Mavzu: “e-commerce” asoslagan holda avtomatlashtirilgan on- line dasturlar yordamida web- saytlar yaratish texnologiyasi

Raqamli iqtisodiy fazoning tarkibiy elementlari.

Raqamli iqtisodiy fazoning tarkibiy elementlari  Texnik ta’minot  Informatsion ta’minot  Dasturiy ta’minot  IT-konsalting  Telekommunikatsiyalar  Plarformali iqtisodiyot  Raqamli hizmatlar  Algoritmik iqtisodiyot  Katta na’lumotlar iqtisodiyoti  Raqamli sektor  Raqamli iqtisodiyot  Raqamlashtirilgan iqtisodiyot  Almashinuv iqtisodiyoti  Gigi iqtisodiot  Frilansing  Elektron tijorat  Industriya4.0
Raqamli iqtisodiyotni
Torroq ma’noda tushunish uni raqamli hizmatlar, gigonomika va ma’lumotlarga raqamli ishlovberish bilan chegaralab qo’yadi. Uni keng ma’noda tushunish esa raqamli iqtisodiyotni yuqoridagi ruyhatda keltirilgan barcha yo’nalishlarga bog’lab beradi. Bunda raqamlashtirish deganda, yangii ntellectual raqamli tarmoqlar tushunilib, ular boshqaruv usullarini, optimallashtirishni, resurslarni birgalikda ishlatishni va electron savdo jarayonini tubdan o’zgartirib yuboradi.Yuqoridagi barcha tashkiletuvchilarni integratsiya qilish asosida raqamli texnologiyalar va raqamli faoliyat bilan birgalikda biznes modellarning raqamli sektori hamda raqamli iqtisodiy fazo hosil bo’ladi. Endi yuqorida aytilganlarni hisobga olgan holda O'zbekistonda raqamli iqtisodiyotning tarkib topishi varivojlanish istiqbollarini ko’ribchiqamiz. Dunyodagi ko’pchilik mamlakatlarning tajribasi shuni ko’rsatadiki, raqamli iqtisodiy fazoshakllanishining boshlang’ich bosqichida buning uchun kerakli bo’lgan IT infra tuzilmasini tashkil etish va buning uchun kerakli bo’lgan tarkibiy elementlarni yaratish kerak bo’ladi.
Ko’pchilik Osiyo mamlakatlari daularning mentalitetiga bog’liq ravishda, raqamli iqtisodiyot infratuzilmasini tashkil etuvchi,boshqaruvchi, uning qonunqoidalari va standartlarini yaratuvchi hamda asosiy investor sifatidadavlatishtiroketadi. Ammo bu infra tuzilma yaratish uchun mamlakat ichidagi vatashqarisida giinvestorlarni jalbqilishni ham istisno etmadi, albatta. AQSH va bir qancha Evropa davlatlari da esa raqamli iqtisodiyot uchun IT infratuzilmasini yaratish va uni rivojlantirishda asosiy ishnitransmilliy korporatsiyalar va ayirik kompaniyalar amalga oshiradilar. Boshqa birqancha rivojlanayotgan mamlakatlar daesa raqamli iqtisodiyoti infratuzilmasi ni yaratish davaular uchun investitsiyalar kiritishda halqaro tashkilotlar (JahonBanki, BMTvaboshqalar)asosiy ro’l o’ynaydilar. Quyida mamlakatimizda raqamli iqtisodiyotni shakllantirishda davlatning poliqanday bo’lishini ko’rib chiqamiz. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotni shakllantirish uchun avvalo buning uchun mos bo’lgan normative-huquqiy bazani yaratish kerak bo’ladi. Bubazao’zichigayangimunosabatlarqandayamalgaoshishini, iste’molchilar faoliyatini ,infratuzilma qanday bo’lishini, qanday platformalarda nfoydalanish zarurligini, jamiyatni buturdagi iqtisodiyotda faoliyat ko’rsatish uchun tayyorlashni, infinformation havfsizlikni qanday ta’minlashni, ma’lumotlar konfidentsialligi qanday amalga oshirilishini, virtual olamda gimulkegalarining haqhuquqlarini qanday himoyalash kerakligini qamrabolishi zarur bo'ladi. Respublika prezidentining 2018 yil 22 yanvardagi 2017-2021 yillarga mo’ljallangan “O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning besh prioritetlirivojlanish yo’nalishlari bo’yicha davlat dasturi” doirasida ham raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish bo’yicha bir qancha chora tadbirlar rejalashtirilgan.
