Mavzu: ekspert tizimlari

Ekspert tizimi
Zamonaviy jamiyatda tobora o‘sib borayotgan axborot oqimi, axborot
texnologiyalarining turli-tumanligi, kompyuterda yechiladigan masalalarning
murakkablashuvi ushbu texnologiyalardan foydalanuvchining oldiga bir qator
vazifalarni qo‘ydi. Kerakli variantlarni tanlash va qaror qabul qilish ishlarini
insondan EHMga o‘tkazish masalasi yuzaga keladi. Bu vazifani yechish
yo‘llaridan biri — bu ekspert tizimlarini yaratish va foydalanish sanaladi.
Ekspert o‘zidan kelib chiqib sharoitni tahlil etadi va nisbatan foydali axborotni
aniqlab oladi, chorasiz yo‘llardan voz kechgan holda qaror qabul qilishning eng
maqbul yo‘llarini vujudga keltiradi.
Ekspert tizimida ma’lum bir predmet sohasini ifodalaydigan bilimlar
bazasidan foydalaniladi.
Ekspert tizimi — bu ayrim mavzu sohalarida bilimlarni to‘plash va
qo‘llash, uyushtirish usullari hamda vositalari majmuidir. Ekspert tizimi
mutaxassislarning yuqori sifatli tajribasiga suyangan holda qarorni tanlash
chog‘ida muqobil variantlar ko‘pligi uchun yanada yuqori samaraga erishadi.
Strategiyani tuzish paytida yangi omillarni baholab, ularning ta’sirini tahlil
etadi.
Ekspert tizimlari sun’iy intellektdan foydalanishga asoslangan.
Sun’iy intellekt deganda aqliy xatti-harakatlarga nisbatan kompyuter
tizimining qobiliyati tushuniladi. Ko‘pincha bunda inson fikrlashi bilan bog‘liq
qobiliyat anglanadi.
Ekspert tizimlarini axborot tizimlari sinfi sifatida ko‘rib chiqish mumkin. U
foydalanuvchining roziligidan qat’iy nazar ma’lumotlarni tahlil va tahrir eta
oluvchi, qarorni tahlil etib qabul qiladigan, tahliliy-tasnifiy vazifalarni bajara
oladigan ma’lumotlar va bilimlar bazasiga ega. Jumladan, ekspert tizimlari
keladigan axborotlarni guruhlarga bo‘lib tashlay oladi, xulosa chiqaradi,
identifikatsiyalaydi, tashxis qo‘yadi, bashoratlashga o‘rgatadi, sharhlab beradi
va hokazo.
Ekspert tizimining boshqa axborot tizimlaridan afzalliklari quyidagicha:
• yaqin davrlargacha EHMda yechish qiyin yoki umuman yechib
bo‘lmaydigan deb sanaluvchi murakkab masalalarning yangi sinfini yechish,
optimallashtirish va (yoki) bahosini olish imkoniyati;
• dasturchi bo‘lmagan foydalanuvchiga (eng oxiridagi foydalanuvchilar) o‘z
tilida suhbat yuritish va kompyuterdan samarali foydalanish uchun axborotni
vizualizatsiyalash usullarini qo‘llash imkoniyatini ta’minlash;
• yanada ishonchli va malakali xulosa chiqarish yoki qaror qabul qilish
uchun ekspert tizimini mustaqil o‘rganish, bilimlardan foydalanish qoidalari,
ma’lumotlar, bilimlarning to‘planishi;
• foydalanuvchi axborot yo‘qligi tufayli yoki axborotning haddan ziyod
rang-barangligi, yoki hatto kompyuter yordamida ham odatdagi qarorni qabul
qilishning cho‘zilib ketilishi tufayli yecha olmaydigan savollar yoki
muammolarni hal etish;
• takomillashgan asboblar va ushbu tizimdagi foydalanuvchi
mutaxassisning shaxsiy tajribasidan foydalanish hisobiga yakka tartibdagi
ixtisoslashgan ekspert tizimlarini yaratish imkoniyati;
• ekspert tizimining asosi qaror qabul qilish jarayonini shakllantirish
maqsadida tuzilgan bilimlar majmui (bilimlar bazasi) sanaladi.
Bilimlar bazasi — bu ayrim predmet sohalari murakkab vazifalar yechimini
topish uchun tahlil va xulosalarni yuzaga keltiruvchi model, qoida, omillar
(ma’lumotlar) majmuidir.
