Mavzu: Go’zaning kelib chiqishi va turlari

Gossypium herbaceum
Gossypium herbaceum , keng tarqalgan Levant paxta nomi bilan tanilgan [1] gʻoʻza turi boʻlib, u Afrikaning Sahroi Kabirdan janubi- gʻarbiy qismida va Arabistonning yarim qurgʻoqchil hududlarida joylashgan boʻlib, u yerda hali ham yovvoyi tabiatda koʻp yillik buta sifatida oʻsadi .
Tavsif
G. herbaceum balandligi 60 dan 180 santimetrgacha, keng, tukli barglari bilan o'sadigan baland poyaga ega. Ularning gullari kichik va sarg'ish, markazda binafsha rangga ega. O'simlik gullardan tashqari nektarlarni ko'rsatadi [2] (tosh nektariyalari, idishda joylashgan, kallikulaning tagida joylashgan ).
Pishganida va issiq havoda gul kapsulasi yorilib, urug'larni o'rab turgan g'o'zani mahkam ochadi . Bu o'simlik tomonidan ishlab chiqarilgan paxta kalta, uzunligi taxminan 5 santimetr (2 dyuym) bo'lib, tuklar bilan qoplangan urug'ga mahkam bog'langan. Paxta tolalari chigit yuzasidan oʻsadi va ulardan qoʻlda yoki mexanik usulda ajratib olinadi; uzun tolalar lint deb ataladi. Paxta tolalari deyarli toza tsellyulozadan iborat . Kutilayotgan hosil gektariga 340 kilogrammni tashkil etadi (har bir akr uchun 300 funt). [3]
Foydalanadi
Paxta momig'idan asosiy foydalanish kiyim uchun to'qimachilik ishlab chiqarishdir. Elyaflar iplarga aylantiriladi va ular fermada yoki uyda yoki fabrikalarda matolarga to'qiladi . Mato sifatida paxta o'zining qulay, nafas oladigan xususiyatlari, chidamliligi [ aniqlash kerak ] va oson bo'yalganligi uchun juda qadrlanadi.
Paxta o'simligining o'zi dorivor maqsadlarda qo'llaniladi va uni an'anaviy tarzda uy hovlilarida, masalan, ayollarning hayz ko'rish davridagi og'riqlar va tartibsiz qon ketishi uchun etishtirish mumkin. Tug'ilgandan keyin platsentani chiqarib yuborish va laktatsiyani oshirish uchun , shuningdek, qon ketish va diareya kabi oshqozon-ichak muammolari , ko'ngil aynishi , isitma va bosh og'rig'i uchun ishlatilishi ma'lum
Levantda Gossypium herbaceum urug'lari oziq-ovqat, ozuqa yoki moy olish uchun ham ishlatilgan. 20% gacha yog' va 20% oqsillarni o'z ichiga olgan paxta chigitlari oziq-ovqat yoki ozuqa sifatida juda boy. Shunga qaramay, Gossypium turlarining barcha o'simlik organlarida mavjud bo'lgan , ildizlardan tashqari va ayniqsa urug'larda ko'p bo'lgan mayda bezlarda zaharli kimyoviy moddalar, xususan, Gossypol polifenol birikmasi mavjud.. Gossipol hayvonlar uchun juda zaharli bo'lib, o'txo'r artropodlarga qarshi o'simlikning bevosita himoya tizimining elementi hisoblanadi. Odamlarda, shuningdek, uy hayvonlarida, xususan, monogastrik hayvonlarda jiddiy o'sish va rivojlanish buzilishlariga olib kelishi mumkin, poligastriklar esa ko'proq yoki kamroq bardoshlidir. Shu sababli, yog 'yoki butun urug'larni inson oziqlanishi uchun ishlatish gossipolni isitish yoki boshqa davolash orqali yo'q qilishning qandaydir yo'liga bog'liq. Paxta urug'idan olingan gossipol erkaklar kontratseptiv vositasi sifatida foydalanish imkoniyatiga ega , ammo takroriy foydalanishdan keyin qaytarilmas bepushtlikka olib kelishi mumkin. Laboratoriya kalamushlarida o'tkazilgan tadqiqotlarda u erta homiladorlikni to'xtatishga muvaffaq bo'ldi .

Xulosa
Gʻoʻza — gulxayridoshlar oilasiga mansub oʻsimliklar turkumi; paxta tolasi olish uchun ekiladigan texnika ekini. 3 ta kenja turkum (Gossypium, Karpas, Sturtia)ni oʻz ichiga oladi. Bular bir yillik va koʻp yillik butalar, daraxtlar hamda tropik mintaqa buta va oʻtlaridir. Gʻ.ning 50 turi maʼlum. Gʻ. turkumida xromosomalar soni diploid (2 l = 26) va tetraploid (2 p =52) boʻlgan turlari bor. Genomining tarkibiga koʻra ular 6 guruhga (A, V, D, S, Ye, Gʻ) boʻlinadi. Tetraploidlarda genomi AD. Turlar guruhlar ichida oson, guruhlar oʻrtasida esa qiyin chatishadi yoki duragaylarning toʻliq bepushtligi kuzatiladi. Tola olinadigan oʻsimlik sifatida hindi-xitoy, afrika-osiyo, meksika, peru gʻoʻzalari ekiladi (qarang Yovvoyi gʻoʻzalar, Madaniy gʻoʻzalar). Gʻ. dehqonchilikdagi qad. ekinlardan biri. Gʻ. paxtasidan olinadigan toladan foydalanish qadim zamonlar — paleolit davridan boshlangan. Gʻ. vatani Hindiston hisoblanadi. Hind vodiysida mil. dan 3 ming yil ilgari paxta yetishtirilib, undan yigirilgan ip tay-yorlangan. Shuningdek, Xitoy, Eron, Peru va Meksikada Gʻ. mil.dan bir necha asr ilgari maʼlum boʻlgan. arxeologik maʼlumotlarga koʻra, Oʻrta Osiyoda miloddan avvalgi 6—5-asrdan boshlab ekilgan. 10-asrdan Ispaniyaga va undan boshqa Yevropa mamlakatlariga tarqalgan.
Botanik tavsifi. Ildiz tizimi kuchli rivojlangan, oʻqildiz-li, keng tarmoqlanadi, yer bagʻriga 2,4—2,6 m kirib boradi, ildizining asosiy qismi tuproqning haydaladigan qatlamida joylashadi. Poyasi tik oʻsadi, shoxlaydi, boʻyi 70—150 sm. Pastki barglarining qoʻltigʻidan toʻgʻri, uzun oʻsuv (monopodial) shoxlar rivojlanadi, ular bosh poyadan oʻtkir burchak ostida chiqadi. Tuzilishi jihatidan bosh poyaga oʻxshaydi, biror sabab bilan bosh poya shikastlanib, nobud boʻlsa, uning oʻrnini bosa oladi.