Mavzu: frazeologik birliklarning lingvomadaniy tahlili ingliz va O'zbek tili iboralari misolida

Mavzu: FRAZEOLOGIK BIRLIKLARNING LINGVOMADANIY TAHLILI Ingliz va O'zbek tili iboralari misolida

Sultonova Oisha

Kirish

• Olamning lisoniy manzarasida yoki insonning til boyligida so'zlar bilan birga tarkib jihatdan barqaror bo'lgan va nutqda tayyor holda aks ettiriladigan frazeologik birliklar frazeologizmlar deyiladi .
• Madaniyatshunoslik Va Tilshunoslikning birlashgan nuqtasi frazeologik birliklardir. Til va madaniyat yangi yo'nalish bo'lib birlashdi. Bu yangi soha XX asrning oxirida fan bo’lib shakllangan lingvomadaniyatshunoslikdir.

Adabiyotlar tahlili

Til va madaniyatning uyg'unlashuvini frazeologik birliklarda namoyon bo'lishini tadqiq etgan xorijlik olimlardan V.N. Teliya, V.V.Vorobyev (Linguoculturology: Theory and methods), V.A. Maslova, M.L.Kovshova, A.N. Baranov, D.O. Dobrovolskiyning asarlarini e'tirof etamiz.
Ingliz va O'zbek tillarida frazeologik birliklarning lingvomadaniy xususiyatlarini qiyosiy tahlil qilish bo'yicha A.E.Mamatov, G.E.Hakimova, F.S.Azizova Va birqancha tillar misolida qiyosiy tahlilning nazariy muommolarini o'rganish bo'yicha B.Boltayeva, X.Xoliqova, E.Xolmurodova, A.A.Nosirov bir qancha ilmiy tadqiqotlar olib borishdi.
METOD
Barcha izlanishlar yaxlitlanib frazeologik birliklarning lingvomadaniy xususiyatlari Ingliz va O'zbek tillaridagi iboralar misolida Qiyosiy tahlil metodi yordamila mavzu yoritildi.
TAHLIL OBYEKTI
Maqolaning obyekti sifatida "inson" siymosining frazeologik birliklarda ifodalanishi keltirilgan bo'lib, O'zbek va Ingliz tili doirasida lingvomadaniy tahlil qilinadi.
ASOSIY QISM
Ingliz tilidagi "cost an arm and leg" iborasi O'zbek tilidagi "Otasini narxi turadi" iborasiga teng bo'lib, linguocultural tahlilda "Juda ham qimmat" sifatini ifodalash uchun ikki xil millatdan ikki xil o'xshatish orqali bir ma'no keltirilib chiqarilgan. Bunda Ingliz xalqi olamida "arm", "leg" qimmatbaho qiymatga ega jismlar hisoblanadi, O'zbek tilida esa "Otaning narxi" bu majoziy ma'noda olingan. Umumiy olganda har ikkisidan ham bir semantik ma'no paydo bo'lgan- bu "Juda qimmat" sifatidir.
"be on cloud nine"- Ingliz tilida Juda ham xursandligidan to'qqizinchi osmonda yurganini anglatib, O'zbek tilida ham huddi shu tarzda ifodalanadi, lekin o'zbek tilida osmon yetti raqami bilan linguocultural farqni keltirib chiqaradi. Bundan tashqari, ot so'z turkumidagi "qarindosh" - "relative" so'zi Ingliz olamida "Your flesh and blood" iborasi bilan qo'llanilsa, O'zbek xalqi tilida "Jigar" - liver so'zi bilan ifodalanadi

Head to Head	Yelkama yelka
Big mouth	Og'zi bo'sh
A sight for sore eyes	Ko'zlari to'rt bo'lish, intizor bo'lmoq
Have sweet tooth	Shirintomoq
Be on the tip of my tongue	Tilimni uchida turibdi
Be two-faced	Ikkiyuzlamachi
Be all ears	Vujudi quloq bo'lib tinglash
Make my blood boil	Qonimni qaynatadi

XULOSA
Lingvomadaniyatshunoslik til birliklarining milliy madaniy mazmunini o'rganib ularni butun to'liq mazmuni va nozik farqlarini mana shu tilning va mana shu madaniyatning sohiblari idroki tafakkuri deb qaraydi. Frazeologik birliklar esa bu yo'lda asosiy tayanch bo'luvchi vositadir. Ushbu ishda aynan inson siymosiga tegishli frazeologik birliklardan foydalanilganligi bu birliklarning aynan bir aniq rejali qolipda lingvomadaniy xususiyatlarini ochib berishda eng asosiy tayanch bo'lgan.
ADABIYOTLAR VA INTERNET SAYTLARI
1. A.E Mamatov "Zamonaviy Lingvistika" Toshkent, (Noshir press) 2019
2. V.A Maslova "Linguoculturology", Academy 2004.
3. V.V Vorobyov "Linguoculturology: Theory and methods", Academy 2008
4. O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi 1-jild, Toshkent 2000y
5. Mamatov, A. "LINGUOCULTURAL STUDY OF PHRASEOLOGICAL UNITS" 2021 https://ruslit.jdpu.uz/index.php/fll/article/view/654
6. MacMillan-Destination C1 & C2: Grammar and Vocabulary, 2008
7. https://www.kaplaninternational.com/blog/learning-languages/eng/18-english-idioms-body-parts
8. https://www.kaplaninternational.com/blog/learning-languages/eng/18-english-idioms-body-parts