Axborot ta’minotining alohida yaxlit strukturasi ko‘rinishida yaqqol ko‘zga
tashlangan va tashkil etilgan predmet sohasi haqidagi bilim boshqa bilim
turlaridan, masalan, umumiy bilimdan ajratib turadi. Bilimlar bazasi asosiy
ekspert tizimi sanaladi. Bilimlar fikrlash va vazifalarni hal etish usuliga imkon
beruvchi aniq ko‘rinishda ifodalanadi va qaror qabul qilishni soddalashtirishga
ko‘maklashadi. Ekspert tizimining asosligini ta’minlovchi bilimlar bazasi
tashkilotning bo‘linmalaridagi mutaxassislar bilimini, tajribasini o‘zida
mujassamlashtiradi va institutsional bilimlarni (ixtisoslashganlar majmuini,
yangilanayotgan strategiyalar, qarorlar uslublari) ifodalaydi.
Bilim va qoidalarni turli aspektlarda ko‘rib chiqish mumkin:
• chuqur va yuzaki;
• sifat va miqdoriy;
• taxminiy (noaniq) va aniq;
• muayyan va umumiy;
• tavsifiy va ko‘rsatma (yo‘l-yo‘riq) beruvchi.
• Foydalanuvchilar bilim bazasini samarali boshqaruv qarorlarini olish
uchun qo‘llashlari mumkin.
Ekspert — bu muayyan predmet sohasida samarali yechim topa oluvchi mutaxassis.
Bilimlarni o‘zlashtirish bloki ma’lumotlar bazasining to‘planishini, bilim va
ma’lumotlar modifikatsiyasi bosqichini aks ettiradi. Bilimlar bazasining fikrlash
darajasidagi yuqori sifatli tajribadan foydalanish imkoniyatini aks ettiradi.
Mantiqiy xulosalar bloki qoidalarni faktlar bilan qiyoslagan holda xulosalar
mantiqini yuzaga keltiradi. Unchalik ishonchli bo‘lmagan ma’lumotlar bilan
ishlash chog‘ida noaniq mantiq, zaif ishonch yuzaga keladi.
Tushuntirish (izohlash) bloki foydalanuvchining texnologiyada bilimlar
bazasidan foydalanish ketma-ketligini aks ettiradi va «nima uchun?» degan
savolga javob beruvchi xulosaga keladi.
Hozirgi vaqtda bilimlar bazasining joriy etilishi kasbiy bilimlarning
to‘planish sur’ati bilan belgilanadi.
Kasbiy faoliyatning shakllantiruvchi, ya’ni EHM bazasida
avtomatlashtiradigan qismi — bu inson tomonidan to‘plangan bilimlarning
uncha katta bo‘lmagan qismidir. To‘plangan bilimlarning kattagina qatlamini
yakka tartibda yig‘iladigan bilimlar tashkil etadi.
Bilimlarni strukturalashtirish yoki rasmiylashtirish bilimlarni taqdim
etishning turli usullariga asoslangan. Zamonaviy axborot tizimlarida eng ko‘p
faktlar va qoidalar usulidan foydalaniladi. Ular ayrim predmet sohalaridagi
jarayonlarni bayon etishning tabiiy usulini bayon etadi.
Qoidalar odatda tavsiya, ko‘rsatma, strategiyalarni taqdim etishning formal
(rasmiyatchilik) usulini ta’minlaydi. Ular agar predmet bilimlari biror sohadagi
masalani yechish bo‘yicha to‘plangan amaliy tasavvurlardan paydo
bo‘lgandagina to‘g‘ri keladi. Qoidalar ko‘pincha «Agar bu...» xilidagi tasdiq
ko‘rinishda ifodalanadi. Bilimlar bazasida predmet sohasini bayon etish
ma’lumotlarni tashkil etish va taqdim etish, vazifalarni shakllantirish, qayta
shakllantirish va yechish usullarini ishlab chiqishni nazarda tutadi. Predmet
sohasi tushunchasi (obyektlari) ramzlar yordamida tasavvur qilinadi. Masalan,
bu ramz bank tizimi uchun mijoz, jamg‘arma vositasi, operatsiya, vazifa va shu
kabilar bo‘lishi mumkin. Tushunchalarni manipulyatsiya qilish uchun
munosabatlar aniqlanadi, turli strategiyalar (mantiqiy yoki tajriba natijasida
olingan) qo‘llaniladi. Bilimlarni taqdim etish, ularni tarkiblashtirish
tushunchalarni, murakkab, oddiy bo‘lmagan vazifalarni nazarda tutadi. Shuning
uchun qoidalar ham bilimlar bazasida murakkab yoki ko‘p miqdorda va hajmda
bo‘ladi.
