Mavzu: ikkinchi jahon urushidan keying yillarda

2.2. XXI asrda Yaponiyada siyoiy jarayonlar

Dunyo yaponlarni mehnatkash, asl millat, Yaponiyani esa rivojlangan iqtisodiyoti, yuqori standarti va umri uzoq bo‘lgan davlat sifatida qabul qilishga odatlangan. Bu erda jahon bozorlarida Evropaning "isitma" va global qulashi yo'q, lekin Yapon iyeni uzoq vaqtdan beri "sehrli tayoqcha" sifatida shuhrat qozongan, ular qiyin paytlarda ularni yo'qotishlardan himoya qilish uchun o'z jamg'armalarini o'tkazadilar.
Lekin bu mamlakatda bir xil iqtisodiy sohada keskinlik yoki atrof-muhit bilan bog'liq muammolar yo'q degani emas. Yaponiyaning jahon tarixida o‘xshashi bo‘lmagan millatning global qarishi, yoshlarning an’anaviy qadriyatlardan voz kechishi kabi ijtimoiy muammolari esa mamlakat farovonligiga jiddiy tahdid solmoqda. Millatning qarishi nafaqat demografik va ijtimoiy muammo. Mehnatga layoqatli aholi sonining qisqarishi mehnat unumdorligining pasayishiga olib keladi va shunga mos ravishda mehnatga layoqatli aholi sonining kamayishiga salbiy ta'sir qiladi. iqtisodiy o'sish. To'liq ish kunida ishlaydiganlar sonini qisqartirish bilan bir qatorda, soliq yukini qayta taqsimlash masalasi ham mavjud: ijtimoiy ta'minotga muhtoj fuqarolar soni yil sayin ortib bormoqda, ammo bu soliqni ko'tarishga qodir bo'lganlar soni. keksalarga yuk va ta'minlash, aksincha, tushib bormoqda.
Yana bir muammo bu xorijiy tovarlarning raqobatbardoshligini oshirish. Singapur, Janubiy Koreya, Tayvan, Gonkong kabi yangi Osiyo sanoat mamlakatlari Yaponiyaga sifat va unumdorlik bo‘yicha jiddiy raqobatchilarga aylandi. Yapon mahsulotlari endi ilg‘or texnologiyalar asosiy omil bo‘lgan sohalarda shubhasiz yetakchilikka ishona olmaydi. Zamonaviy Yaponiyaning muammolari ular bilan cheklanmaydi iqtisodiy soha. Yaponiya hamma uchun umumiy ekologik muammolardan tashqari orol davlatidir zamonaviy mamlakatlar, doimiy zilzilalar va sunami xavfi mavjud. Ko'rsatilganidek Fukusimadagi yadroviy avariya 2011-yil 11-mart, oqibatlari nafaqat vayron bo'lgan shaharlar va inson taqdiri bo'lishi mumkin. Chernobil fojiasidan keyin kuchli zilzila va tsunami natijasida sodir bo'lgan ushbu avariya eng yirik yadroviy ofat sifatida tan olingan. Kelgusi yillar davomida mamlakat hududining juda katta qismi yashash uchun yaroqsiz bo'lgan infektsiya zonasi bo'lib qoladi.
DA ijtimoiy soha Hamma narsa ko'rinadigan darajada pushti emas. Muhokama qilingan millatning qarishi muammosi bilan bir qatorda, yaponlar iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda doimiy mehnatga muhtoj bo‘lmagan yoshlar an’anaviy yapon qadriyatlaridan uzoqlashib borayotganidan juda xavotirda. Uch avlod (ota-ona, bolalar, nabiralar) bir tom ostida yashagan eski yapon tamoyiliga ko'ra yashashning hojati yo'q edi. Farovonlikning o'sishi yoshlarning ota-onasidan alohida, ba'zan ulardan uzoqda yashashiga imkon beradi va bu yolg'iz keksalar sonining ko'payishiga olib keladi.
Shuningdek, yapon yoshlarining katta qismi “bir umrlik ish”dan voz kechishni boshladi. Ilgari bu eng oliy orzu, oila xavfsizligi va martaba o'sishi kafolati edi. Ammo bugungi kunda ko'pchilik asta-sekin va ishonchli tarzda yuqori maosh va boshqalarga o'tish uchun kam maoshli lavozimlarda yillar davomida ishlashni xohlamaydi. yuqori lavozimlar kompaniyada, hatto barqaror ishlash kafolati bilan. Ba'zilar g'alati ishlarni bajarishga tayyor, lekin tizimga bog'liq emas. Siyosiy partiyalar. Yaponiyada ikkita asosiy partiya mavjud. 2009-yilda Yaponiya sotsial-liberal-demokratik partiyasi 54 yil hukmronlik qilgan konservativ Liberal-demokratik partiya o‘rnini egallab, parlamentda ko‘pchilik o‘rinni egalladi. 2012-yilda Liberal-demokratik partiya muddatidan oldin parlament saylovlari natijalariga ko‘ra parlamentdagi ko‘pchilik o‘rinlarni qaytarib oldi.
