Mavzu: Dars jarayonida qo‘llaniladigan usullar va ularning mohiyati Ishningmaqsadi

Mavzu: Dars jarayonida qo‘llaniladigan usullar va ularning mohiyati

Ishningmaqsadi:
Mashg’ulotjarayonidatinglovchilarpedagogiktexnologiyaningtarkibiyqismihisoblanganta’limmetodlaridanfoydalanishyo’llarinio’rganadilar.
Ushbuamaliyishdavomidaquyidagimavzularbo’yichama’lumotlaryoritiladi:
1. Interfaolmetodlarturlari. 2. Ta’limjarayonidainterfaolmetodlardanfoydalanish.

1. Interfaolmetodlarturlari
“ BLITSO’YIN” METODI
“Blits” o’yin- ta’limoluvchilarniharakatkema-ketliginito’g’ritashkiletishga, mantiqiyfikrlashga, o’rganayotganpredmetiasosidako’p, xilma-xilma’lumotlardankerakliginitanlabolishnio’rgatishga
qaratilganmetoddir. Ushbumetodniamalgaoshirishtartibiqo’yidagicha: Harbirta’limoluvchigaalohida-alohidatarqatmamateriallarberiladi, ularberilganmaterialnio’rganibchiqadi. Materialdagi“yakkabaho”bo’limigaberilganharakatlardanqaysibiribirinchiqaysibiriesaikkinchivahakozaqilibbelgilashikerak. Vazifanibajaribbo’lganlaridankeyinta’limberuvchikichikguruhlarnishakllantiradi.Kichikguruhdagita’limoluvchilaro’zlarining“yakkabaho”bo’limidabelgilanganharakatlarketma-ketligibilantanishtiradivaguruha’zolariharxilbo’lganketma-ketliknibirlashtirib, bir-birlaribilantanishib, bir-birigata’siro’tkazib, o’zfikrlarigaishontiribkelishilganholdabirmuhokamagakelibulargatarqatilganqog’ozdagi “guruhbahosi”bo’limigaraqamlarniqo’yibchiqadilar. Guruhlarvazifalarnibajaribbo’lganidankeyinta’limberuvchiharakatlarketma-ketligibo’yichatug’rijavobniberadi.Ta’limoluvchilartarqatilganqog’ozdagi “to’g’rijavob”'>“to’g’rijavob” bo’limigayozadilar. Ta’limoluvchilar“to’g’rijavob”bo’limidaberilganraqamlarni, ya’nikattasondankichiksonniayriganholda“yakkaxato”bo’limigachiqqanfarqlarniyozishniso’raydi. “Yakkabaho”bo’limidagisonlarniyuqoridanpastgaqarabqo’shibchiqib, umumiysinihisoblashlarikerak.
Xuddishutariqada“to’g’rijavob”ga “guruhbahosi”o’rtasidagifarqnikattadan-kichikniayrishorqalibajariladi, chiqarilganfarqlarsoni “guruhxatosi”bo’limigayozilib, yuqoridanpastgaqarabqushibchiqib, umumiysonkelibchiqadi. Ta’limberuvchiyakkavaguruhxatolariningumumiysonibo’yichatushunchaberadiularnialohida – alohidasharhlabberadi.
Bajarilganvazifalarniqo’yidagichabaholashmumkin:
Ta’limoluvchilarningjavoblarita’limberuvchitomonidanberilgan “TO’G’RIJAVOB”ningyarimidanko’pigato’g’rikelganbo’lsa, demak “qoniqarli”, 75% to’g’rikelganbo’lsa “yaxshi” ,100% to’g’rikelganbo’lsa “a’lo” debbelgilashmumkin.

“MUAMMOLIVAZIYaT” METODI

“ Muammolivaziyat” metodi- ta’limoluvchilardamuammolivaziyatlarningsababvaoqibatlarinitahlilqilish hamda ularning yechimini topish bo’yichako’nikmalarinishakllantirishgaqaratilganmetoddir.
“Muammolivaziyat” metodiuchuntanlanganmuammoningmurakkabligita’limoluvchilarningbilim
darajalarigamoskelishikerak. Ularqo’yilganmuammoningyechiminitopishgaqodirbo’lishlarikerak, aksholdayechimnitopaolmagach, ta’limoluvchilarningqiziqishlariso’nishiga, o’zlarigabo’lganishonchlariningyo’qolishigaolibkeladi. “Muammolivaziyat” metodiqo’llanilgandata’limoluvchilarmustaqilfikryuritishni, muammoningsababvaoqibatlarinitahlilqilishni, uningyechiminitopishnio’rganadilar.
“Muammolivaziyat” metodiningbosqichlariquyidagilardaniborat:

1. 
   Ta’limberuvchimavzubo’yichamuammolivaziyatnitanlaydi, maqsadvavazifalarnianiqlaydi. Ta’limberuvchita’limoluvchilargamuammonibayonqiladi.
   
