Mavzu: css da selektorlar. Css xususiyatlari. Css3 da effektlar, transformatsiya, animatsiy

Freymlar
Freymlar baruzerni kuzatuv oynasini yonma-yon joylashgan bir nechta tо‘g‘ri burchakli sohalarga bо‘lish imkonini beradi. Mazkur bо‘laklardan har biriga alohida HTML-fayl, ya’ni boshqalardan mustaqil ravishda kо‘zdan kechiriluvchi fayllarni yuklash mumkin. Zaruriyat tug‘ilganda freymlar orasida о‘zaro bog‘liqlikni tashkil etish mumkin. О‘zaro bog‘liqlik tashkil etilganda freymlardan birida ssilka tanlansa, boshqa freym oynasida kerakli hujjatning yuklanishiga olib keladi. Garchi HTML-hujjatlarda foydalanuvchiga axborot aks ettirilishining turli usullari havola etilsada, axborotni ifodalashning freym tizimi ham о‘zining afzalliklariga ega. Quyidagi xollarda aynan freym tizimi qо‘l keladi:

• 
  Bir soxada ishlayotganda boshqa bir soxaga hujjatlarni yuklash orqali boshqarishni tashkil etish zarurati tug‘ulganda;
  
• 
  Ekranning boshqa hududlarida nima bо‘lishidan qat’iy nazar ekranda doimo kо‘rinib turishi kerak bо‘lgan axborotni kо‘zdan kechirish darchasining ma’lum qismiga joylashtirish lozim bо‘lganda;
  
• 
  Darchaning xar biri mustaqil ravishda kо‘rib chikilishi mumkin bо‘lgan yonma-yon bir necha soxalarida joylashtirish qо‘lay bо‘lgan axborotni takdim etish zarurati tug‘ulganda.
  

Freymlar tizimini tasvirlash uchun , yoki teglaridan foydalaniladi. tegi freymlarni belgilaydi.
Freymlardan tashkil topgan Web-sahifalar bо‘linmasiga ega bо‘lishi mumkin emas.
va konteynerlari xar bir freymni belgilash blokini о‘rab turadi. Bunday konteynerning ichida faqat teglari yoki kiritilgan teglari mavjud bо‘ladi. tegining atributlari:
ROWS,
COLS. Ushbu parametrlar qiymatlari piksellarda, foizlarda yoki nisbiy birliklarda berilishi mumkin. Qator yoki ustunlar soni mos rо‘yxatdagi qiymatlar soni bilan aniqlanadi. Masalan:
- uchta freymdan iborat tо‘plamni belgilaydi.
Qiymatlar piksellarda berilgan. Birinchi freym 100 piksel, ikkinchisi 240 piksel va nihoyat sо‘nggi freym 140 piksel balandlikka ega.
- ekranning maqbul balandligidan yuqori qatorning qiymati 25 foiz, о‘rta qatorniki 50 foiz, quyi qatorniki 25 foiz ekanligini bildiradi.
- qiymatlar nisbiy birliklarda. “Yulduzcha” – “*” fazoni proporsional taqsimlash uchun ishlatiladi. Xar bir yulduzcha butunning bir qismini bildiradi. Hisoblab topish uchun yulduzchalar oldidagi sonlarni qо‘shish va xosil bо‘lgan sondan kasrning maxraji sifatida foydalaniladi. Yuqoridagi misolda birinchi ustun darcha umumiy kengligining 1/6, ikkinchi ustun 2/6, uchinchi ustun 3/6 qismini egallaydi.
.
tegi aloxida fayllarni belgilaydi, bu teg va teglari juftligining ichida joylashishi lozim. Masalan:



