Mavzu: eng yirik tog’larning nomlari

MAVZU: ENG YIRIK TOG’LARNING NOMLARI
Topshiriqlar:
1. Oronim va Speleonimlarga misollar keltiring.
2. Eng baland cho’qqilar nomi bilan bog’liq toponim yozing.
3. Yer yuzidagi relef shakllariga misol ayting.
4. O’zbekistondagi eng keksa tog’lar qaysi.


1. Oronim va Speleonimlarga misollar keltiring.
Oronim – yer usti relefining atoqli otlari qir, jar, vodiy , botqoq, tog‘, tepalik nomlari. Toponimik strategrafiya toponimlarning turli yoshdagi turli davrlarda Lisoniy har xil bo‘lgan qatlamlari. Qatlam tasviri mazmunidagi bu ifoda geologiya fanidan olingan bo‘lib, pastgi o‘rta yuqori qatlamalrda so‘zlarning joylashuvi orqali geografik nomning eng qadimgisidan hozirgi ishlatiladigan yuqori qatlamlargacha ma‘nosini aniqlashga yordam beradi.
Oronimlar - Yer yuzasi relyefi shakllari (tog', tizma, vodiy, tekslik, qirlar) nomlari:
Himolay - (sanskritcha himalaya — qorlar makoni) — Yer sharidagi eng baland togʻ sistemasi.
Speleonim - g'orlar, ungurlarning nomlari: Qirqtog', Qo'ng'ir, Odamtosh, Mamont g'orlari va boshqalar.
2. Eng baland cho’qqilar nomi bilan bog’liq toponim yozing.
Al‘p qismiga kel‘t tilida tog‘ balandlik degan oddiy so‘z edi. Zamon o‘tishi bilar Yevropadagi eng baland tog‘ nomida mujassamlashib, atoqli otga aylandi. Shu bilan birga Al‘p nomidan Alpinizm, Al‘p o‘tloqlari Al‘p burmalanishi kabi iboralar to‘qildi.
Xoliq tog‘ va hakozo nomlar bilan yuritilgan faqat markaziy qismi eng baland tepasi tangritog‘ va Xotangri nomi bilan mashhhur bo‘lgan. Xitoylar turkiycha Tangritog‘ni Xitoychaga tarjima qilib, Tanshanov nomini yaratdilar. (Tyan – tangri, osmon shan – tog‘) bu tarjima nom butun daryo xarita va adabiyotlarida o‘rnashib qoldi. Tyan – tangri osmon, shan – tog‘, chunki turkiy xalqlar ham xitoylar ham tangri osmonda yashaydi deb hisoblashadi.
3. Yer yuzidagi relef shakllariga misol ayting.
Er yuzasining turli xil notekisligiga qaramay, relyefning asosiy shakllarini ajratish mumkin: tog ', bo'shliq, tizma, bo'shliq, egar.
Tog '(yoki tepalik)-konus shaklidagi tepalik. U xarakterli nuqtaga ega - tepa, yon yonbag'irlar (yoki qiyaliklar) va xarakterli chiziq - taglik chizig'i. Yagona chiziq - yon yonbag'irlar atrofdagi erlar bilan birlashadigan chiziq. Tog'ning yon bag'irlarida ba'zan gorizontal platformalar bor, ular tepaliklar deb ataladi.
Bo'shliq-konus shaklidagi tushkunlik. Bo'shliq o'ziga xos nuqtaga ega - pastki, yon yonbag'irlar (yoki qiyaliklar) va xarakterli chiziq - chekka chiziq. Chegara chizig'i - yon bag'irlari atrofdagi er bilan birlashadigan chiziq.
Tog' - cho'zilgan va asta -sekin bir tomonga kamayib borayotgan tepalik. Uning xarakterli chiziqlari bor: ular tepada birlashganda yonbag'irlardan hosil bo'lgan bitta suv havzasi chizig'i va taglikning ikkita chizig'i.
Bo'shliq - bu cho'zilgan va asta -sekin kamayib boruvchi depressiya, bir uchida ochiladi. Bo'shliqning o'ziga xos chiziqlari bor: ular pastki qismida birlashganda yonbag'irlardan hosil bo'lgan bitta burilish chizig'i (yoki talveg chizig'i) va ikkita chekka chiziq.
Egar - bu ikkita qo'shni tog 'orasidagi kichik tushkunlik; qoida tariqasida, egar - qarama -qarshi tomonga tushadigan ikkita vodiyning boshlanishi. Egarning o'ziga xos xususiyati bor - egarning eng past joyida joylashgan egar nuqtasi.
Erning qattiq yuzasida turli tartiblarning tartibsizliklari bor.
4. O’zbekistondagi eng keksa tog’lar qaysi.