Mavzu Elektron ta'lim muhitida kasbiy kompetentlikni takomillashtirish Reja

Mavzu Elektron ta'lim muhitida kasbiy kompetentlikni takomillashtirish
Reja
1.Kasbiy kompetentlik tushunchasi va uning elektron taʼlimuxitida rivojlantirish zaruriyati
2.Elektron taʼlim muxitining taʼlim jarayonsamaradorligini oshirishdagi axamiyati

Globallashuv, xalkaro iktisodiy integratsiya, xalkaro mexnat taksimoti jarayonlari, ishlab chikarish jarayonlarining yukori darajadagi avtomatizatsiyasi mavjud taʼlim xizmatlari bozoriga uzining tamomila yangi va dinamik tarzda uzgarib borayotgan talablarini urnatib kelmokda. Shu bois, taʼlim jarayonini tashkil etish va taʼlim sifatini taʼminlash tizimining eng muxim elementi xisoblangan professor-ukituvchilar kompetentligini yuksaltirish, kun tartibidagi eng muxim masalalardan biridir. Nafakat maxalliy, balki jaxon mexnat bozorida rakobatbardosh mutaxassis kadrlarni tayyorlash va tarbiyalash, taʼlim tizimi pedagog xodimlaridan yukori darajadagi kasbiy kompetentlikka ega bulish, uni doimiy va izchil ravishda oshirib borishni talab etmokda. Xar bir tadkikotda bulgan i kabi biz, eng avvalo, tayanch kategoriyalarga, xususan, “kompetentlik”, “kasbiy kompetentlik”, “electron taʼlim” va “elektron taʼlim muxiti” kategoriyalariga oydinlik kiritib olishimiz lozim. “Kompetentlik” (inglizcha “competence” - “kobiliyat”) - amaliy faoliyatda nazariy bilimlardan samarali, yukori kasbiy malakaga ega bulish, maxorat va iktidor xamda ijodkorlikni namoyon eta olish kobiliyatidir. “Kompetentlik” tushunchasiga olimlar, mutaxassis va tadkikotchilar tomonidan bir kator taʼriflar berilgan. Ularni umumlashtirgan xolda kompetentlikni muvaffakiyatli faoliyat yuritishga umumiy kobiliyat va kasbiy tayyorgarlikda namoyon buluvchi bilim, tajriba va kunikmalarga asoslangan integrallashgan bir kator sifatlar majmui deb taʼrif berish mumkin. Fikrimizcha, kompetentsiya va kompetentlik tushunchalari uzaro boglik bulib, bilim, malaka va kunikma tushunchalarini uzida mujassamlashtiradi, shaxsning maksadga yunaltirilganligi, muammolarni chukur xis kila olishi, sinchkovlikni namoyon etishi, kreativ fikrlashga ega bulishi kabi sifatlarni uz ichiga oladi2. OTMda kasbiy kompetentlik — professor-ukituvchi tomonidan kasbiy faoliyatni amalga oshirish uchun zarur bulgan bilim, kunikma va malakalarning kerakli darajada egallanishi va ularni amaliy faoliyat — taʼlim jarayonida yukori maxorat bilan kullay olinishidir. А.K.Markova va B.Nazarovalar tomonidan olib borilgan ilmiy izlanishlar bevosita pedagogning kasbiy kompetentligi va uning uziga xos boshka sifatlarini urganishga yunaltirilgan. B.Nazarova tomonidan utkazilgan tadkikotlar natijasiga kura kasbiy pedagogik