Ijro etuvchi hokimiyat. Hukumat ijro hokimiyatining oliy organi boʻlib, unga Yaponiya Bosh vaziri – hukumat tarkibini tuzuvchi Vazirlar Mahkamasi rahbari boshchilik qiladi. Uning a'zolaridan biri bu lavozimga parlament taklifiga binoan imperator tomonidan tayinlanadi. 2012-yil 26-dekabrdan buyon bu lavozimni Sindzo Abe egallab kelmoqda.
Yaponiya sud tizimi to'rt bosqichdan iborat: Oliy sud, apellyatsiya, bosh va intizomiy sudlar. Oliy sud, masalan konstitutsiyaviy sudlar boshqa mamlakatlarda huquqiy normalarni konstitutsiyaga zid deb bekor qilish huquqiga ega. Oliy sud a'zolari hukumat taklifiga binoan imperator tomonidan, qolgan sudyalar esa Oliy sudning taqdimiga binoan Vazirlar Mahkamasi tomonidan tayinlanadi. Apellyatsiya sudlari yuqori sudlar, birinchi instantsiya sudlari tuman sudlari, sud tizimining eng quyi bo'g'ini esa intizomiy sudlardir. Prokuratura nazorati organlari - Oliy prokuratura, oliy prokuratura, tuman prokuraturasi, tuman prokuraturasi.
Yaponiya qurolli kuchlari. Yaponiya konstitutsiyasining to‘qqizinchi moddasi mamlakatning o‘z armiyasiga ega bo‘lishini va urushlarda qatnashishini taqiqlaydi. Yaponiyaning zamonaviy qurolli kuchlari deyiladi o'z-o'zini himoya qilish kuchlari, va ularning mamlakat mudofaasi bilan bevosita bog'liq bo'lmagan harbiy faoliyati keskin cheklangan. 2007 yildan beri ular Yaponiya Mudofaa vazirligi tomonidan boshqariladi. Davlat darajasida favqulodda holat joriy etilgan taqdirda, Bosh vazir buyruq berishga vakolatli turli bo'limlar Yaponiya o'zini-o'zi mudofaa kuchlari, parlament roziligi bilan. Ekstremal sharoitlarda bunday ruxsatni postdan olish mumkin. Oʻz-oʻzini mudofaa kuchlari quruqlik, dengiz va havo kuchlaridan iborat. Yaponiya o‘zini-o‘zi mudofaa kuchlari ixtiyoriy ravishda ishga olinadi. 2013-yil holatiga ko‘ra, Yaponiya o‘zini-o‘zi mudofaa kuchlarida 247 450 kishi xizmat qilgan. Ulardan 151,350 nafari quruqlikdagi qo‘shinlar, 45,5 ming nafari dengiz flotining o‘zini-o‘zi mudofaa qilish kuchlarida. Harbiy havo kuchlari 47100 kishidan iborat edi. 1992 yildan buyon o'z-o'zini mudofaa kuchlari tinchlikparvar operatsiyalarda, shu jumladan 2004 yilda Iroqda qatnashmoqda.
Yaponiya tashqi siyosati. Yaponiya Amerika Qo'shma Shtatlari bilan yaqin iqtisodiy va harbiy aloqalarni davom ettiradi. Ularning asosini AQSh va Yaponiya o'rtasidagi hamkorlik va xavfsizlik to'g'risidagi bitim tashkil etadi. Yaponiya 1956 yildan BMT aʼzosi, shuningdek, BMT Xavfsizlik Kengashining doimiy boʻlmagan aʼzosi (jami, 2010 yil holatiga koʻra, 19 yil davomida Xavfsizlik Kengashi aʼzosi boʻlgan). Bundan tashqari, u Xavfsizlik Kengashining doimiy a'zosi bo'lish maqsadi bilan G4 guruhining bir qismidir. Yaponiya G8, G10, APEC, ASEAN Plus 3 va Sharqiy Osiyo sammitining a'zosi sifatida xalqaro munosabatlarda faol ishtirok etib, butun dunyodagi muhim hamkorlar bilan aloqalarni yaxshilaydi. 2007 yil mart oyida u Avstraliya bilan va 2008 yil oktyabr oyida Hindiston bilan xavfsizlik sohasida hamkorlik deklaratsiyasini imzoladi.
