Mavzu: Diqqatning psixologik nazariyalari mundarija kirish I. Bob. Diqqat muammosining psixologik nazariy asoslari

Kurs ishi maqsadlari quyidagilardir:
Diqqatning ma'nosi va turlari haqida tushuncha berish.
Diqqatning o'sish va kamayishiga ta'sir ko'rsatadigan omillarni o'rganish.
Diqqatni boshqarishning turli usullarini o'rganish.
Diqqatni o'stirishning yordamchi asoslari haqida tushunchalar berish.
Diqqatning o'zgarishi haqida tushunchalar berish.
Diqqatning psixologik jarayonlarini tahlil qilish.
Diqqatni o'stirish uchun maqsadli ravishda yo'naltirishning yordamchi usullari va yondashuvlarni o'rganish.
Talabalarni diqqatni o'stirish va o'z-o'zini boshqarishda yaxshi natijalarga erishish uchun yordam berish.
Diqqat va xotira, diqqat va his-tuyg'u, diqqat va jinsiy aloqalar, diqqat va ish-hayot, diqqat va ta'lim va boshqa yo'nalishlarni o'rganish.
Diqqatning o'sishiga ta'sir qiladigan tashqi va ichki distraktorlar haqida tushunchalar berish.
Diqqatning psixologik nazariyalari, insonning diqqatni o'stirish va o'z-o'zini boshqarishga yordam beruvchi tushunchalardir. Bu tushunchalar quyidagi vazifalarni o'z ichiga oladi:
Diqqatni tushunish: Diqqatning ma'nosi va turlarini tushunish, diqqatning o'sish va kamayishiga ta'sir ko'rsatadigan omillarni o'rganish.
Diqqatni boshqarish: Diqqatni boshqarishning turli usullarini o'rganish, diqqatni o'stirishning yordamchi asoslari va diqqatning o'zgarishi haqida tushunchalar berish.
Diqqatning o'sishiga yo'naltirish: Diqqatni o'stirish uchun maqsadli ravishda yo'naltirishning yordamchi usullarini va yondashuvlarni o'rganish.
Diqqatning psixologik jarayonlari: Diqqatning psixologik jarayonlarini tahlil qilish, masalan, diqqat va xotira, diqqat va his-tuyg'u, diqqat va jinsiy aloqalar, diqqat va ish-hayot, diqqat va ta'lim va boshqa yo'nalishlarni o'rganish.
Tashqi va ichki distraktorlar: Diqqatning o'sishiga ta'sir qiladigan tashqi va ichki distraktorlar haqida tushunchalar berish.
Diqqatning o'stirish va o'z-o'zini boshqarishning yaxshi natijalarga erishishga yordam berish.
Bu vazifalar, insonning diqqatini o'stirish va o'z-o'zini boshqarishda yordam berish uchun muhimdir. Diqqatning psixologik jarayonlarini tahlil qilish, diqqatni o'stirish uchun maqsadli ravishda yo'naltirishning yordamchi usullarini o'rgatish va diqqatni boshqarishning turli usullarini o'rganish, insonlarni diqqatni o'stirishda yaxshi natijalarga erishishga yordam beradi. Ayni vaqtda, tashqi va ichki distraktorlar haqida tushunchalar o'rganish, diqqatning o'sishiga ta'sir ko'rsatadigan omillarni tushunishga yordam beradi. Bular barchasi diqqatni o'stirishni o'rganishda muhimdir, chunki diqqatni o'stirish insonning ish faoliyati, o'qish, yod olish va boshqalar kabi bir qancha muhim jarayonlarda muhim ahamiyat kasb etadi.
Bundan tashqari, diqqatning psixologik nazariyalari, insonning psixologik holati va hayotida katta rol o'ynaydi. Diqqatning o'sishini tushunish va boshqarishiga qaratilgan usullar, insonni stres, kayfiyatlar, psixologik jarayonlar va boshqa holatlarda yordam berishiga yordam beradi. Bular insonning hayotida muhim vazifalardir, shuning uchun diqqatning psixologik nazariyalari kursi, insonning hayotida yuqori darajada ahamiyat kasb etadi.
Biz subyektiv dunyoda yashaymiz va uni har kim o'zicha qabul qiladi. Diqqat, eng yuqori aqliy funksiya va barcha ongli jarayonlarning asosi bo'lib, bu dunyoning qurilish materialidir: agar diqqat etarli bo'lmasa, qolgan jarayonlarning ishlashishi ham sustlashadi. Bu esa insonning ish faoliyatida va o’quv faoliyatiga ham salbiy ta’sir ko’rsatadi. Geshtal - psixologiyada esa diqqatning ikkita asosiy funktsiyasini belgilaydi: fonda figurani ajratib ko'rsatish, diqqatni unga qaratish.
