Mavzu: «Chorvachilikda mahsulotlarini qayta ishlashni tashkil etish»
Download 0.85 Mb. Pdf ko'rish
|
2019 Chorvachilikda mahsulotlarini
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2.3. Moddiy resurslar va ulardan foydalanish
|
2.2.1-jadval
Qo’shrabot tumanida mehnat resurslari manbalarining shakllanishi tahlili (kishi)* № Ko’rsatkichlar Yillar 2018 yilda 2016 yilga nisbatan o’zgarish 2016 2017 2018 +/- % 1. Mavjud aholi soni 115769 116984 118224 2456 102,1 2. Mehnatga layoqatli aholi 61576 62178 65074 3498 105,7 3. Band aholi 43478 44378 46127 2649 106,1 4. Fermer xo’jaliklari a’zolari 866 1027 1274 408 147,1 *Manba: Qo’shrabot tumani qishloq xo’jaligi bo’limi ma’lumotlari 2.2.1-jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, tumanda 2018 yilda mavjud aholi soni 118224 kishi bo’lib, 2016 yilga nisbatan 2456 kishiga yoki 2,1%ga oshgan. Mehnat resurslari va ularning manbalari o’rganilgan barcha ko’rsatkichlarda oshganligi aniqlandi. 2.3. Moddiy resurslar va ulardan foydalanish Qishloq xo’jaligining moddiy-texnika bazasi ishlab chiqarish jarayonidagi faoliyatga ko’ra, mehnat predmetlari hamda mehnat vositalariga bo’linadi. Iqtisodiyotning turli tarmoqlarida yaratilib, qishloq xo’jaligi mahsulotlari 14 yetishtirishda inson mehnati yordamida ishlab chiqarish jarayonida bir marta qatnashib, o’z shakllarini to’liq o’zgartiradigan predmetlar tarmoqning mehnat predmetlarini tashkil etadi. Ularga sanoat tarmoqlarida ishlab chiqarilgan yoqilg’I, yog’lovchi materiallar, kimyoviy o’g’it, yem va boshqalar kiradi. Ular tarmoqning mahsulot ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish jarayonlarida bir marta qatnashib, o’z shakllarini to’liq o’zgartirib, qiymatni ham ularga o’tkazadigan predmetdir. Tarmoqda band bo’lgan insonlarning ongli mehnati, mehnat predmetlari yordamida qishloq xo’jalik mahsulotlarini yetishtirish, xizmatlarni bajarish maqsadida bir necha yillar foydalaniladigan narsalar mehnat vositalari hisoblanadi. Ular tabiat, sanoat tarmoqlari va qishloq xo’jalik tarmoqlarida yaratilgan bo’lib, turli xildagi mahsulotlarni yetishtirishda, xizmatlarni ko’rsatishda bir necha yillar mobaynida foydalanilib, o’z ko’rinishini, shakllarini o’zgartirmasdan, lekin qiymatning bir qismini mahsulotlarga, ishlarga va xizmatlarga o’tkazib boradigan vositalardir. Ularga qishloq xo’jalik texnikalari hisoblangan mashina-traktorlar, kombaynlar, seylkalar, kultuvatorlar, sug’orish inshoatlari, binolar, stanoklar va boshqalar kiradi. Yerlar, tabiiy o’rmonlar – tabiat mahsulodir. Ishchi va mahsuldor chorva hayvonlari, bog’zorlar, tokzorlardan qishloq xo’jalik mahsulotlari yetishtirish uchun bir necha yillar mobaynida foydalaniladi. Asosiy vositalar yillar mobaynida foydalanish natijasdida jismoniy hamda manaviy eskiradi. fan-texnika taraqqiyoti natijasida yangi, zamonaviy texnikalarning yaratilishi tufayli ular manaviy jihatdan ham eskiradi. Amortizasiya – bu ishlatilgan ishlab chiqarish vositalarini pul ifodasidagi qoplanishidir. Har bir korxonada amortizasiya fondi tashkil etiladi. Asosiy vositalarning eskirishini ularning amaldagi eskirish meyorlari (normativlari) yordamida aniqlash mumkin. Ularning eskirish qiymati amortizasiya summalari, deb ataladi. Asosiy vositalarning eskirish meyori (normativ) berilmaganda asosiy vositaning balan qiymatini uning xizmat muddatiga taqsimlash orqali eskirish meyori aniqlanadi. Xo’jalikda bir necha yillar davomida ishlatilgan vositalar kapital tamirlangan bo’lsa, ular balans qiymatiga qoshiladi. Yeskirish qiymatlari yetishtiriladigan mahsulotlarga, xizmatlarga belgilangan tartibda o’tkaziladi. Mehnat qilish qobiliyatiga ega bo’lgan fuqarolar mehnat predmetlaridan hamda mehnat vositalaridan oqilona foydalanish natijasida turli xildagi sifatli qishloq xo’jalik mahsulotlari yetishtirib, foydali xizmatlarni bajaradilar. Ularning yig’indisini qishloq xo’jalik vositalari yoki fondlari tashkil etadi. Qishloq xo’jalik fondlari tarmoqdagi ishlab chiqarish jarayonlarida qatnashishiga yoki foydalanilishiga ko’ra, ishlab chiqarish fondlari hamda noishlab chiqarish fondlaridan tashkil topadi. Ular qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishida qatnashishining zaruriyligi hamda muddatiga ko’ra, yuqorida ko’rsatilganidek, asosiy va aylanma fondlarga bo’linadi. Asosiy vositalar iqtisodiy mohiyatiga ko’ra, qishloq xo’jalik ishlab chiqarish jarayonida bir necha yillar qatnashib, qiymatini ishlab chiqarilayotgan 15 mahsulotlarga, bajarilayotgan xizmatlarga yilma yil qisman o’tkazib boradi (yani eskirish qiymatini). Har bir qishloq xo’jalik korxonasining fondlar bilan ta’minlanganligi ishlab chiqarishning to’g’ri va soz olib borilishi garovidir. Samarqand viloyati fermer xo’jaliklarida mavjud texnikalar soni tahlillar davomida o’rganildi (2.3.1.-jadval). Download 0.85 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|