2. 
   Ta’limberuvchita’limoluvchilarnitopshiriqningmaqsad, vazifalarivashartlaribilantanishtiradi.
   
3. 
   Ta’limberuvchita’limoluvchilarnikichikguruhlargaajratadi.
   
4. 
   Kichikguruhlarberilganmuammolivaziyatnio’rganadilar. Muammoningkelibchiqishsabablarinianiqlaydilarvaharbirguruhtaqdimotqiladi. Barchataqdimotdanso’ngbirxilfikrlarjamlanadi.
   
5. 
   Bubosqichdaberilganvaqtmobaynidamuammoningoqibatlarito’g’risidafikr-mulohazalarinitaqdimotqiladilar. Taqdimotdanso’ngbirxilfikrlarjamlanadi.
   
6. 
   Muammoniyechishningturliimkoniyatlarinimuhokamaqiladilar, ularnitahlilqiladilar. Muammolivaziyatniyechishyo’llariniishlabchiqadilar.
   
7. 
   Kichikguruhlarmuammolivaziyatningyechimibo’yichataqdimotqiladilarvao’zvariantlarinitaklifetadilar.
   
8. 
   Barchataqdimotdanso’ngbirxilyechimlarjamlanadi. Guruhta’limberuvchibilanbirgalikdamuammolivaziyatniyechishyo’llariningengmaqbulvariantlarinitanlaboladi.
   

“KLASTER” METODI

“ Klaster” metodi- g’uncha, to’plam, bog’lamkabima’nolarnianglatib, ilgarisurilgang’oyalarniumumlashtirish, ularo’rtasidaaloqalarnitopishimkoniyatiniyaratadigangrafikorganayzer.
Ushbumetodta’limoluvchilargaixtiyoriymuammoxususidaerkin, ochiqo’ylashvashaxsiyfikrlarnibemalolbayonetishuchunsharoityaratishgayordamberadi. Mazkurmetodturlixilg’oyalaro’rtasidagialoqalarto’g’risidafikrlashimkoniyatiniberuvchituzilmanianiqlashnitalabetadi.“Klaster” metodianiqob’ektgayunaltirilmaganfikrlashshaklisanaladi.Undayfoydalanishinsonmiyafaoliyatiningishlashtamoiyilibilanbog’liqravishdaamalgaoshiriladi.Ushbumetodmuayyanmavzuningta’limoluvchilartomonidanchuqurhamdapuxtao’zlashtirilgunigaqadarfikrlashfaoliyatiningbirmaromidabo’lishinita’minlashgaxizmatqiladi.
G’oyagamuvofiqishlabchiqilgan “Klaster” metodipuxtao’ylanganstrategiyabo’lib, undanta’limoluvchilarguruhasosidatashkiletilganmashg’ulotlarijarayonidafoydalanishmumkin.Guruhasosidatashkiletilganmashg’ulotlardaushbumetodguruha’zolaritomonidanilgarisurilgang’oyalarnio’yg’unlashtirishhamdaularo’rtasidagialoqalarnitopaolishimkoniyatiniyaratadi.

8-chizma.Klastermetodiningtuzilishi

“Klaster” metodiniamalgaoshirishqoidalari:

1. 
   Nimanikio’ylaganbo’lsangiz, shuniqog’ozgayozing. Fikringizningsifatito’g’risidauylabo’tirmay, ularnishunchakiyozibboring.
   
2. 
   Yozuvingizningorfografiyasiyokiboshqajihatlarigae’tiborbermang.
   
3. 
   Belgilanganvaqtnihoyasigayetmaguncha, yozishdanto’xtamang. Agarma’lummuddatbirorbirg’oyanio’ylayolmasangiz, uholdaqog’ozgabirornarsaningrasminichizaboshlang. Buharakatniyangig’oyatug’ilgunchadavomettiring.
   
4. 
   Muayyantushunchadoirasidaimkonqadarko’proqyangig’oyalarniilgarisurishhamdamazkurg’oyalaro’rtasidagio’zaroaloqadorlikvabog’liqlikniko’rsatishgaharakatqiling. G’oyalaryig’indisiningsifativaularo’rtasidagialoqalarningko’rsatishinicheklamang.
   

“QARORLARShAJARASI” METODI

“Qarorlarshajarasi” metodimuayyanfanasoslariborasidagibirqatormurakkabmavzularnio’zlashtirish, ma’lummasalalarnihartomonlama, puxtatahliletishasosidaularyuzasidanmuayyanhulosalargakelish, birmuammoxususidabildirilayotganbirnechaxulosalarorasidagiengmaqbulhamdato’g’risinitopishgayo’naltirilgantexnikyondoshuvdir.
Ushbumetod, shuningdek, avvalgivaziyatlardaqabulqilinganqaror (xulosa)larmohiyatiniyanabirboratahliletishvaunimukammaltushunishgaxizmatqiladi. Guruhta’limoluvchilariasosidaqo’llaniladigan “Qarorlarshajarasi” ta’limoluvchilarningbilimlarinatijasinianiqlash, ularningfikrlarinijamlashvabaholashimkoniniberadi. Ta’limjarayonidamazkurmetodningqo’llanilishimuayyanmuammoyuzasidanoqilonaqarorqabulqilish (xulosagakelish)data’limoluvchilartomonidanbildirilayotganharbirvariant, ularningmaqbulhamdanomaqbuljihatlarinibatafsiltahliletishimkoniyatiniyaratadi. Mashg’ulotjarayonidata’limoluvchilarquyidagichizmaasosidatuzilganjadvalnito’ldiradilar (yokiushbutartibdagifaoliyatniolibborishdayozuvtaxtasidanfoydalanadilar):
“Qarorlarshajarasi” quyidagishartlarasosidaqo’llaniladi:
1.Ta’limberuvchimashg’ulotboshlanishdanoldinmunozara, tahliluchunmavzugaoidbironmuammonibelgilaydi. Guruhlartomonidanqabulqilinganxulosa (qaror)larniyozishuchunplakatlarnitayyorlaydi.
2.Ta’limberuvchita’limoluvchilarni 4 yoki 6 nafardaniboratkichikguruhlargaajratadi. Muammoninghaletilishi, uboradaengmaqbulqarorningqabulqilinishiuchunmuayyanvaqtbelgilanadi.

