmasligi uchun harorati 10°C dan yuqori bo'lmagan xonalarda 
nimtalanadi va suyakdan ajratiladi. Agar koixonaga mol go'shti uzunasiga ikkiga 
bo'lingan nimta holida kelsa, old va son bo'laklarga ajratiladi. Ajratish chizig'i 
molning oxirgi qovurg'a suyagi bilan 13 va 14-umurtqa suyagi oralig'iga to'g'ri 
keladi. Bunda old qismiga hamma qovurg'a suyaklari o'tib, son qismida peshnob 
go'shti, bel umurtqa suyaklari go'shti bilan ajraladi (7-rasm). Old qismini bo'laklash 
natijasida qo'l, bo'yin, yelka-umurtqa bo'laklar kesib ajratiladi. Qo'l bo'lagini ajratish 
uchun go'shtni ich qismi bilan stol ustiga qo'yiladi, chap qo'l bilan go'shtni boldir 
suyagidan biroz ko'tarib o'z chegarasi bo'ylab to'sh, qovurg'a usti go'shti kesiladi. 
So'ngra bo'yin umurtqasi bilan umurtqa suyagi birlashgan yeridan suyagi chopihb 
bo'yin bo'lagi go'shti bilan kesib ajratiladi. Yelka umurtqa suyagini bo'laklash uchun 
umurtqa suyagi ustidagi va qovurg'a suyagi ustidagi go'shti chegarasi bo'ylab kesilib 
qovurg'a suyagi ko'ndalangiga chopiladi va katta taliq qismi ajratiladi. To'sh 
kemirchak suyagi bilan qovurg'a suyaklari birlashgan izi bo'yicha suyagi kesilib 
qovurg'a va to'sh bo'laklarga ajratiladi. 
Suyaklarni ajratish — bu go'shtni suyaklardan shilib olishdir. Bu jarayon diqqat 
bilan bajariladi. Suyaklarda go'sht qolmasligi, ajratib olingan go'sht bo'laklarida 
chuqur kesilgan joylar bo'lmasligi kerak. Pichoq go'shtga 10 millimetrdan ortiq 
botirilmasligi kerak. Go'shtlarni pay-paychoqlaridan tozalashda lahm go'sht ustidagi 
paylar, kemirchak suyaklar, osilib turuvchi go'sht bo'laklari, go'sht ustidagi pardalari 
qattiq bo'lsa shilib tashlanadi, ortiqcha yog'lari ajratiladi. Agar chetlarida ncrtekis 
burdalari bo'lsa kesiladi. To'qimalar orasidagi biriashtimvchi yupqa pardalar va ustki 
pardalari tozalanmaydi. Go'sht shaklini o'zgartirmashgi uchun (deforma-
tsiyalanmasligi uchun) uning pardalari tozalanadi. Tozalangan go'shtdan 
porsiyalarga taqsimlangan yarim tayyor mahsulotlarni tayywlash osonlashadi. 0o 
7/ii suyaklardan ajratish uchun stol ustiga tashqi tomoni bilan qo'yilib, kurak suyagi 
ustidagi go'shti tozalanib, yelka suyagi va kurak suyagini birlashtiruvchi payi kesilib 