Masalan, O’zbekiston Respublikasi Davlat dasturining iqtisodiyot rivojlanishi va faoltadbirkorlik niqo’llab-quvvatlashdebnomlangan 3-bo’limining 3.1, 3.2 va 3.5 punktlarida “iqtisodiyotni boshqarishning yangi mexanizmlarin ihamda zamonaviy texnologiyalarn itadbiqqilish”,“raqamlitexnologiyalarni tadbiq qilshga ko’mak berish”, “halqaro to’lov tizimlari bilan integrallashgani inovatsion texnologiyalar yordamida yangi turdagi bank hizmatlarini yaratish va bunda innovatsiontexnologiyalardan foydalanish” kabi bir qancha ishlarni amalga oshirish nazarda tutilgan. Yuqorida sanab o’tilgan va davlat tomonidan amalga oshirilayotgan chora tadbirlar shuni ko’rsatadiki, respublikamizda raqamli iqtisodiyotning faolrivojlanishi uchuns hart-sharoitlar astasekin bilan bo’lsada, yaratilayapti.
Bu yo’nalishda ginormativ-huquqiy hujjatlar yaratish davlat, fan va biznes orasida yakin aloqalari bo'lishini talab qiladi. Raqamli iqtisodiyot infratuzilmasini yaratishda davlat nodavlat tashkilotlari, xususiy va davlat sektori korxonalari hamda bunga qiziqish bildiradigan mahalliy va halq arokompaniyalar (Qualys, Google, Amazon, Alibaba, Softline, Samsung, Huawei ,UzCard, Uzonline va boshqalar)bilan yaqindan muloqotqiladi. Toshlent shaxrida bo’lib o’tgan (International Data Corporation/ Halqaro information korporatsiya) ning uchinchi yillik anjumani ham zamonaviy iqtisodiyotdagi raqamli transformatsiya, buymlarinternet, qo’shimcha virtual reallik va sun’iy intellect kabi masalalarni ko’ribchiqib, O’zbekistonning raqamli texnologiyalarni va uzoqmuddatli raqamli platformalarni riv lantirishining birqancha perspektiv yo'nalishlarini aniqlab berdi. Raqamli iqtisodiyot zamonaviy AKT infratuzilmasi asosida rivojlanib, uning asosiy hususiyatlari-kompetentsiyalar, innovatsion yangiliklar va insonning bilimidir. Huddishuning uchun ham mehnat bozorini transformatsiya qilish, ommani AKT bo’yicha savodhonlik darajasini oshirish hamda bilimli IT kadrlarni tayyorlash muhim ahamiyatga egadir. Respublikamizda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga ta’siqqiladigan asosi faktorlarj umlasiga quyidagilarni kiritishimiz mumkin:  Insoniy resurslar  Telekommunikatsiyalarga bo’lgan investistiyalar va raqamli infratuzilmalar  Dasturiy mahsulotlar va ilovalar yaratish  Davlatning ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga faol ta’siri  Davlat boshqaruvi  Xususiy sector O’zbekiston Respublikasi xudularida raqamli iqtisodiyot shakllantirish va uni rivojlantirish uchun insoniy resurslarga, IT-sohasiga investitsiyalarga, raqamli infratuzilmalarga, dasturiy ta’minot ishlab chiqarishga tayanadigan va bunda asosiy oyinchilar davlat hamda xususiy sector bo’lgan milliy raqamli strategiyani ishlab chiqish zarur.

3.