Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Ikkinchi ustun: Namoz
Islomning ikkinchi ustuni Namoz yoki ibodatdir. Namoz oʻqilishidan oldin tahorat olinadi, jumladan qoʻl, yuz va oyoq yuviladi.Qur'on oyatlari baland ovozda yoki ovozsiz tilovat qilinadi. Namoz ibodatning oʻziga xos turi va sajdalar deb ataladigan jismoniy ibodat turidir. Bu namozlar kuniga besh marta, belgilangan qatʼiy vaqtda, Makkadagi Ka'ba tomonga qaragan holda oʻqiladi. Namozlar bomdod, peshin, asr, shom va xuftonda oʻqiladi. Namoz nomlari vaqtlariga koʻra ozgaradi: bomdod, peshin, asr, shom va xuftonda oʻqiladi.Bomdod namozi quyosh chiqmasdan oldin о'qiladi, peshin - quyosh eng baland nuqtasidan oshib ketgandan keyin oʻqiladi, asr — quyosh botishidan oldin, shom namozi quyosh botganidan keyin о'qiladi va xufton — quyosh botib ufqdagi qizillik yo'qolganidan keyin oʻqiladigan kechki namozdir. Musulmonlar namozdan oldin yuvinishlari kerak; bu yuvishnish tahorat deb ataladi. Namoz bir qator belgilangan pozitsiyalar bilan birga keladi, shu jumladan; qoʻllarni tizzaga qoʻyib ruku qilish, tik turish, sajda qilish va maxsus holatda oʻtirish Har bir pozitsiya oʻzgarganda "Alloh buyukdir" deyiladi va bu har bir holatda oʻqilishi kerak boʻlgan anʼanadir. Musulmon har qanday joyda, masalan, idoralarda, universitetlarda va dalalarda namozini oʻqishi mumkin biroq,masjid namoz oʻqish uchun afzalroq joydir. Hayz koʻrgan ayollar, balogʻatga yetmagan bolalar, aqliy va jismoniy nuqsonlari boʻlganlar namoz oʻqishlari shart emas.
Uchinchi ustun: Zakot (sadaqa) Islomning uchinchi ustuni zakotdir. ^[19] Zakot poklanish demakdir, bu toʻlov mol-mulkining qolgan qismini qonuniy va diniy jihatdan pok qilishiga dalolat qiladi. Ushbu ustunga rioya qilish orqali musulmonlar islom jamoatini qoʻllab-quvvatlash uchun oʻz boyliklaridan maʼlum miqdorda hayriya qilishlari kerak va bu odatda bir kishining boyligining 2,5% ni tashkil qiladi. Bu amaliyot Qur'onda emas, balki hadislarda mavjud. Mablag' muayyan musulmon jamoasidagi muqaddas joylar va masjidlarni yaxshi saqlash yoki muhtoj yoki kambagʻallarga yordam berish uchun ishlatiladi. Zakot soʻzini poklanish va oʻsish deb taʼriflash mumkin, chunki u insonga muvozanatga erishishga imkon beradi va yangi oʻsishni ragʻbatlantiradi. Zakotga qodir barcha musulmonlarga bu farzdir. Boshqalarning iqtisodiy qiyinchiliklariga yordam qilish va tengsizlikni bartaraf etishga intilish har bir musulmonning shaxsiy vazifasidir. Musulmonlar qoʻshimcha ilohiy mukofotga erishish uchun emas, balki ixtiyoriy zakot sifatida koʻproq ehson qilishi mumkin. Shuningdek, musulmonlar zakotdan tashqari koʻchalarda ham kambagʻallarga, xususan, moliyaviy yordam berishlari shart. Zakot berishda besh asosga amal qilish lozim:

• 
  Beruvchining zakot berish niyatini Allohga bildirishi kerak.
  
• 
  Zakot muddati kelgan kuni berilishi kerak.
  
• 
  Qurbonlik qilgandan soʻng, toʻlovchi oʻz pulini odatdagidan koʻra koʻproq sarflashi kerak emas.
  
