Mavzu: Din psixologiyasining asosiy tushunchalari

Mavzu: Din psixologiyasining asosiy tushunchalari

Mavzu rejasi:

• Diniy ong tushunchasi.
• Diniy psixologiya va diniy mafkura.
• Diniy ibodat va uning dindor psixologiyasiga ta’siri.

Hozirgi davrda umumiy psixologiya fani bilan bir qator bolalar psixologiyasi, pedagogik psixologiya, muxandislik psixologiyasi, patapsixologiya, sotsial psixologiya kabilar vujudga kelib, ular ravishda muvaffakiyatli rivojlanib, bormoqda. Psixologik bilimlarning ana shu sohalariga psixik hodisalarning moddiy subtratini o’rganuvchi oliy nerv faoliyati fiziologiyasi ham qo’shilgan.yuqorida ko’rsatilgan fanlar o’z oldiga inson psixikasini tadqiq etishi umumiy vazifa qilib qo’ysa-da, lekin ayni vaqtda o’z predmetinuqtai nazaridan hamda yondashish hususiyatlariga ko’ra, ular bir biridan farqlanadi.

• Hozirgi davrda umumiy psixologiya fani bilan bir qator bolalar psixologiyasi, pedagogik psixologiya, muxandislik psixologiyasi, patapsixologiya, sotsial psixologiya kabilar vujudga kelib, ular ravishda muvaffakiyatli rivojlanib, bormoqda. Psixologik bilimlarning ana shu sohalariga psixik hodisalarning moddiy subtratini o’rganuvchi oliy nerv faoliyati fiziologiyasi ham qo’shilgan.yuqorida ko’rsatilgan fanlar o’z oldiga inson psixikasini tadqiq etishi umumiy vazifa qilib qo’ysa-da, lekin ayni vaqtda o’z predmetinuqtai nazaridan hamda yondashish hususiyatlariga ko’ra, ular bir biridan farqlanadi.
• Xuddi shu boislan ham eng avvalo, din psixologiyasi yuqorida ta’qidlab o’tilgan fanlar tizimida qanday o’rin tutishini psixologik bilimning qaysi sohasi predmet va metodologiyasi nuqtai nazaridan unga yaqin ekanligini aniqlash lozim.
• Din psixologiyasining predmetini dindor odamlarning dinga loqayd shaxslardan ajratib turadigan va ularning xulq atvorida namoyon bo’ladigan xususiyatlarini o’rganish, deb ta’riflash mumkin.

Ana shu ta’rifni keyingi bayon etiladigan Urginovich mulohazalari uchun boshlang’ich nuqta sifatida qabul qilinadi. Ayni shu zahoti quyidagi shaklda savol tug’iladi: psixologik tadqiqotning qanday darajasida, qaysi fan yordamida dindorlar psixologiyasining muhim hususiyatlarini ajratish mumkin? Ularni fiziologik darajasini ochishga bir necha marta xarakat qilinadi. XIX asr mobaynida va XX asrning boshlarida ayrim xorij psixologlari alohida “diniy instikt” mavjudligi to’g’risida asarlar yozdilar. Jumladan: amerikalik psixolog J.Lo’n (1861-1951) insonga zurriyod qoldirish instiktga qanchalar xos bo’lsa, diniy instikt ham xuddi shunday xoslikka ega, deb hisoblaydi. “Instinktiv” kontseptsiya hozirgi zamonda keng ko’lamda yoyilmagan, chunki ko’pgina olimlar unday qarash asossiz ekanligiga iqror bo’ldilar.

• Ana shu ta’rifni keyingi bayon etiladigan Urginovich mulohazalari uchun boshlang’ich nuqta sifatida qabul qilinadi. Ayni shu zahoti quyidagi shaklda savol tug’iladi: psixologik tadqiqotning qanday darajasida, qaysi fan yordamida dindorlar psixologiyasining muhim hususiyatlarini ajratish mumkin? Ularni fiziologik darajasini ochishga bir necha marta xarakat qilinadi. XIX asr mobaynida va XX asrning boshlarida ayrim xorij psixologlari alohida “diniy instikt” mavjudligi to’g’risida asarlar yozdilar. Jumladan: amerikalik psixolog J.Lo’n (1861-1951) insonga zurriyod qoldirish instiktga qanchalar xos bo’lsa, diniy instikt ham xuddi shunday xoslikka ega, deb hisoblaydi. “Instinktiv” kontseptsiya hozirgi zamonda keng ko’lamda yoyilmagan, chunki ko’pgina olimlar unday qarash asossiz ekanligiga iqror bo’ldilar.
• Biroq to hozirgacha diniy ruhiyat hodisasini naturalistik nuqtai nazardan izohlashga urinish, ya’ni dindorlik ildizlarini fiziologik jarayonlardan izlash xorijdagi psixologik va dinshunoslik adabiyotlarda hamon mavjud. Xususan, amerikalik dinshunos R.V.Berxon diniy simvol (ramz)lar alohida genetik, ‘ni biokimyoviy asosga ega, ular miyaning murakkab strukturasida joylashganv a ongsizlik sohasida namoyon bo’ladi, deb bayon qiladi.