kompetentlikning kuyidagi turlari sanab utiladi
3: ■maxsus yoki kasbiy kompetentlik (kasbiy faoliyatni yukori darajada tashkil etish); ■ autokompetentlik (uzini ijtimoiy-kasbiy rivojlantira olish); ■ ekstremal kasbiy kompetentlik (kutilmagan vaziyatlarda ishlay olish); • ijtimoiy kompetentlik (kasbiy faoliyatni xamkorlikda tashkil etish, ijtimoiy masʼullik). Zamon talablari bilan xamnafas xolda kadam tashlab borish kup jixatdan АKT imkoniyatlaridan keng foydalanishni takozo etmokda. Elektron taʼlimni rivojlantirish, bu boradagi eng muxim jixatlardan biri sanaladi. Zamonaviy axborotlashgan jamiyat pedagog kadrlar tayyorlash sifatiga aloxida talablar kuyadi. Zamonaviy pedagog kadrlardan INTERNETning axborot resurslaridan maksadli foydalana olish, mustakil bilimlarni olishlari jarayonida axborot va kommunikatsiya texnologiyalari vositalari imkoniyatlarini joriy etishi talab etiladi6. Bugungi kunda elektron taʼlim jadal rivojlanuvchi soxa xisoblanadi, uning rivojlanishi 1980 yillardanok (masofadan ukitish va televizion kurslar shaklida) boshlangan. Texnologiya tarakkiyotining izchil rivoji, taʼlim jarayonida masofadagi farkni tamomila sezmaslik, talaba yoki tinglovchini xuddi auditoriya ichida xis kiladigan darajadagi dastaklarni taʼminlab berdi. Elektron taʼlim bir vaktning uzida audio, video, slayd-shou, Word va PDF xujjatlari kurinishidagi va turli formatdagi materiallar bilan yakindan tanishish imkonini beradi. Chat va forumlar orkali vebinarlarni utkazish va ukituvchilar bilan mulokotda bulish foydalanuvchilarning uzaro xamkorlikda faoliyat olib boorish imkoniyatlari amalga oshiriladi. Taʼlim olish va malaka oshirishda “eLeaming” tizimlar (ukitishni boshkarish tizimi yoki LMS sifatida) va “online” kurslar yetkaza olish imkoniga ega bulgan metodlari mavjud. Dastaklar yordamida “on-line” kurslarni va avtomatik adaptiv testlarni yaratish uchun materiallar tuplami kabi turli jarayonlar avtomatlashtirilgan bulishi mumkin. Elektron taʼlim undan foydalanuvchilar uzluksiz taʼlimni odatiy, kundalik xayot tarziga aylantirish imkonini beradigan kulay va iktisodiy samaradorligi yukori (kup xollarda bepul) yechim xisoblanadi. Elektron taʼlim, xattoki, ish bilan band bulganlarga xam keyingi faoliyatlarini rivojlantirish va yangi malakalarni xosil kilish imkonini beradi7. Taʼlim soxasidagi muxim uzgarishlar internet paydo bulishi va uning xayotimizga izchil tarzda kirib kelishidan keyin sodir buldi. Texnologik tarakkiyotning muxim yutuklaridan biri sanaluvchi smartfonlar (aklli telefonlar)dan foydalanishni, matnli xabarlarni junatishni va internetdan foydalanishni deyarli xamma yaxshi biladi, shuning uchun “on line” kurslarda ishtirok etish va ishlash oddiy xolat xisoblanadi. Eʼlonlar taxtasi, ijtimoiy tarmok va kommunikatsiya internetining boshka turli vositalari foydalanuvchilariga “on-line” kurslarda bulish va urganilayotgan kursga boglik bulgan masalalarning umumiylik xissini taʼminlagan xolda, muxokama kilish imkonini beradi. Taʼlim tizimida pedagogik kadrlarning elektron taʼlim muxitvda kasbiy kompetentsiyalarini rivojlantirish jarayoni. Taʼlim tizimida kasbiy kompetentlikni rivojlantirishda elektron taʼlim muxiti texnologiyalaridan, jumladan: ommaviy ochik onlayn kurslar, blended learning va masofaviy taʼlim texnologiyalaridan foydalanish. Tadkikot maksadi va vazifalari pedagog kadrlar kasbiy kompetentligini takomillashtirishda elektron taʼlim muxiti imkoniyatlaridan foydalanishning ustivor yunalishlarini ishlab chikishdan iborat. Rivojlangan mamlakatlar tajribalaridan maʼlumki, mamlakat tarakkiyotining obʼektiv konuniyatlari, nafakat iktisodiy saloxiyat va imkoniyatlarni, balki taʼlim tizimi, undagi milliy kadriyat va xususiyatlar, maʼnaviy boyliklarini tula xisobga oluvchi, mukammal ijtimoiy-iktisodiy siyosat ishlab chikilib, izchil amalga oshirilgan sharoitdagina barkaror va mutanosib rivojlanishga erishish mumkinligini kursatmokda Davlat umummilliy dasturi” xamda “Oliy taʼlim m u as s as al ar i n i n g moddiy-texnik bazasini mustaxkamlash va yukori malakali mutaxassislar tayyorlash sifatini tubdan yaxshilash choratadbirlari tugrisida”gi K,aror ijrosini taʼminlash doirasida amalga oshirilayotgan ishlarimiz zamirida farzandlarimizni komil insonlar kilib tarbiyalash orkali yurtimiz tarakkiyotining mustaxkam poydevorini urnatish, uning buyuk kelajagini bunyod etishdek ezgu maksad yotadi. Аna shu ezgu maksadni izchillik bilan amalga oshirish davomida taʼlim tizimida bir kancha ishlar amalga oshirilib kelinmokda. Bularning ichida elektron taʼlimning rivoji, uning imkoniyatlari bilan boglik innovatsion ishlanmalarni aloxida taʼkidlash urinli- Shiddat bilan rivojlanib borayotgan axborot asrimizda talaba-yoshlarimizga bilimlarni kiska fursatda masofaviy yetkazishda elektron taʼlimning urni va axamiyati bekiyosdir. Dunyoviy intilish shuni kursatadiki, kelajakning kurilishi taʼlim jarayonining modellariga boglik. Bu modellar uz ichiga turli vositalar, uslublar, texnologiyalar va masofaviy taʼlimni uz ichiga oladi. Sunggi yillarda Uzbekiston Respublikasi raxbariyati tomonidan jamiyatni axborotlashtirish, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini iktisodiy va ijtimoiy muxitga, xususan, taʼlim tizimiga keng tatbik etish bilan boglik dolzarb masalalarni xal etishga katta eʼtibor karatilmokda. Mustakillik yillarida respublikamizda oliy taʼlim tizimini tubdan islox kilish, pedagog kadrlarning malakasini oshirish, OTMlar moddiy-texnik bazasini mustaxkamlash, meʼyoriy xujjatlarni boskichmaboskich takomillashtirib borish orkali taʼlim sifatini yukori darajaga kutarish, tayyorlanayotgan mutaxassislarni zamon talablariga mos, rakobatbardosh kilib tarbiyalash masalasi mamlakatimiz taʼlim tizimida ustuvor vazifa etib belgilandi.