Ekspert tizimlari shunday ishlab chiqiladiki, bunda yechim tanlash
mantiqini asoslash va o‘rgatish hisobga olinadi. Ko‘pgina ekspert tizimlarida
tushuntirish (izohlash) mexanizmi bo‘ladi. Mazkur mexanizm qanday qilib
tizim ushbu qarorga kelganini tushuntirish uchun zarur bo‘lgan bilimlardan
foydalanadi. Bunda ekspert tizimini qo‘llash, undan foydalanish va harakat
chegarasini aniqlash juda muhimdir.
Axborot texnologiyasining ekspert tizimida foydalaniladigan asosiy
komponentlari (tarkibiy qismlari) quyidagilar: foydalanuvchining interfeysi,
bilimlar bazasi, interpretator, tizimni yaratish moduli.
Foydalanuvchining interfeysi. Foydalanuvchi ekspert tizimiga buyruq va
axborot kiritish hamda uning buyrug‘i orqali chiqadigan axborotni olish uchun
foydalaniladi. Komanda (buyruq)lar o‘z ichiga bilimlarni qayta ishlash jarayoni
boshqarmaydigan parametrlarini oladi.
Foydalanuvchi axborotni kiritishning to‘rtta uslubidan foydalanishi
mumkin: menyu, buyruq (komanda), tabiiy til, shaxsiy interfeys.
Ekspert tizimining texnologiyasi chiqadigan axborot sifatida nafaqat
qarorni, shuningdek zarur tushuntirishni olish imkoniyatini ham ko‘rib chiqadi.
Odatda ikki xil tushuntirish farqlab ko‘rsatiladi. Ya’ni:
• so‘rov bo‘yicha beriladigan tushuntirish. Bunda foydalanuvchi har qanday
paytda ekspert tizimidan o‘z xatti-harakatlarini izohlashni talab etishi mumkin;
• muammolarni hal etishdan olgan tushuntirish. Foydalanuvchi yechimni
olgandan so‘ng, u qanday olingani to‘g‘risida izoh talab qilishi mumkin. Tizim
esa masalani yechishdagi har bir qadamini tushuntirib berishi kerak.
To‘g‘ri, ekspert tizimi bilan ishlash texnologiyasi oddiy emas. Mazkur
tizimlarning foydalanish interfeysi do‘stona munosabatda bo‘ladi. Ya’ni, u siz
bilan «suhbatlashish» chog‘ida qiyinchiliklar tug‘dirmaydi.
Bilimlar bazalari. Ular muammoli sohalarni, shuningdek, faktlar
oralig‘idagi mantiqiy bog‘liqlikni bayon etadi. Bazada markaziy o‘rinni qoidalar
egallagan. Qoida muayyan bir sharoitda nima qilish kerakligini belgilaydi va u
ikki qismdan iborat bo‘ladi:
Birinchisi, bajarilishi mumkin bo‘lgan yoki bo‘lmagan shart-sharoit.
Ikkinchisi, agar sharoit bajariladigan bo‘lsa, amalga oshirilishi kerak bo‘lgan
xatti-harakat.
Ekspert tizimi foydalaniladigan barcha qoidalar tizimini tashkil etadi. Bu
tizim oddiy tizimga qiyoslaganda ham bir necha minglab qoidalarni o‘z ichiga
oladi.
Barcha bilim turlari, predmet sohasi xususiyati va loyihaning (bilim
bo‘yicha mutaxassisning) malakasiga bog‘liq holda u yoki bu darajada
o‘xshashlik bilan bir yoki bir necha semantik modellar yordamida ifodalanishi
mumkin.
Interpretator. Bu ekspert tizimining bir qismi bo‘lib, bazadagi bilimlarni
ma’lum bir tartibda qayta ishlaydi. Interpretatorning ish texnologiyasi qoidalar
majmuining ketma-ketligini ko‘rib chiqishga olib boradi. Agar qoidadagi
shartlarga rioya etilsa, ma’lum xatti-harakatlar bajarilsa foydalanuvchiga ham
uning muammolarini yechish variantlari taqdim etiladi.
Bundan tashqari ko‘pgina ekspert tizimlarida quyidagi qo‘shimcha bloklar
kiritiladi: ma’lumotlar bazalari, hisob-kitob bloki, ma’lumotlarni kiritish va
tuzatish bloki.
Hisob-kitob bloki boshqaruv qarorlarini qabul qilish bilan bog‘liq holatlarda zarur bo‘ladi. Ayni paytda reja, jismoniy, hisob-kitob, hisobot va boshqa doimiy hamda tezkor ko‘rsatkichlarni o‘z ichiga olgan ma’lumotlar bazalari muhim rol o‘ynaydi. Ma’lumotlarni kiritish va tuzatish blokidan ma’lumotlar bazasidagi joriy o‘zgarishlarni tezkor va o‘z vaqtida aks ettirish uchun foydalaniladi.
Tizimni yaratish moduli. U qoidalar to‘plamini yaratish uchun xizmat
qiladi.
Tizimni yaratish modulining asosi bo‘lgan ikkita yondoshuv mavjud:
dasturlashtirishning algoritmik tilidan foydalanish va ekspert tizimi qobig‘idan
foydalanish.
Bilimlar bazasini tasavvur etish uchun maxsus lisp va prolog tillari ishlab
chiqilgan, garchi bundan boshqa har qanday ma’lum algoritmik tildan
foydalanish mumkin bo‘lsa ham.
Ekspert tizimi qobig’i. Tegishli bilimlar bazasini yaratish orqali ma’lum bir
muammoni hal etishga moslashgan tayyor dasturiy muhitni ifodalaydi. Ko‘pgina
hollarda qobiqdan foydalanish dasturlashdan ko‘ra tezkor va osonroq tarzda
ekspert tizimini yaratish imkonini beradi.
Ekspert tizimining afzalliklarini tajribali mutaxassislarga qiyoslab shunday
bayon etish mumkin:
• erishilgan puxta bilim, asos yo‘qolmaydi, u hujjatlashtirishi, uzatilishi, ijro
etilishi va ko‘payishi mumkin;
• nisbatan mustahkam natijalarga erishiladi, insondagi hissiy va shu kabi
boshqa ishonchsiz omillar bo‘lmaydi;
• tizimning ishlab chiqish qiymati yuqori, lekin ekspluatatsiya qiymati past.
Umuman qiyoslaganda esa u yuqori malakali mutaxassislardan ko‘ra arzonroq
tushadi.
Yangi qoida va konsepsiyalarga, ijodkorlik va ixtirochilikka unchalik
moslashmaganligi hozirgi ekspert tizimining kamchiligidir. Ko‘p hollarda bu
tizim yuqori malakali mutaxassislar o‘rnini bosa oladi, ammo ba’zan past
malakali ekspertga muhtojli joylar ham bo‘lib turadi. Ekspert tizimi eng
oxiridagi foydalanuvchining kasb imkoniyatlarini kengaytirish va ko‘paytirshi
vositasi bo‘lib xizmat qiladi.
Ochig‘i, bu tizim muayyan bir predmet sohasida mutaxassis-ekspertlar
darajasidagi bilimni namoyish etmog‘i kerak. Tizim yaxshi yechimlarni kerakli
darajada topa olmaydi, lekin predmetni keng anglaydi.
Rejalashtiruvchi ekspert tizimlari ma’lum bir maqsadlarga erishish uchun
zarur bo‘lgan dasturlarni ishlab chiqishga mo‘ljallangan.
Bashoratlovchi ekspert tizimlari o‘tmish va bugunning voqealariga
asoslanib kelajak ssenariysini oldindan aytib bermog‘i, ya’ni berilgan
vaziyatdan ishonchli natijalar chiqarishi kerak. Buning uchun bashoratlovchi
ekspert tizimlarida dinamik parametrik modellar qo‘llaniladi.
Tashxislovchi ekspert tizimlari kuzatiladigan hodisalarning normal emasligi
sabablarini topish xususiyatiga ega. Ma’lumotlar to‘plami tahlil uchun asos
bo‘lib xizmat qiladi. Ular yordamida etalon xatti-harakatdan chetlanish
aniqlanadi va tashxis qo‘yiladi.
O‘rgatuvchi ekspert tizimlari foydalanuvchilarga berilgan sohada tashxis
qo‘yish va tahlil etish imkoniyatini berishi lozim. Bunday tizimdan bilim va
xatti-harakat to‘g’risidagi farazni yaratish, tegishli ta’lim uslubini va harakat
usullarini aniqlash talab etiladi.
