Mavzu: Harakat qonunlarining aylanma harakatga tatbiqi. Mavzu: Harakat qonunlarining aylanma harakatga tatbiqi

Aylanma harakatda tezlanish jismning aylanish markaziga yo‘nalganligini bilamiz. Aylanma harakatda jismga ta’sir etayotgan kuch ham tezlanish yo‘nalishida, ya’ni aylanish markaziga intilgan bo‘ladi. Demak, jism aylanma harakat qilishi uchun unga doimo aylana markaziga yo‘nalgan kuch ta’sir etib turishi kerak ekan. Agar bu kuch bo‘lmasa, jism yana to‘g‘ri chiziqli tekis harakatini davom ettiradi. Jismni aylanma harakat qildiruvchi kuch markazga intilma kuch deb ataladi va uni bilan belgilaymiz. Nyutonning ikkinchi qonuniga binoan = m ekanligidan:

•  

Jismga ta’sir etayotgan markazga intilma kuch jismning massasiga va chiziqli tezligi kvadratiga to‘g‘ri proporsional, aylanish radiusiga esa teskari proporsionaldir.

Markazdan qochma kuch

Nyutonning uchinchi qonuni aylanma harakat uchun ham o‘rinlidir. Aylanma harakat qilayotgan sharchaga ta’sir etayotgan markazga intilma kuchga miqdor jihatdan teng va unga qarama-qarshi yo‘nalgan kuch mavjud. Bu kuch markazdan qochma kuch deb ataladi.

Markazdan qochma kuch formulasi markazga intilma kuch formulasi bilan bir xil, lekin ular qarama-qarshi yo‘nalgan bo‘ladi. Ya’ni:

Markazdan qochma kuch formulasi markazga intilma kuch formulasi bilan bir xil, lekin ular qarama-qarshi yo‘nalgan bo‘ladi. Ya’ni:

=

Mustaqil ravishda ishlash uchun masalalar

Mustaqil ravishda ishlash uchun masalalar

1. Massasi 20 g bo'lgan jism 0,2 m radiusli aylana bo'ylab 90 m/s teziik bilan tekis harakatlanmoqda. Markazga intilma kuch qanday (N)?

2, Massasi 2 kg bo'lgan jism 0.5 m radiusli aylana bo'ylab 25 m/s teziik bilan tekis harakatlanmoqda. Markazga intilma kuch qanday (N)?

3, Mototsikl sirk arenasida 20 m diametrli aylana bo‘ylab 36 km/soat tezlikda harakatlanmoqda. Agar mototsiklga ta’sir etayotgan markazdan qochma kuch 2 kN bo‘lsa, mototsikl bilan haydovchining birgalikdagi massasi qancha bo‘ladi?

Uyga vazifa

Uyga vazifa

1. Darslikda berilgan mavzuni o’qib kelish.

2. Savollarga javob yozib kelish.

3. Mavzuga doir savollar tuzib kelish.

FIZIKA O’QITUVCHILAR KANALI
@yoshlar25
Telegram