Mavzu: Eksperimental tadqiqotlar bosqichlari reja: Metodologiya haqida tushuncha

Ob’ekt odatda mustaqil tushuncha sifatida tadqiqochi ixtiyoridan chetda turadi va maxsus o’rganiladi. Predmet esa tadqiqotchi tomonidan muayyan shaklga solinadi va mahsus tadqiqot qo’lami sifatida o’rganiladi. Ob’ekt predmetidan ma’no doirasi jihatidan ancha keng, predmet ob’ektning hosilidir. Birgina ob’ektning o’zida bir necha alohida tadqiqot predmetlarini ajratib olib o’rganishi mumkin. Ijtimoiy voqealikni ob’ekt sifatida qayd etishi va unda predmetni ajratib chiqarish, hamisha yuzaga kelgan ijtimoiy ziddiyatli muammo va bu muammoni hal etish holatlari bilan chambarchas bog’liq. Ba’zan tadqiqotchi oldin maxsus masala, ya’ni predmetni aniqlab oladi va shundan so’ng shu masala atrofidagi muhit, masalaga qon - qarindosh tomonlarini, ya’ni ob’ektni belgilaydi. Bu 2 yondashuv dialektik materializimning induktiv bilish usullariga muvofiq va har ikki yondashuv ham to’g’ri deb e’tirof etishi mumkin. Ob’ekt - bu haqiqiy mavjud bo’lgan tuzilma bo’lib, predmet - abstrakt qo’yilgan tadqiqot muammosidir.

4. Muammoni nazariy tahlil qilish va asosiy tushunchalarni ishlab chiqish:

a) defetsiyalashni (ta’riflash), ya’ni ilm-fanda ishlab chiqilgan nazariy va metodologik nuqtai nazaridan muammoning asosiy tushunchalarini aniqlash, nazariy asoslar bo’lmaganda esa tadqiqotchi o’z kontseptsiyasini mustaqil yaratish kerak.

b) tadqiqot tushunchalariga bog’liq, ya’ni muammoning nazariy tahlili bevosita tushuncha bilan dialektik uzviylikda rivojlanadi. Bunda nazariy va empirrik ko’rsatkichlar o’zaro aloqada bo’ladi. Tadqiqot ob’ektining tahminiy, sistemali tahlili:

O’rganilayotgan ob’ekt sistemali tahlil qilinadi. Bu ob’ektni, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va ma’naviy bog’liqlikda o’rganishdir. Sistemali tahlil natijasida faqat ob’ektdagi mavjudlik mexanizimiga emas, balki instituttsional, oilaviy-maishiy, shaxsiy tuzilmalar ham aniqlanadi. Ob’ektning sistemali tahlili asosida gipoteza shakllanadi.

Tushunchalarni nazariy va empirik interpritatsiyasi: