Mavzu: Elektrolitik dissosiasiya nazaryasi

DISSOSILANISH DARAJASI VA KONSTANTASI .
Elektrolitik dissosilanish darajasi (  ) umuman eritilgan elektrolit molekulalardan qancha qismi ionlarga ajratilgani ko’rsatadi va ionlardan molekulalar soning (n) umumiy eritilgan elektrolit molekulalar soni (N) ga nisbatiga tengdir
 =n/N
a ning qiymati o’lchov birligisiz (0-1) va foizda (0-100%) ifodalanadi.
Masalan: 1l 0,1M CH₃ COOH eritmasida kislotaning faqat 0,001 36 moli ionlarga ajralgan. Demak,
0,00136
 =--------------=0,0136 foizda  =0,0136 * 100= 1,36%
0,1
Dissosiyalanishg darajasioda barcha elektirodlar 3 guruhga bo’linadi
1) Agar  >3% bo’lsa kuchsiz elektirotlit: H₃ BO₃, NH ₄OH, HCN, H₂ S , CH₃ COOH, H COOH, H ₂SiO₃.
2) Agar 3%<<30% bo’lsa , o’rtacha kuchli elektirotli H ₂SO₃, H NO₂, HF, Ca(OH)₂, Mg(OH)₂.
3.agar  <30% bo’lsa kuchli elektirolit : HCl, HNO₃, H₂ SO₄ , NaOH, KOH,
HJ , HBr, deyiladi.
Kuchsiz elektrolitlar eritmasidagi ionlar o’rtasida vujudga keladigan
muvozanatga massalar ta’siri qonuni qo’llab ‘ muvozanat konstantasini
chiqarish mumkin :
CH₃ COOH = CH₃ COO^- + H⁺
Bu sistema uchun muvozanat konstantasi:
[ H⁺ ] + [ CH₃ COO^- ]
K d = -------------------------
[ CH₃ COOH ]
Bu erda Kd - muvozanat doyimiysi (ya’ni konstantasi )
Elektrolitlar eritmasidagi ion muvozanatiga muvofiq keldigan konstantasi ionlanish konstantasi yoki elektrolitik dissosiasiya konstantasi
deyiladi .
Bu konstanta kuchsiz elektrolitlarda eritmaning konsentratsiyasiga bog’liq bo’lmay , haroratga , elektrolit va erituvchining tabiatiga bogliq. Kd - qiymati qanchalik katta bo’lsa , elektrolit shuncha kuchli bo’ladi. Agar HCOOH va CH₃ COOH larni o’zaro solishtirsak :
K(HCOOH)= 1,8* 10^-4 va K( CH₃ COOH)= 1,78* 10^-5 .
Bu chumoli kislotasi sirka kislotaga nisbatan 10 marta kuchli ekanli- gini ko’rsatadi .
Ma’lumki ko’pchilik kislota va asoslar bosqichli dissosilanadi . Karbonat kislota ( H ₂CO ₃)ning 2bosqichli dissosilanishi uchun 2 xil Kd qiymati mavjud :
1 bosqich: ⁺ _ [H ]* [HCO ₃]
H ₂CO₃ = H + HCO₃ Kd1= ------------------- =
-7 [ H ₂C O ₃ ]
=4,5 * 10
2 bosqich : - + 2- [ H ] * [ CO₃ ]
H CO₃ = H + CO₃ K_d2 = ---------------------- =
[H ₂CO₃ ]
- 12
=4,7 * 10
Bu erda elektrolitlaning umumiy doimiysi :
[H ] * [ CO₃ ]
K( H CO₃ ) = K * K ------------------- bo’ladi .
[ H CO₃ ]
Ko’p negizli elektrolitlarda bosqich tartibida Kd qiymati kamayib boradi:
K₁ > K₂ > K ₃ > … > K_n

Elektrolit	Kdiss	Eletrolit	Kdiss.
Nitrit kislota	K=4*10^-4	Chumoli kislota	K=1,4*10^-4
Sianid kislota	K=8*10^-10	Ammoniy gidroksid	K=1,78*10^-5
Ftorid kislota	K=7*10^-3	Vodorod peroksid	K2=1*10^-25
Sirka kislota	K=1, 78*10^-5	SULFID kislota	K1=6*10^-8
Sulfid kislota	K1=6*10^-8	Karbonat kislota	K1=4,5*10^-7