Мавзу: Чўзилиш ва сиқилишга ишлаётган оддий конструкция элементларини мустаҳкамликка ва бикрликка ҳисоби. Машғулот мақсади

3.2-масала. Бошланғич ҳолатда стерженнинг қуйи чегараси ва деформацияланмайдиган горизонтал текислик орасида масофа мавжуд. Стерженга марказий ўқ бўйлаб йўналган ташқи куч қўйилса қуйи чегара текисликка тиралиб қолади. Стержен кўндаланг кесимларидаги бўйлама куч, нормал кучланиш ва кўчишларнинг эпюраларини қуринг. Мустахкамликни текширинг ( .
Ечиш.
Стерженга чґзувчи куч қўйилганда унинг қуйи чегараси горизонтал текисликка тиралиб қолади. Натижада 3.4- шаклдаги бир марта статик аниқмас стержен ҳосил бўлади. Масаланинг ҳисоб схемаси 3.5-шаклда келтирилган.
Стерженни АВ, ВС, СД участкаларидаги бўйлама куч, нормал кучланиш ва абсолют кўчишларнинг ифодаларини ёзамиз:
- СД поғонада
, , ;

• 
  ВС поғонада
  
• 
  , , ;
  
• 
  АВ поғонада
  

, , .

Кўчиш тенгламасини қуйидаги шартдан фойдаланиб тузамиз. Стержен қуйи чегарасининг кўчиши аввалдан берилган  масофага тенг, яъни .

Бу тенгликнинг чап томонидаги ифодасини ёзамиз
.
Бу ердан
.
Ҳосил бўлган тенглама номаълум реактив кучни аниқлаш учун хизмат қилади.


3.3-масала. Бошланғич холатда стерженнинг қуйи чегараси ва деформацияланмайдиган горизонтал текислик орасида масофа мавжуд. Стерженга бир вақтда марказий куч қўйилса ва ҳарорат га оширилса кўндаланг кесимлардаги бўйлама куч, нормал кучланиш ва кўчишлар қандай бўлишини аниқланг ҳамда уларнинг эпюраларини қуринг.
Эслатма. Стерженга ташқи куч қўйиш ва ҳаракатни T га ошириш натижасида қуйи чегара горизонтал текисликка тиралиб қолади.


Берилган: 3.6-шакл, P = 10⁴ Н, l₁ = 14 м, l₂ = 4 м, F = 1100 cм², , t = 50C ҳарорат ўзгариши.
Ечиш.
1) Стерженга ташқи кучни қўйиб, ҳароратни га оширил-

гандан сўнг масаланинг шакли 3.78-шаклга ўхшаш кўринишга келади.

2) Ҳисоб схемаси 3.8-шаклда келтирилган.
3) Статиканинг мувозанат тенгламасини тузамиз:
, яъни . (а)
4) Қўшимча деформация тенгламасини қуйидаги шартдан фойдаланиб тузамиз:
, (б)
бу ерда
, , ,
- стержень материалининг иссиқликдан чизиқли кенгайиш коэффициенти.
5) Номаълум реактив кучнинг қийматини аниқлаймиз. Бунинг учун юқоридаги ифодаларга сон қийматларини қўйиб ҳисоблаймиз:
,
,
, ,
.
6) Ички кучлар ва нормал кучланишларни аниқлаймиз
, N₁ = R_A = 189 kH (сиқувчи),
, N₂ = R_A  P = 8.9 kH (сиқувчи),
, .
7) Мустаҳкамликни текширамиз ва кўндаланг кесим юзининг рухсат этилган қийматини танлаймиз:
, .