Diqqat - bu sezgilar orqali keladigan bir ma'lumotni ongli yoki ongsiz ravishda tanlab olish va boshqasini e'tiborsiz qoldirish jarayoni. Har qanday ob'ekt figura bo'lishi mumkin: stol ustidagi krujka, musiqa, ta'til haqidagi fikr, hissiyot. Qolgan hamma narsa fonga aylanadi, u e'tibordan chetda qoladi, xira aks ettiriladi, noaniq bo'lib qoladi: biz krujkaga qaraymiz - biz plastinkalarni sezmaymiz, musiqa tinglaymiz - boshqa tovushlar bo'g'iladi. Unda to'p figuraga aylandi va ayiq ko'zdan g'oyib bo'ldi va sezilmay qoldi. Bu esa diqqatning obyekti fonda bo’lishi, qolgan obyektlar esa fonda aks ettirmasligidir. Shu bilan birga, diqqat jarayonning funksiyalari juda ham ko’p . Ya’ni bular diqqatning turlari, diqqatning xususiyatlari, diqqatning fiziologik asoslari, diqqatning buzilishi va rivojlanishi va boshqa funksiyalari bisyor.
Diqqat psixologik noyob hodisa bo’lib, hozirgacha professor va psixologlar diqqat haqida yagona fikrga ega emaslar. Ba’zi psixologlarning fikriga ko’ra diqqat istalgan psixik jarayonda u yoki bu darajada ishtirok etganligi sababli,mustaqil hodisa sifatida o’rganilishi mumkin emas.boshqa psixologlar esa, diqqatning psixik jarayon sifatida mustaqil deb fikr yuritishadi. Bundan tashqari, diqqatning psixik hodisalarning qaysi sinfiga tegishliligi haqida ham turli fikr va mulohazalar mavjud. Ba’zi ta’kidlarga ko’ra diqqat – bu psixik bilish jarayoni. Boshqa ta’kidlarda esa diqqat har bir faoliyatning zarur sharti ekanligiga, diqqatning o’zi esa ma’lim iroda kuchlarning ifodalanishini talab etishiga asoslangan holda, diqqatni iroda va insonning faoliyati bilan bog’laydilar.Diqqat hodisasini tushuntirishning murakkabligi, uning aniq ko’rinishida uchramasligidan iborat. Diqqat o’zining bilish mazmuniga ega emas, u faqatgina boshqa bilish jarayonlari faoliyatiga xizmat ko’rsatadi. Shuning uchun ham, diqqatni bilish jarayonlarining o’sish xususiyatiga ega holatni xarakterlovchi, psixofiziologik jarayon sifatida o’rganish muhim ahamiyatga egadir.
O'z e'tiborini va irodasini to'liq nazorat qilish faol ongni anglatadi - bu odatda xabardorlik deb ataladi. Biz o'z e'tiborimizni va kuchimizni o'z maqsadlarimizga qaratganimizda, biz "Men xohlayman" paradigmasida yashaymiz - o'sish, rivojlanish, qimmatbaho narsalarni yaratish shunday boshlanadi.O'zboshimchalik bilan, tartibli e'tibor faollik va energiya darajasiga bevosita bog'liq. Miya faoliyatida tartib bo'lsa, biz kamroq aqliy energiya sarflaymiz, shuning uchun ba'zida miya faoliyatiga dam berish zarur chunki, miyamizda ko’p kerakmas ma’lumotlar bo’lsa, miya faoliyatimizga salbiy ta’sir ko’rsatadi va diqqat jarayoniga shu bilan birga, boshqa jarayonning faoliyatiga ham salbiy ta’sir ko’rsatadi. Ularning ishlash faoliyati sustlashadi. Chunki har bir faoliyat jarayonining ishlashi ma’lum darajada cheklangan.shu bilan birga, diqqat jarayoni ham cheklangan manbadir
Diqqat resursi cheklangan hajmga ega va biz uni barcha ongli jarayonlarda sarflaymiz: ishlayotganimizda, musiqa tinglaganimizda, kino tomosha qilganimizda va hatto yengil uyqu paytida. Diqqat resursini behuda sarflab, biz asosiy narsaga e'tibor qaratish uchun kuchimizni yo'qotamiz, biz muhim narsalarni oxirigacha yakunlay olmaymiz va stressni boshdan kechiramiz.
Diqqat jarayonni inson hayotida davomida rivojlantirib boorish zarur, chunki diqqat boshqa jarayonlar bilan chambarchas bo’gliq hisoblanadi. Diqqat esa mana shu faoliyatlarning ishlash funksiyasini bajaradi. Shu sababli ham, diqqat jarayonini rivojlantirib borish zarur. Xozirgi kunda diqqat jarayonini rivojlantirishga bo’gliq turli xil o’yinlar va metodikalar tashkil qilingan. Diqqat jarayonni rivojlantirish borasida bolalar va kattalar uchun yaratilgan metodikalar bisyor.