• 
  Toʻlovga qodir bolgan shaxs zakot berishi kerak. Bu degani, agar kimdir boy boʻlsa, u daromadining bir qismini zakot qilishi kerak. Agar odamning puli koʻp boʻlmasa, uni turli yoʻllar bilan qoplashi kerak, masalan, yaxshi amallar va boshqalarga nisbatan yaxshi xulq.
  
• 
  Zakot qaysi jamoadan olingan bo'lsa, o'sha jamiyatda tarqatilishi kerak
  

Toʻrtinchi ustun: Savm (roʻza)
Islomning toʻrtinchi ustuni Savm yoki roʻzadir. Roʻza islom taqvimidagi muqaddas oy boʻlgan Ramazon oyida boʻlib oʻtadi. Musulmonlar Oy taqvimidan foydalanishadi. Unga ko'ra Ramazon oyi har yili oldingi yilgidan ko'ra 11 kun oldin keladi.. Roʻza har kuni ertalabdan quyosh botgunga qadar davom etadi, bu vaqt davomida imonlilar oʻzlarini har qanday ovqat, ichimlik, jinsiy aloqa yoki chekishni taqiqlashlari kerak. Biroq, quyosh botgandan keyin va tong otgunga qadar, odamlar oʻzlari xohlagan tarzdayuqorida sanab o`tilgan amallarni bajarishlari mumkin. Ramazon oyida roʻza tutishning sababi, musulmonlarga barcha odamlar Allohning yordamiga muhtoj ekanligini eslatishdir. Ramazon musulmonlarning imonlarini toʻldirishga, xayr-ehsonlarini koʻpaytirishga va kechirim soʻrashga chaqiriladigan davridir. Qur’onda Ramazon oyi birinchi marta Muhammadga vahiy qilinganligi aytilgan. Ramazon roʻzasi uch kun davom etadigan "Id-ul-Fitr " (Ramazon hayiti) bilan tugaydi; Ushbu bayramning birinchi kunida masjidda namoz oʻqish uchun yigʻilish boʻlib, har bir oila boshligʻi ehson uchun pul beradi.Qur'onda roʻzaning uch turi (Siyom) eʼtirof etilgan: marosim roʻzasi, tavba uchun toʻlov sifatidagi roʻza va zahid roʻzasi. Ro‘za tutish balog‘at yoshiga yetgan har bir musulmon uchun farzdir (agar unga to‘sqinlik qiladigan kasallik bo‘lmasa). Ramazon oyida musulmonlar, shuningdek, zo'ravonlik, g'azab, hasad, ochko'zlik, shahvat, nopok so'z, g'iybatdan o'zini tiyib, Islom taʼlimotlariga amal qilish uchun koʻproq harakat qilishlari va birodarlari bilan yaxshi munosabatda boʻlishga harakat qilishlari kutiladi. Ramazon oyida ro'za tutish farzdir, lekin bu juda xavfli va oʻta muammoli boʻlgan bir necha guruhlar uchun taqiqlangan. Bularga balogʻatga yetmagan bolalar, diabet kabi kasallikka chalinganlar, qariyalar va homilador yoki emizikli ayollar kiradi. Hayz koʻrgan ayollarga roʻza tutish joiz emas. Roʻza tutmaslik joiz boʻlgan boshqa shaxslar kasal yoki safarda boʻlganlardir. Oʻtkazib yuborilgan roʻzalar, odatda, koʻp oʻtmay tutilishi kerak, ammo aniq talablar vaziyatga qarab farq qiladi.
Beshinchi ustun: Haj (ziyorat)
Islomning oxirgi ustuni haj yoki ziyoratdir. Musulmon umri davomida qamariy taqvimning 12-oyida Makkaga haj safarini amalga oshirishi shart. Bu marosim Makkaga atigi 2 ta oq choyshab kiyib borishdan iborat, shuning uchun barcha ziyoratchilar bir xil boʻlib, ular orasida tabaqaviy farq yoʻq. Ziyoratchilar Makkaning muqaddas hududiga kirib, "ehrom" yoki poklik holatiga kirayotganlarida oq choyshab kiyadilar. Hajning asosiy marosimlari: Tavof deb ataladigan Kaʼbani yetti marta aylanib chiqish, Istilom deb atalmish