Mavzu: Elektrostatik maydonda oʻtkazgichlar

Mavzu: Elektrostatik maydonda oʻtkazgichlar.

Maruza rejasi:

• 1.Elektrostatik maydonda o‘tkazgichlar.
• 2. O‘tkazgichlarda elektr sig‘imi.
• 3. Shar sig‘imi.
• 4. Kondensatorlar.
• 5. Turli geometrik konfiguratsiyali jismlarning elektr sig‘imi.
• 6. Kondensator elektr maydonining energiyasi.
• 7. Zaryadlanggan o‘tkazgichlar tizimi energiyasi.
• 8. Elektr maydon energiyasi zichligi.

Elektrostatik Maydonda o‘tkazgichlar.

O‘tkazgichlarda erkin zaryadlar E0 tashqi elektr maydon ta‘sirida ko‘chadilar va vaqt o‘tishi bilan E kompensatsiyalaydigan tashqi maydon xosil qiladilar
Shu sababli o‘tkazgichlar ichida elektr maydon kuchlanganligi 0 ga teng bo‘ladi.
Ya‘ni o‘tkazgichning yangi hajmi ekvipotensial soxadan iborat.

O‘tkazgichlarda elektr sig‘imi.

O‘tkazgichda elektr sig‘imi C deb o‘tkazgichning zaryadi q uning potensiali nisbatiga teng fizik kattalika aytiladi.
Yakkalanggan o‘tkazgichning elektr sig‘imi deb uning potensialini bir birlikka o‘zgartirish uchun zarur bo‘lgan zaryadga miqdor jihatdan teng fizik kattalika aytiladi.
Elektr sig‘imi birligi- Farada [F] 1F yakkalangan o‘tkazgichga 1kl zaryad uzatilganda uning potensiali 18ga o‘zgaradigan sig‘imdir.
Yakkalangan sharning elektr sig‘imi.

Kondensatorlar

Kondensator 2ta parallel o‘tkazgich qismidan iborat bo‘lib ularda qarama qarshi ishorali zaryadlar to‘plangan bo‘ladi. Qoplamalar orasida dielektrik moddalar bo‘ladi.
Kondensator sig‘imi-kondensatorda yig‘ilgan q zaryadning qoplamalar orasidagi potensiallar farqiga nisbatiga teng bo‘lgan fizik kattalikdir.
Yassi kondensatorning sig‘imi:
Sferik kondensatorning sig‘imi.
Slindrik kondensatorning sig‘imi.

Yassi kondensatorning sig‘imi

Tekis kondensator yuzalari S, oralaridagi masofa d bo‘lgan vakuumdagi 2ta parallel plastinalardan tashkil topgan.
Plastinalar orasidagi maydon 1 jinslidir.

• Qoplamalar orasidagi masofa, ya‘ni elektr maydoni kamayganda kondensator sig‘imi ortadi;
• Qoplamlar orasidagi 2ta singdiruvchan bo‘lgan dielektrik muhit joylashtirilsa kondensator sig‘imi ortadi.

Yakkalangga sharning Sig‘imini hisoblash

Q zaryad bilan zaryadlangan sharning sirti zaryad bilan tekis zaryadlangan. Shar sirtidan g masofada joylashgan nuqtadagi maydon kuchlanganligi.
Sig‘imi 1F sharning radiusi R=9×10^6km, Yerning sigimi 0,7MF

Sferik kondensatorning sig‘imini aniqlash

Guassa teoremasi
Kondensatorlarni ketma ket ulash
Kondensator plastinalari orasidagi kuchlanish A va B nuqtallar potensiallar farqiga teng shu sababli..
Parallel ulangan kondensatorlar tizimining zaryadi xar bitta kondensatorlar yig‘indisiga teng.
Parallel ulanganda sig‘imlar qo‘shiladi

Zaryadlangan kondensatorning energiyasi

Manfiy zaryadlangan qoplamadan musbat zaryadlangan qoplamaga musbat zaryad ko‘chirilganda elektrostatik maydon kuchi qarshiligiga nisbatan ish bajariladi.
Kondensator zaryadi O dan q gacha ortganda tashqi kuchlar bajargan ish
Zaryadlangan kondensatorning energiyasi
Kondensator energiyasi- elektr maydonining kondensatorda yig‘ilgan energiyasidir

Elektrostatik maydon energiysi

Istalgan zaryadlangan qo‘zg‘almas jismlar tizimining elektr energiyasi umumiy holda
Erkin zaryadlarning sirtiy va hajmiy zichliklari.
Fi- tizimning zaryadlangan sirt va hajmiy zichliklari, ds va dv kichik elementlari nuqtalaridagi barcha erkin va bog‘langan zaryadlarning natijaviy maydon potensiali.

E‘tiboringiz uchun rahmat!