Mavzu: Hujayra biologiyasini o’rganishda qo’llaniladigan usullar. Hujayra tiplari Ko’riladigan masalalar

Xivchinlar

Bakteriyalar hujayrasining ustidagi o’simtalar bo’lib ular yordamida harakatlanadi. Xivchinlar deyarli hamma guruh prkariotlarda uchraydi. Shunga qaramay bakteriyalarning ko’pchiligida xivchinlar ular rivojlanishining ma’lum davrlardagina hosil bo’ladi. Xivchin tuzilishiga ko’ra ip, ilmoq va uning asosidan iborat. Xivchin hujayra uzunligidan odatda 3 marta uzun va o’rtacha o’lchami 10-20 mkm keladi. Xivchinning har ikkala uchi turlicha tuzilgan. Hujayraning chiqadigan joyida N-tuzilishli, uni ichida T-shaklidadir. Xivchinning o’sishi T-uchidan ro’y beradi.

Bakteriyalar hujayrasining tepasidagi xivchinlari soni va ularni joylashishiga ko’ra: hujayrani bir uchida bittadan xivchin tutgan monopodial monotrix, hujayrasining bir tomonida bir tutam xivchinli, monopodial politrix, hujayrasining har ikki uchida bittadan xivchinlari bo’lgan, bipolyar monotrix, hujayrasini har ikkala uchida bir tutam xivchinlari bo’lgan bipolyar politrix, hujayraning hamma qismlarida bir tekis joylashgan xivchinlari bo’lgan peritri xillarga bo’lib o’rganiladi. Ayrim bakteriyalarda xivchinlar hujayraning ikkala yonbosh tomonlari-laterial holda ham joylashgan bo’ladi. Bitta bakteriya hujayrasidagi xivchinlarning soni 1-2 tadan to 50-100 ta va undan ham ko’p bo’lib, ularning joylanish tartibi, soni, har bir bakteriya turi uchun asosiy belgilaridan biri bo’lib hisoblanadi.

Bakteriyalar hujayrasining tepasidagi xivchinlari soni va ularni joylashishiga ko’ra: hujayrani bir uchida bittadan xivchin tutgan monopodial monotrix, hujayrasining bir tomonida bir tutam xivchinli, monopodial politrix, hujayrasining har ikki uchida bittadan xivchinlari bo’lgan, bipolyar monotrix, hujayrasini har ikkala uchida bir tutam xivchinlari bo’lgan bipolyar politrix, hujayraning hamma qismlarida bir tekis joylashgan xivchinlari bo’lgan peritri xillarga bo’lib o’rganiladi. Ayrim bakteriyalarda xivchinlar hujayraning ikkala yonbosh tomonlari-laterial holda ham joylashgan bo’ladi. Bitta bakteriya hujayrasidagi xivchinlarning soni 1-2 tadan to 50-100 ta va undan ham ko’p bo’lib, ularning joylanish tartibi, soni, har bir bakteriya turi uchun asosiy belgilaridan biri bo’lib hisoblanadi.