Qora toshga tegish, Safo tog‘i bilan Marva tog‘i orasida yetti marta sayohat qilish va Rami deb ataladigan binoda shaytonni ramziy ravishda toshbo‘ron qilish. Makkada ziyoratchilar masjiddagi Kaʼbaga boradilar va uni aylana boʻylab aylanib yurishadi. Keyin ular rasmiy marosimlarda birga namoz o‘qiydilar, so‘ngra Muhammad alayhissalomning Arafotdagi vidolashuv xutbasini eslash uchun „tik turish“ marosimini o‘tkazish uchun tashqariga chiqadilar. Qaytish safarida ziyoratchilar Minoda toʻxtashadi va u yerda shaytonga nafratlarini bildirish uchun shaytonni ifodalovchi tosh ustunlarga 7 ta tosh otishadi. Ular Kaʼbani yetti marta tavof qilib, soʻnggi marosimlarni oʻtkazish uchun Makkaga qaytib, uylariga qaytish uchun Makkani tark etadilar. Jismoniy kuch, iqtisodiy sharoit yoki boshqa sabablarga koʻra haj qila olmaslik haj farzini uzr qiladi. Qur’oni karimda faqat qodir boʻlganlar haj ziyoratini qilishlari kerakligi alohida taʼkidlangan. Bu sayohatga sabab Muhammad payg‘ambarning izidan borib, Muhammad alayhissalom Allohning huzurida bo‘lganlarida maʼrifatga ega bo‘lishga umid qilishdir. Hoji musulmon jamiyatida hurmatga sazovor. Islom domlalarining aytishicha, haj ijtimoiy mavqega ega bo‘lish vositasi emas, balki Allohga bo‘lgan sadoqat ifodasi bo‘lishi kerak. Haj mavsumidan tashqari istalgan vaqtda qilingan ziyorat umra deb ataladi va majburiy boʻlmasa ham, qatʼiy tavsiya etiladi.
Islom dinining asoslari: e’tiqod, amal, axloq. Islom dini insonning aqlini, amalini, qalbini isloh etadi. Insonlarga o‘rgatgan to‘g‘ri ishonch ila aqlni sozlaydi. Aqlning haddan oshishini ham, orqada qolishini ham istamaydi. Allohga qullik qilishni, Alloh yaratgan insonlarga nisbatan to‘g‘ri-durust munosabatda bo‘lishni buyurib, amalni (ishni) tartibga soladi. Yomonlikdan uzoqlashtirib, yaxshilikka o‘rgatib, qalbni tuzatadi. Yaxshi fe’l-o‘ylarni quvvatlantiradi. Yomon fe’l-o‘ylarni ketkazishga intiladi. Shu sababdan musulmonlik uch tamalga suyanadi:
1. Ishonish lozim bo‘lgan tamallar (e’tiqod);
2. Qilish yoki qilmaslik kerak bo‘lgan hukmlar (amal);
3. Axloq.
1. Musulmonlikda ishonilishi kerak bo‘lgan asoslar. Ishonilishi lozim bo‘lgan tamallar oltitadir: Allohning borligiga va yagona ekanligiga (eng yuksak sifatlari bilan) ishonmoq; Allohning farishtalariga; yuborgan kitoblariga (ilohiy vahiyga); payg‘ambarlariga (elchilariga) ishonmoq; oxiratga (Adolat kuniga) ishonmoq; butun yaxshi-yomonlik Allohning taqdiri ila bo‘lishiga ishonmoq.
2 Musulmonlikda qilinishi yoki qilinmasligi kerak bo‘lgan hukmlar (shar’iy amallar). Bular ikki asosiy qismga bo‘linadi: Allohga qilinadigan ibodatlar; qullar orasidagi muomalalar.
Ibodatlar besh modda holida jam bo‘ladi: har zamon shahodat kalimasini takrorlamoq («Ashhadu an la ilaha illalloh va ashhadu anna Muhammadan ’abduhu va rosuluhu» − «Allohdan o‘zga Tangri yo‘qligiga guvohlik beraman va yana guvohlik beramanki, Muhammad Allohning quli va elchisidir»); besh vaqtda namoz o‘qishlik; ramazon oyida ro‘za tutish; yilda bir marta zakot berish; umrida bir bor haj qilish.