Mavzu. Fransiya operasining shakllanishi haqaida Kirish

Kutubxona muzeyi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fransiyaga tegishli boʻlgan kutubxona-muzey kolleksiyalari operaning soʻnggi uch asrdagi oʻtmishini saqlaydi. Yil davomida muzey zallarida rasmlar, rasmlar, fotosuratlar va teatr dekoratsiyasining kichik hajmli modellarining doimiy koʻrgazmalaridan tashqari vaqtinchalik tematik koʻrgazmalar tashkil etiladi.
Kutubxona-muzeyi imperatorning rotundasida joylashgan — gʻarbiy pavilonning asosiy jabhasi, dastlab imperator binolari sifatida oʻylab topilgan. Imperiya qulaganidan keyin ular hech qachon tugatilmagan va hali ham 1870-yilda qilingan tosh bloklardan yasalgan ulkan toshlarni koʻrishingiz mumkin.
Raqs foyesi[tahrir | manbasini tahrirlash]

XIV asrdagi raqs foyesi
Raqs foyesi anʼanasi 1770-yilda yongʻindan keyin qayta qurilgan ikkinchi Pale Royal teatri davridan boshlanadi. Dastlab sahnaga chiqish va mashgʻulotlardan oldin isinish uchun moʻljallangan xona sanʼatkorlar va alohida jamoatchilik vakillari uchun uchrashuv joyiga aylandi — birinchi navbatda, birinchi uch qatordagi abonement egalari (1870-yillarda yillik obuna qimmatroq edi). 2000 frankdan ortiq^[2]. Dastlab, foyedan har ikkala jinsdagi rassomlar ham, qoʻshimchalar ham foydalanishi mumkin edi. 1820-yilda qoʻshiqchilar va balet raqqosalari alohida foyelarga ajratildi, 1875-yildan boshlab, Raqslar foyesida faqat balet truppasining raqqosalari paydo boʻlishi mumkin edi, raqqosalarga kirishga ruxsat berilmadi va u yerda paydo boʻlganligi uchun qoʻshimchalar jarimaga tortildi. Foye 1831-1835-yillarda Lui Veron davrida uchrashuv va tanishuvlar o‘tkaziladigan moda maskaniga aylangan, u yerdagi dovondan o‘zining shaxsiy maqsadlari uchun mohirlik bilan foydalangan, faqat o‘ziga foydali bo‘lganlarnigina qabul qilgan. Boylar, mashhurlar va hokimiyatdagilar uchun oʻziga xos salonga aylangan foye ham noz-karashma va „qalb xonimi“ni tanlash joyi, ham jiddiy biznes va siyosiy masalalarni muhokama qilish joyi boʻlib xizmat qildi. Opera rahbariyati bu holatga shunchalik koʻnikib qolgan ediki, 1914-yilda direktor boʻlgan Jak Rush koʻproq maosh talab qilgan balerinalarga: „Ammo xonimlar, tushunmayapman — sizda raqs foyesi bor!“. 1927-yilda Rouche tashrif buyuruvchilarni yopishga harakat qildi va boy va kuchli abonement egalarining qarshiliklariga duch keldi. 1935-yildan u hanuzgacha sahna orqasidagi oʻtish joyini va foyega kirishni begonalar uchun yopishga muvaffaq boʻldi.
Neapol operasi italyancha seria operasining ymummiiliy turi bilan tenglashtirilgan. Neapol operasi rivojlani^hining birinchi bosqichi Franchesko Provetsale va Alessandro Skarlatti ijodi bi-lan bog’liq. Alessandro Skarlatti Monteverdi, Kavalli, Chesti asar-laridan taiim oldi. Uning ijodida Venetsiya maktabi vakillari operalarida kuzatiluvchi musiqiyyo’nalishlarni ko’rish mumkin. Uning operalarida «da capo» ariyasi turi ustunlik qilardi, unda birinchi qismni takrorlovchi uchinchi qism yozdirilishi to’xta-tilgandi. Skarlattidan boshlab neapolliklar operalarga maishiy janrlarni kirita boshladilar, keyinchalik esa Gendel o’z oratoriya-larida foydalangan sitsiliyaliklar ohangi odat tusiga kirdi.
Skarlatti ijodida rechitativning ikki turi shakllangan: biri secco («qu-ruq») nomini oldi, unda klavesin akkordlari bilan jo’rsozlik qilinadi, boshqasi, accompagnato («jo’r bo’lish»), orkestr jo’rligida o’tkaziladi.
Monteverdi va Skarlatti tomonidan yaratilgan virtuoz-patetik vokal uslub Italiya operasining milliy o’ziga xosligi sifatida qabul qilindi va operaning eng yaxshi namoyandalari musiqasida, ya'ni Rossini, Verdi, Puchchinining asarlarida rivojlantirildi.
Skarlatti ijodida klassik simfoniya «darakchisi» bo’lgan uch qismli italyancha uvertura uzil-kesil shakllandi.