tegi berilganida qancha alohida freymlar belgilangan bо‘lsa, shuncha freym teglarini yozish lozim. tegi atributlari:
SRC
NAME
MARGINWIDTH
MARGINHEIGHT
SCROLLING
NORESIZE
FRAMEBORDER=YES/NO (Faqat IE lar uchun)
SRC atributi boshidan boshlab mazkur freymga yuklanuvchi hujjatning URL-manzilini belgilaydi. Odatda bunday manzil sifatida asosiy hujjat qaysi katalogda bо‘lsa, usha yerda joylashgan HTML-faylning nomidan foydalaniladi. Masalan:
Zero, freymni tasvirlashda berilgan HTML-fayl tо‘liq HTML-hujjat bо‘lishi kerak, ya’ni u HTML, HEAD, BODY va boshqalarga ega bо‘lishi lozim. Agar freymdan tasvirni aks ettirishda foydalanilsa, unda: NAME parametri berilgan freymga ssilka sifatida ishlatish mumkin bо‘lgan freymning nomini belgilaydi. Masalan:
frame1 deb nomlangan ushbu freymga ssilka qilinishi mumkin. Masalan: frame1 freymiga other.html faylini yuklash uchun shu yerga sichqoncha kursori bosiladi. MARGINWIDTH va MARGINHEIGHT atributi freym xoshiya(chegara) kengligini belgilaydi. Atributlar qiymatlari piksellarda beriladi. Masalan:
Bu yerda freym yuqori va pastda 5 piksel, о‘ng va chap tomonlaridan esa 7 piksel chegaraga ega. Ishlatilishi mumkin bо‘lgan eng kichik qiymat 1 pikseldir. SCROLLING atributidan prokrutka yо‘laklarini aks ettirishni boshqarishda foydalaniladi. Uning sintaksisi kо‘rinishga ega. NORESIZE atributi foydalanuvchi tomonidan freym о‘lchami о‘zgartirilishining oldini olishda ishlatiladi. Masalan:
.
Tabiiyki NORESIZE atributining bitta freymga nisbatan qо‘llanilishi boshqa freymlar о‘lchami о‘zgartirilishining ham oldi olinishiga sabab bо‘ladi. Garchi freymlar tizimi HTML 4.0da standart bilan mustaxkamlangan bо‘lsada, tegi freymlarni qо‘llab-kuvvatlamaydigan brauzerlar yordamida kо‘zdan kechirishda asqotadi. Demak, freymlarga bog‘lanmagan brauzerlar uchun <NOFRAMES>va teglari juftligidan foydalaniladi. Masalan:
<a href="/html-asoslari-html-tilining-asosiy-qoidalarini-html-sahifasini.html">butun HTML-hujjat</a>
Mazkur teglar orasiga joylashtirilgan barcha ma’lumotlar freymlarni qо‘llab-quvvatlash imkoniyatiga ega bо‘lmagan brauzerlar yordamida aks ettiriladi. Freymlarga bog‘langan brauzerlar esa va orasidagi barcha axborotga bog‘liq yemas. Yuqorida keltirilgan parametrlar ishlatilgan misollarni kо‘rib chikamiz. Freymlar orasidagi о‘zaro ta’sir Freymlar bilan ishlayotganda foydalanuvchi uchun qо‘lay bо‘lgan hujjat yuklash sxemasini yaratish mumkin. Freymlar orasidagi о‘zaro aloqa hujjatlarni boshqa freymdagi buyruqlar yordamida aynan tanlangan freymga yuklash imkonini berishidadir. Bu maqsadda tegining TARGET atributidan foydalaniladi. TARGET atributi ushbu ssilka kо‘rsatayotgan hujjat yuklanuvchi freym yoki brauzer oynasi nomini belgilaydi.
О‘zgartirilmagan holda ushbu parametr yо‘q bо‘lganda hujjat joriy freym yoki oynada yuklanadi.
Freym nomi sifatida mavjud darcha yoki freym nomi berilishi yoki bо‘lmasa yangi oyna ochish uchun yangi nom berilishi mumkin. 4 ta zaxiradagi nomlar bor. Ular: _blank, _self, _top, _parent. Bulardan tashqari “_” belgisi bilan boshlanuvchi xar qanday nomdan foydalanish maqsadga muvofiq emas. TARGET=“_blank” – hujjatning yangi oynaga yuklanishini ta’minlaydi. Bu oyna nomga ega bо‘lmasligi tufayli unga boshqa hujjatni yuklashning iloji bо‘lmaydi. TARGET=“_self” dan foydalanilganda hujjat joriy freymga yuklanadi. TARGET=“_top” hujjatning butun darchaga yuklanishiga sabab bо‘ladi.
TARGET=“_parent” hujjatning joriy freymning freym-ota-onasi tomonidan egallangan soxasiga yuklanishiga olib keladi.
Tarkibi “A” freymiga yuklangan frame_a.html faylining bittagina test.html fayliga
TARGET parametrining turli qiymatlariga ega 6 ta ssilkasi mavjud.
4.3. Nazorat savollari:

1. 
   HTML5 qo'llab-quvvatlanmaydigan teglar haqida ayting.
   
2. 
   Izhohlar qaysi teg bilan yoziladi?
   
3. 
   Rasm joylash tegi qaysi?
   
4. 
   Jadval teglari qaysilar?
   

Asosiy adabiyotlar
1. Makfarland D. JavaScript i jQuery: ischerpыvayuщee rukovodstvo. [per.s ang. M.A. Raytman]. – 3-e izdanie. – M.: Eksmo, 2015. -880 s.
2. Nikson R. Sozdaem dinamicheskie veb-saytы s pomoщyu PHP, MySQL i JavaScript. – SPb.: Piter, 2011. –496 s.
3. Makfarland D. Novaya bolshaya kniga CSS – SPb.: Piter, 2016. –720 s.
4. Goltsman V. MySQL 5.0. Biblioteka programmista. Piter; Sankt-Peterburg; 2010.