Mavzu: faza rotorli asinxron motorni avtomatik boshqarish sistemasi

Rotorning uzagi (3b-rasm) tashqi tomonida rotorning chulg’ami urnatilgan ariqchalari bo’lgan elektrotexnik po’lat varaqlardan yig’iladi. Rotor chulg’ami ikki xil, qisqa tutashtirilgan va fazali qilib tayyorlanadi. Shunga mos holda asinxron dvigatel ham qisqa tutashtirilgan rotorli va faza rotorli bo’ladi.

Rotorning qisqa tutashtirilgan chulg’ami (3-rasm) rotor uzagi ariqchalariga joylashtirilgan (3) sterjenlardan iborat. Ushbu sterjenlarning yon tomonlari yon halqalarga (4) biriktirilgan. Bunday chulg’am “Olmaxon g’ildiragi”ni eslatadi va “Olmaxon qafasi” turidagi deb ataladi. Qisqa tutashtirilgan rotorli dvigatellarning harakatchan kontaktlari bo’lmaganligi sababli, yuqori ishonchli hisoblanadi. Rotorning chulg’ami mis, alyumin latun va boshqa tur materiallardan tayyorlanadi.

4-rasmda faza rotorli asinxron mashinaning qirqimi kursatilgan. Bu yerda 1–stanina, 2–stator chulg’ami, 3–rotor, 4–ulanish halqasi, 5–chutka.

Faza rotorda chulg’am (mos holda stator chulg’ami va qutblar juftligi ham) uch fazali qilib tayyorlanadi. Chulg’am uramlari rotor uzagi ariqchalariga joylashtiriladi va yulduz usulida ulanadi. Barcha fazalarning oxirlari rotor valiga biriktirilgan halqalarning ulagichlari bilan ulanadi va chutkalar orqali tashqi zanjirga uzatiladi. Ulanish halqasi pulat yoki latundan tayyorlanib, bir-biridan va valdan izolyasiya qilingan bo’ladi.

Chutkalar metallgrafitli materiallardan tayyorlanadi. Ular mashina korpusiga quzg’almaydigan qilib biriktirilgan chutka tutgichlarda prujinalar yordamida urnatilib, ulagich halqalarga erkin sirpanadigan qilib siqib quyiladi. 14.5-rasmda qisqa tutashtirilgan (a) va faza (b) rotorli asinxroln dvigatellarning shartli belgilanishi keltirilgan.


6-rasmda qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron mashinaning qirqimi kursatilgan. Bu yerda 1–stanina, 2–stator uzagi, 3–stator chulg’ami, 4–qisqa tutashtirilgan chulg’amli rotor o’zagi, 5–val.
Agar mashina turi 4AH315S8 kurinishda berilgan bo’lsa, bu turtinchi seriyadagi himoyalangan turdagi (A) asinxron dvigatel. Agar N harfi bo’lmasa yopiq usulda bajarilgan hisoblanadi.
Aylanuvchi magnit oqimini hosil qilish
Uch fazali transformatorlarni bayon qilishda uchala sterjen pulslanuvchi magnit oqimlarining oniy qiymatlari yig’indisi hamma vaqt nolga teng bo’lishi ko’rsatilgan edi. Buning sababi uchala AX, BY, CZ chulg’amlarining uqlari 8-rasmda ko’rsatilganidek bir-biriga parallel bo’lganligidir.

9-rasmda uch fazali tok uchun vaqtning a momentida toklar oniy yunalishining diagrammasi ko’rsatilgan. Agar chulg’amlar birgina umumiy uq buylab joylashgan bo’lsa ham shunday effekt hosil bular edi.(10-rasm).
Biroq chulg’amlar fazoda uqlar singari 120^ burchak ostida joylashganda ahvol ancha uzgarardi. Chulg’amlarni po’lat silindrning ichki sirti buylab bunday joylashtirish 11-rasmda ko’rsatilgan. Vaqtning a momentida chulg’amlar simlaridagi toklar 14.9-rasmdagi diagrammada ko’rsatilgan.

BY chulg’amining magnitlovchi F_bm kuchi by chulg’amning uqi buylab yo’nalgan va i_b=I_BM bo’lgani uchun maksimal qiymatga ega. AX chulg’amning F_A magnitlovchi kuchi o’zining ax chulg’amining uqi buylab yunalgan, biroq tok i_A=0,5I_BM ga teng. Xuddi shuningdek, F_c=0,5F_BM va sx o’qi buylab yo’nalgan. CHulg’amlar shunday joylashganida yig’indi magnitlovchi kuch hosil qilishi ravshan:
F=F_A+F_C+F_BM=1,5F_BM
Agar hodisani davrniing 1/6 dan keyin kursak, u holda, natijaviy magnitlovchi kuch o’zining qiymatini saqlagan holda, 1/6 siga, ya’ni 60ga burilganini kurish mumkin.
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
1. Avtimatlashtirilgan uzluksiz kinvayarlar elaktr yuritmasiga qanday talablar
qo‘yiladi?
2. Avtimatik payvandlash tizimining elaktr jihizlari to‘g‘risida nimalarni
bilasiz?
3. Sinorin mitirli elaktr yuritmaning kimpansatir rajimi daganda nimani
tushunasiz?
4. Ribititaonik elaktr yuritmalari qanday talablarga javib barishi karak?
5. Dasturli bishqariladigan elaktr yuritmalarga ois oususiyatlarni bayon
qiling.