Mavzu: duradgorlikning xalq turmushidagi roli

32- Mavzu: Turumli o`rtalik birikmalarni tayyorlash texnologiyasi


Reja

1. 
   Turumli o`rtalik birikmalarni tayyorlash
   
2. 
   Turumli o`rtalik birikmalarni tayyorlash texnologiyasi
   

Shakllantiriladigan bilimlar: Quloqcha va turumli o’rtalik birikmalar 

texnologiyasi. O’rtalik birikmalarni bajarishda ishlatiladigan materiallar, asboblar 
va moslamalar tavsifi. Ish uslubini ko’rsatish, tushuntirish. Yaroqsizlik turlari va 
ularning oldini olish. Mehnat havfsizligi qoidalari. Ishlov berish va malaka hosil 
qilish. Bajariladigan ishning turiga qarab o’yuvchi asboblarni tanlash. Berk tishlarni o’yish. Biriktiruvchi detallar qalinligiga qarab quloq va turumlar o’lchamini olish,
o’rtalik birikmalarni bir tirnoqli berk va qaldirg`och quyruq shaklidagi berk 
birikmalar ishlash.
Birikmalarni pardozlab sifatini yaxshilash. 
Tayyorlanadigan buyumlar: Yasaladigan buyumlar: kitob javoni, quticha, mix 
yashigi, oshxonayoki yotoqxona stoli. 
Nazorat uchun savollar: 
1.Yashiqsimon ko’p tirnoqli maxfiy va yarim maxfiy birikmalarni tyyorlashda 
xafsizlik texnikasi qoidalari 
2.Burchakli yashiqsimon tirnoqli biriktirish usullarini aytingq 
3.Tayyorlangan buyumlarga qo’yiladigan talablarq 
Mustaqil ta’lim uchun topshiriq: Duradgorlik birikmalari to’g’risida texnik 
ma’lumotlar. Turumli birikma haqida texnik ma’lumot olish. Porsi tirnoq birikmali buyumlar yasash texnologiyasini o’rganish. Xalq xunarmandchiligida ishlatiladigan burchakli yashiqsimon tirnoqli biriktirish usullari haqida. 
Duradgorlik buyumlari tayyorlashda detal va qismlarni biriktirishda har xil 
mixlar ishlatiladi. Ishlatilishiga ko‘ra gul qog‘oz mixlari va qurilish mixlari bo‘ladi. Gul qog‘oz mixlari ( rasm, a) qalpoqli, qisqa o‘lchamli, o‘tkir uchli bo‘lib, gul 
qog‘ozlar, klenka, mato, faner va yupqa detallarni mixlashda ishlatiladi. 
Qurilish mixlari (rasm, b) duradgorlik va qurilish detallarini biriktirishda
ishlatiladi. 
Ishlatilishiga qarab mixlarning sterjenlari va qalpoq.lari har xil shaklda 
tayyorlanadi. 
Kvadrat sterjenli :qurilish mixlarining sug‘urilishga qarshiligi yuqori Do‘lib, 
puxta birikma hosil qilish imkonini beradi. Ular yumshoq yog‘ochlarni
biriktirishda ishlatiladi. 
Burama mixlar (rasm) yog‘och qismlarni biriktirishda, yog‘och qismlarga har 
xil dastalar, shpingalet, oshiq-moshiq kabilarni o‘rnatishda ishlatiladi. Burama 
mixlarning diametri 1,5 dan 10 mm gacha, uzunligi 6 dan 120 mm gacha 
tayyorlanib, uzunligining 0,5-0,6 qismigacha rezba chiqariladi. Burama mixlarni 
bolg‘alab o‘rnatishga ruxsat etilmaydi. Bolg‘alab o‘rnatish bilan puxta birikma hosil qilish mumkin emas. Uzun ulchamli burama mixlarni o‘rnatishda uch qismini 
bolg‘alab yog‘ochga kiritib, qolgan qismini otvyortka bilan burab kiritiladi. Qisqa 
o‘lchamli burama mixlarni o‘rnatishda mix o‘rnya bigiz bilan o‘yib olinadi. 
Boltlar (rasm, a) qismlarga ajraladigan buyum detallarini yig‘ishda, egri detalli 
mebel qismlarini biriktirishda ishlatiladi. Ba’zi hollarda boltli birikmalar 
kontrgayka! yordamida qotiriladi (rasm, b). Boltli birikmalarda bolt kallagi va 
gaykalarning yog‘och sirtini ezib, shilib qo‘yishidan saqlash maqsadida har xil 
shakldagi shaybalar ( rasm, v) ishlatiladi. Qismlarni biriktirish „a birikmaning 
puxtaligini oshirish maqsadida har xil po‘lat burchaklardan ham foydalaniladi
Qurilish va inshootlarda yog‘och qismlarini bir-biriga puxta, ajralmaydigan 
qilib biriktirishda changaklar ham ishlatiladi ( rasm). Changaklar yumaloq va 
kvadrat kesimli po‘latlardan tayyorlanadi. 
Darvoza, eshik, rom qanotlari, fortochkalarni o‘rnatishda ajraladigan va aj-
ralmaydigan oshiqmoshiqlar ishlatiladi