---

20 
kurak suyagi ajratiladi. So'ng yelka suyagi ustidagi go'shti uzunasiga kesiladi va 
suyagidan tozalanadi, bilak suyagi bilan birlashgan yeridan paylari kesib, yelka 
suyagi ajratib olinadi. Ajratilgan go'sht ikkiga — yelka go'shti va yelka orti go'shtiga 
ajratiladi. 
Bo'yinni suyakdan ajratish uchun bo'yin umurtqa suyagi izi bo'yicha ingichka 
pichoq yordamida kesib go'shtidan ajratiladi. Qalin taliq bo'lagini suyaklardan 
ajratish uchun umurtqa suyagi turtib chiqqan yeridan taqab umurtqa suyagi 
tomoniga qarab chuqur kesiladi, so'ng qovuig'a suyagi usti bo'ylab shu usulda 
suyaklari ajratilib qalin tahq go'shti olinadi. Qovurg'a bo'lagini suyaklardan ajratish 
uchun stol ustiga tashqi qismi bilan qo'yilib har bir qovurg'a suyagi izi bo'yicha 
suyakka taqalgan holda kesib qovuig'a suyagi shilib olinib lahm qovuig'a go'shti 
hosil qilinadi. To'sh bo'lagini suyaklardan ajratish uchun stol ustiga qo'yib ich 
tomonidan to'sh kemirchak suyagi, so'ng to'sh suyagi o'z ichi bo'yicha kesib ajratib 
olinadi. Mol go'shti oldi bo'lagini bo'laklarga bo'lib, suyaklarni ajratish natijasida 
bo'yin bo'lagi, qo'lning yelka va yelka orqa bo'lagi, qalin taliq bo'lagi, qovurg'aning 
qo'l osti va qovurg'a bo'laklari, to'sh bo'laklari go'shtiga, shuningdek, bo'yin, 
umurtqa, qovurg'a, kurak, yelka, bilak, boldir suyaklariga ega bo'linadi. Mol 
go'shtining orqa qismini boiaklash. Agar mol go'-shti orqa qismi pushti mag'zi bilan 
kelsa umurtqa suyagiga taqab ingichka pichoq bilan kesib ajratiladi. Shundan so'ng 
bel umurtqasi oxirgi bo'g'ini va tos suyagi birlashgan yeridan chopiladi, peshnob 
go'shti bo'ylab kesilib, bel bo'lagi va son bo'lagiga ajratiladi.
Mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlar davlatning nafaqat iqtisodiy
holatini balki, yashash sharoitlari va ularning ish bilan ta’minlanishini ham belgilab 
bermoqda. 2013 yil 9 aprelda qabul qilingan, O’zbekiston respublikasi 
prezidentining “Xususiy tadbirkorlik, kichik va o’rta biznesni riovjlantirishni yanada 
rag’batlantirish chora-tadbirlari to’g’risida’gi farmoniga ko’ra mulkchilik 
shakillaridan qat’iy nazar biznes subyektlari mikrofirma, kichik, o’rta, yirik 
korxonalarga bo’lingan. Bu iqtisodiy islohotning hukumat tomonidan qo’llanilishi 
YaIM ishlab chiqarishida mehnatga yaroqli aholining bandlik darajasi dinamikasini 
ham oshirmoqda, xususan, 2016 yilda 76,5 foiz bo’lgan bo’lsa, 2018 yilga esa 76,7 
foizga yetdi. 
Tadqiqot obyekti sifatida sutni qayta ishlovchi Nurota tumani «Nurota jamoli» 
fermer xo’jaligi hisoblanadi. Korxonada tabiiy sutdan sut mahsulotlari ishlab 
chiqariladi va doimo korxona tomonidan texnilogiyalar modernizatsiya qilib 
turiladi, assortimentlar miqdori har yili ko’paytirib boriladi. Hozirgi kunda korxona 
smetana, qaymoq, kefir, yogurt, tvorog, brinza mahsulotlarini ishlab chiqarmoqda. 
Korxonaning kundalik sutni qayta ishlash hajmi 8000 kg ni tashkil etadi. 
Korxonada mahsulotlarni ishlab chiqarish holati 100% kuzatuv ostida olib 
borilib, gegiyenik va texnologik qonun qoidlar asosida ishlab chiqariladi. Korxona 
texnologiyalari har yili modernizatsiya qilinib turiladi. Korxona mahsulotlari ishlab 
chiqarishda sifat ko’rsatkichlariga katta e’tibor beriladi. Korxona o’zining yosh 
iqtisodiy faoliyatiga qaramasdan, GOST standartlarga javob bera oladi va o’z 
sertifikatlariga ega. Korxonaning iqtisodiy salohiyati yildan yilga oshib bormoqda. 

---

21 
Buni esa mehnat resurlari holati ularning salohiyat darajasini yana bir bora 
mustahkamlab beradi.