Mavzu: Diplomatik munosabatlar

Mavzu: Diplomatik munosabatlar
Diplomatik munosabat - xalqaro huquq meʼyorlariga va xalqaro muloqot tajribasiga koʻra davlatlar oʻrtasida rasmiy munosabatlarni yuritishning asosiy shakli. D.m. davlatlar oʻrtasida doʻstona aloqalarni rivojlantirishga, xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlab turishga koʻmaklashadi.
D.m.ni oʻrnatishda odatda biron-bir davlat va uning hukumatining boshqa bir davlat tomonidan defakto yoxud deyure tan olinishi dastlabki qadam hisoblanadi. D.m. manfaatdor davlatlar vakillari bilan bevosita yoki bilvosita, uchinchi bir davlat diplomatik vakillari bilan muzokara yuritish natijasida oʻrnatiladi hamda davlatlar va hukumatlarning boshliqlari, tashqi ishlar vazirlari, maxsus vakolatli shaxslarning oʻzaro maktub, telegramma va xatlar ayirboshlashi tarzida rasmiylashtiriladi. Tomonlar D.m. oʻrnatilishi fakti haqida, diplomatik vakilliklar darajasi (elchixona yoki missiya), bitimning kuchga kirish sanasi, uni eʼlon qilish muddati va tartibi toʻgʻrisida ham oʻzaro kelishib oladi.
Vena konvensiyasi
1961-yilgi Diplomatik munosabatlar toʻgʻrisidagi Vena konvensiyasi mustaqil davlatlar oʻrtasidagi diplomatik munosabatlar asoslarini belgilovchi xalqaro shartnomadir. Bu diplomatik vakolatxonaning diplomatlarga oʻz vazifalarini qabul qiluvchi davlat tomonidan majburlash yoki taʼqibdan qoʻrqmasdan bajarishga imkon beradigan imtiyozlarini belgilaydigan hujjat boʻlib, diplomatik immunitetning huquqiy asosini tashkil qiladi. Uning nizomlari zamonaviy xalqaro munosabatlarning poydevori hisoblanadi. 2020-yil holatiga koʻra , ushbu hujjatni 193 ta davlat ratifikatsiya qilgan.
Shartnoma 53 moddani oʻz ichiga olgan keng qamrovli hujjatdir. Quyida uning asosiy qoidalarining asosiy koʻrinishi keltirilgan.
9-modda. Qabul qiluvchi davlat istalgan vaqtda va istalgan sababga koʻra diplomatik xodimlarning maʼlum bir aʼzosini persona non grata deb eʼlon qilishi mumkin. Yuboruvchi davlat ushbu shaxsni tegishli vaqt ichida chaqirib olishi kerak, aks holda bu shaxs diplomatik immunitetidan mahrum boʻlishi mumkin.
22-modda. Diplomatik vakolatxona binolari, masalan, elchixona daxlsizdir va qabul qiluvchi davlat tomonidan missiya rahbarining ruxsatisiz u yerga kirish mumkin emas. Bundan tashqari, qabul qiluvchi davlat missiyani bosqin yoki shikastlanishdan himoya qilishi kerak. Qabul qiluvchi davlat hech qachon binolarni tintuv qilmasligi, hujjatlari yoki mulkini tortib ololmasligi kerak. 30-modda ushbu qoidani diplomatlarning shaxsiy qarorgohiga tatbiq etadi.
24-moddada diplomatik vakolatxona arxivlari va hujjatlari daxlsizligi belgilab qoʻyilgan. Qabul qiluvchi davlat bunday hujjatlarni olib qoʻymasligi yoki ochmasligi kerak.