3. 
   Qarorniqabulqilishjarayonidaguruhlarningharbira’zositomonidanbildirilayotganvariantlarningmaqbullikhamdanomaqbullikdarajalaribatafsilmuhokamaqilinadi. Harbirvariantningafzallikvakamchilikjihatlariyozibboriladi. Bildirilganvariantlarasosidamuammoniijobiyhaletishgaxizmatqiluvchiusulxususidaguruha’zolaribirto’xtamgakeliboladilar.
   
4. 
   Munozarauchunajratilganvaqtnihoyasigaetgach, harbirguruha’zolario’zguruhiqaroriborasidaaxborotberadilar. Zarurhollardata’limberuvchirahbaligidabarchata’limoluvchilarbildirilganxulosa (qaror)larnibir-biribilanqiyoslaydilar. Muammoyuzasidanbildirilganqarorlarborasidasavollartug’ilgudekbo’lsa, ulargajavoblarqaytarilibboriladi, noaniqliklargaaniqlikkiritiladi. Agardabarchaguruxlartomonidanmuammoyuzasidanbirxilqarorgakelinganbo’lsa, ta’limberuvchibuningsababiniizohlaydi.
   

“FSMU” METODI

U shbumetodmunozaralimasalalarnihaletishda, bahs-munozarao’tkazishdayokio’quvrejaasosidabironbo’limo’rganibbo’lingachqullanilishimumkin, chunkibumetodta’limoluvchilarnio’zfikrinihimoyaqilishga, erkinfikrlashvao’zfikriniboshqalargao’tkazishga, ochiqholdabaxslashishga, shubilanqatordaTa’lim
oluvchilarni, o’quvjarayonidaegallaganbilimlarnitahliletishga, qaydarajadaegallaganliklarinibaholashgahamdatinglavcholarnibahslashishmadaniyatigao’rgatadi. Ushbumetodtarqatilganoddiyqog’ozgao’zfikrlarinianiq, qisqaxolatdaifodaetib, tasdiqlovchidalillaryokiinkoretuvchifikrlarnibayonetishgayordamberadi.Bumetodquyidagichaamalgaoshiriladi: Mashg’ulotdaavvalharbirta’limoluvchiyakkatartibdaberilganvazifanibajaradi, keyinesakichikguruhlardaisholibboradivadarsohiridajamoabo’libishlaydilar.
Harbirta’limoluvchigaFSMUmetodining 4bosqichiyozilganqog’ozlartarqatiladi.

Harbirta’limoluvchiyakkatartibdatarqatilganqog’ozdagiFSMUning 4bosqichinio’zfikrlariniyozmabayonetadi.So’ngrata’limoluvchilarkichikguruhlargaajratiladivaguruhlargaFSMUyozilgankattaqog’ozberiladi.Kichikguruhdaharbirta’limoluvchio’ziningyozganjavobinio’qibtanishtiradi, so’ngraguruhazolaribirgalashibmuhokamaqilib, umumiyjavoblariniyozadilarvaunihimoyaqiladilar.

“VENNDIAGRAMMASI” METODI
“Venndiagramma” metodi-o’rganilayotgan2 yoki 3 ob’ektlarningfarqlijihatlarnihamdaumumiytomonlarinisolishtirishyokitaqqoslashyokiqarama-qarshiqo’yishuchunqo’llaniladi.
“Venndiagrammasi” metodita’limoluvchilardao’rganilayotganob’ektlarningo’zigaxosvao’xshashjihatlarinitahlilqilish, tizimlifikrlash, solishtirish, taqqoslashko’nikmalarinirivojlantiradi.
“Venndiagramma” metodidannazariy, amaliy, seminarhamdalaboratoriyamashg’ulotlaridakengfoydalanishimkoniyatimajud.Ushbumetoddandarsdafoydalanilgandamavzunitushuntirishosonbo’ladihamdata’limoluvchilarningmavzugabo’lganqiziqishiyuqoridarajadabo’ladivamavzutushuntirilayotgandayokimustahkamlashbosqichidafaolishtirokchigaaylanadi.