Ekspert tizimini yaratishda kamida uchta muammo yuzaga keladi:
• xotiraga kiritiladigan axborotning yetarli darajada to‘liq bo‘lishini
ta’minlash. Bu eng asosiy bilimlarini ajratish va ma’lumotlar tuzilmasida
ularning o‘zaro aloqasini o‘rnatish, shuningdek, kodlashtirishning bunday
tizimini yaratish va foydalanishni talab etadi;
• ekspert tizimi faoliyati sifatining samarali bahosini olish va tegishli
mezonlarni ishlab chiqish. Qiyinchilik shundaki, mutaxassislar bilimi — bu
shunchaki ma’lumot va faktlar yig‘indisi emas. Ayrim elementlar munosabatini
tasavvur etish uchun aloqalar qonuniyatlarini hisobga olishga formal urinish
tizimni o‘ta darajada «keskin» qilib qo‘yadi va u yangi elementlarni qo‘shish
uchun «yopiq» bo‘lib qoladi;
• yechiladigan masala tuzilmasining ehtimollik xususiyati va bilimlarning
uyg‘unlashuvi tufayli ishonchsiz natijalar olish mumkinligi.
Ekspert tizimini yaratish quyidagi talablar mavjud holatda maqsadga
muvofiqdir:
• tizimga o‘z bilimini berishni istagan ekspertlar mavjudligi;
• ekspertlar vazifani hal etishning o‘z uslublarini bayon etishi mumkin
bo‘lgan muammoli sohaning mavjudligi;
• ko‘pchilik ekspertlarning mazkur muammoli sohada yechimlar
o‘xshashligining bo‘lishi;
• muammoli sohadagi vazifaning ahamiyati, ya’ni ular yoki murakkab
bo‘lishlari, yoki mutaxassis bo‘lmagan foydalanuvchi hal eta olmasligi yoki hal
etish uchun ancha vaqt talab qilishi;
• masalani yechish uchun katta hajmdagi ma’lumot va bilimning bo‘lishi;
• predmet sohasida axborotning to‘liq bo‘lmasligi va o‘zgaruvchanligi
tufayli evristik uslublarni qo‘llash.
Yuqorida qayd etilgan uchta muammoni hal etish va sanab o‘tilgan
talablarni bajarish ekspert tizimini qo‘llashning zarur hamda yetarli sharti
sanaladi.
Ekspert tizimini yaratish bosqichlari. Ekspert tizimini yaratishning nisbatan
muhim bosqichlariga quyidagilarni kiritish mumkin: konsepsiyalash,
realizatsiya, testdan o‘tkazish, joriy etish, kuzatib borish, modernizatsiyalash.
Konsepsiyalash bosqichida ekspert tizimini ishlab chiqish bo‘yicha
mutaxassis ekspert bilan hamkorlikda tanlangan predmet sohasidagi muammoni
yechishning uslublarini bayon etish uchun qanday tushuncha, munosabat va
proseduralar zarurligini hal etadi. Bosqichdagi asosiy vazifa masalani yechish
jarayonida yuzaga keluvchi vazifa strategiyasi va cheklovlarni tanlashdan iborat.
Konsepsiyalash muammoni to‘liq tahlil etishni talab etadi.
Identifikatsiya bosqichida vazifa turi, tavsifi, o‘lchami, ishlanma
jarayonidagi ishtirokchilar tarkibi aniqlanadi. Modelning yaroqliligi ko‘rib
chiqiladi, talab etiladigan «vaqt — mashina» resurslari baholanadi, ekspert
tizimini yaratish maqsadi belgilanadi.
Formallashtirish bosqichida asosiy tushunchalar va munosabatlar bilimlarni
ifodalashning o‘ziga xos rasmiy tiliga o‘tkaziladi. Bu yerda ko‘rib chiqilayotgan
vazifa uchun modellar yoki ma’lumotlarni taqdim etishning o‘xshash usullari
tanlanadi.
Amalga oshirish bosqichida yuklatilgan vazifalarni bajarishga qodir
bo‘lgan ekspert tizimining jismoniy «qobig‘i», yuzasi yaratiladi.
Ekspert tizimi faoliyatining to‘g’riligini testdan o‘tkazish bosqichida
tekshirish mumkin.
3. Boshqaruv faoliyatida axborot texnologiyalari
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, rahbar intellektual ish uchun o‘z ish
vaqtining 29%ini sarflar ekan, qolgan qismidan esa (71%) samarasiz
foydalanadi. Boshqaruv qarorini qabul qilish uchun katta hajmdagi
ma’lumotlarni (faktografik, statistik, iqtisodiy, ilmiy, siyosiy va hokazo) qayta
ishlash natijasi bo‘lgan axborot zarur. O‘sib kelayotgan axborot oqimi tufayli va
murakkab boshqaruv mexanizmining elementi sifatida muassasa xodimining
strategik qarorlarni tayyorlash va qabul qilishga vaqti qolmaydi.
70-yillar o‘rtalarida avtomatlashtirilgan tizim qiyofasi shakllangan vaqtda
(korxonalar, tarmoqlar uchun ABTlar kabi) tashkiliy boshqaruv uchun xos
bo‘lgan axborotni birinchi marta qayta ishlash bilan ma’lumotlarni yig‘ish
vazifasi avtomatlashtirilgan. Odatda kichik ma’muriy xodimga yuklatiladigan
reglamentlashtirilgan ommaviy eski operatsiyalar avtomatlashtirilgan. Maxsus
bilim talab etiladigan o‘rta va katta boshqaruv xodimining ishi esa
avtomatlashtirilmay qoldi.
Bu shu bilan bog‘liq ediki, qaror qabul qilish ishi nisbatan moslashuvchan
va kuchli dasturiy ta’minot va qat’iy vaqtinchalik cheklashlarni talab qiladi.

Xulosa
Mamlakatimiz rivojlangan davlatlar qatoridan mustahkam o‘rin egallashi
uchun zamonaviy axborot (kompyuter) texnologiyalarini hayotimizning barcha
jabhalariga keng joriy etish zarur. Buning uchun, birinchidan, zamonaviy
axborot texnologiyalarini rivojlantirish, davlat muassasalari va xo‘jalik
subyektlari, muassasa va tashkilotlar, xususiy shaxslar uchun axborot xizmatini
yo‘lga qo‘yish. Ikkinchidan, ilm, fan, ta’lim, texnika, iqtisodiyot, ijtimoiy,
xalq xo‘jaligi va uni boshqarish sohalarida axborot tizimlarini shakllantirish.
Uchinchidan, respublikaning jahon axborot tizimlari va xalqaro tarmoqlarga
ulanishini ta’minlash kerak.
Davlat tomonidan tartibga solishning muhimligi va Respublikada
axborotlashtirish jarayonini tezlashtirish zaruriyatini hisobga olib, O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1992 yil 8 dekabr qarori bilan Fan va
texnika Davlat Qo‘mitasi (FТDQ) qoshida Axborotlashtirish bo‘yicha bosh
boshqarma tuzildi. Shu asosda Axborotlashtirish haqida (1993 yil,may), EHM
va ma’lumotlar bazasi uchun dasturlarni huquqiy muxofazalash haqidagi (1994
yil, may) qonunlar qabul qilindi. 1995 yil sentabridan O‘zR FТDQ ning
Davlat patent idorasida dasturlarni huquqiy muhofazalash bo‘yicha Agentlik
ishlab turibdi. 1994 yil dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi
O‘zbekiston Respublikasining axborotlashtirish konsepsiyasini qabul qildi.
Konsepsiyaning asosiy maqsadi va unda quyilgan masalalar quyidagilardan
iborat edi:
- milliy axborot-hisoblash tarmog‘ini yaratish;
- axborotlarga tovar sifatida yondoshishning iqtisodiy, huquqiy va
me’yoriy hujjatlarini yuritish;
- axborotlarni qayta ishlashda jahon standartlariga rioya qilish;
- informatika industriyasini yaratish va rivojlantirish;
- axborotlar texnologiyasi sohasidagi fundamental tadqiqotlarni
rag‘batlanti-rish va qo‘llab-quvvatlash;
- informatika vositalaridan foydalanuvchilarni tayyorlash tizimini
muvofiqlashtirish.
Konsepsiyaning asosiy maqsadi hisobga olingan "O‘zbekiston
Respublikasining axborotlashtirish dasturi" ishlab chiqildi va u:
- milliy axborot - hisoblash tarmog‘i;
- kompyuterni matematik va dasturiy ta’minlash;
- shaxsiy kompyuter dasturlarini o‘z ichiga oladi.
2005 yil 12 mayda O’zbekiston Respublikasi aloqa va axborotlashtirish
agentligi va kompyuterlashtirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini
(AKT) rivojlantirish bo‘yicha muvofiqlashtiruvchi Kengash tomonidan
O’zbekiston Respublikasini axborotlashtirish bo‘yicha yangi konsepsiya va
dastur qabul qilindi.