Yaponiya tashqi siyosatining o'ziga xos xususiyati shundaki, u birinchi navbatda BMT orqali va gumanitar sohada dunyoni boshqarishga intilib, ushbu maqsadlar uchun katta mablag' ajratadi. Misol uchun, 2013-yilda Yaponiyaning BMT mablag‘laridagi ulushi 10,83 foizni tashkil etdi, bu Fransiya va Buyuk Britaniyani jamlaganidan ko‘p. Biroq, 2000-yillarning boshidan beri Yaponiyaning BMT mablag'laridagi ulushi sezilarli darajada kamaydi, Xitoyning ulushi esa ko'paydi. 2004-yilda Yaponiya BMT mablag‘larining 19,47 foizini ta’minlagan. Yaponiyaning dunyoga ta'sirining yana bir vositasi bu uning taraqqiyotga rasmiy yordam ko'rsatishdagi faol ishtirokidir. 1989 yilda Yaponiya boshqa mamlakatlarga ko'rsatilayotgan xalqaro iqtisodiy yordam bo'yicha AQShdan o'zib ketdi va keyingi 10 yil davomida uning dunyodagi asosiy donori bo'lib qoldi. 2001 yilda Yaponiya tomonidan ko'rsatilgan xalqaro yordam hajmi keskin kamaydi va AQSh donor davlatlar ro'yxatida birinchi o'rinni egalladi. Yaponiya yordamining ko'rsatilishi quyidagi xususiyatlarga ega: uning katta qismi Osiyo mamlakatlariga to'g'ri keladi va 1990-yillarning boshidan Afrika mamlakatlariga berilishi demokratlashtirish va inson huquqlariga rioya qilish bilan bog'liq. Misol uchun, 1993 yildan 2003 yilgacha Sudanga insonparvarlik yordamidan tashqari barcha Yaponiya yordamlari to'xtatildi. Rasmiy rivojlanish yordami va imtiyozli kreditlar Yaponiya xalqaro hamkorlik agentligi va Yaponiya xalqaro hamkorlik banki tomonidan taqsimlanadi. 1965 yildan beri Yaponiya Ko'ngillilar Tashkiloti faoliyat ko'rsatmoqda, uning ko'ngillilari 2010-yillarning boshida dunyoning 70 ta davlatida ishlagan.
Yaponiya bir qancha qo‘shni davlatlar bilan hududiy bahslarda ishtirok etmoqda. Yaponiyaning rasmiy pozitsiyasiga ko'ra, amalda Rossiyaning bir qismi bo'lgan janubiy Kuril orollari Yaponiya hududi tarkibiga kiradi. Yaponiya, shuningdek, Janubiy Koreya nazorati ostidagi Liankurt orollariga egalik huquqiga bahslashmoqda. Xitoy va Tayvan Yaponiya nazorati ostidagi Senkaku orollariga egalik qilish borasida bahslashmoqda.
Yapon mentaliteti. Yaponlar ular uchun har qanday xorijlik, hatto yapon tilida so'zlashuvchi "xina gaijin" ham g'alati chet ellik ekanligini tan olishadi. Bir qarashda yaponlar o'z urf-odatlari va madaniyatini G'arb ta'siridan ehtiyotkorlik bilan himoya qilayotgandek tuyuladi, ammo ma'lum bo'lishicha, yapon jamiyatida yevropaliklarga o'xshatish juda obro'li. Ba'zilar hatto ko'k rangli kontaktli linzalar kiyib, sochlarini jigarrang rangga bo'yashadi. Yosh qizlar esa jarrohlik usullari bilan oyoqlarini to'g'rilaydi va uzaytiradi.
1. Aloqa. Yaponiyada aloqa ham o'ziga xos. Bu mamlakatga kelgan xorijlik avvaliga noqulay bo‘lishi mumkin, chunki yaponlar muloqotda juda do‘stona munosabatda bo‘lishadi, ba’zan shunday bo‘ladiki, suhbat yoki bahsda suhbatdosh raqib uning nuqtai nazarini qabul qildi, deb o‘ylashi mumkin, garchi aslida bu holatdan uzoqdir. Bu yaponlarning mentaliteti - bolalikdan ularga hurmat, xushmuomalalik va mahorat o'rgatiladi " satrlar orasiga o'qing". Xususiy va jamoat o'rtasidagi chegara juda xiralashgan. Yaponlar do'stlikka va qaysidir ijtimoiy guruhga mansub bo'lishga katta ahamiyat berishadi. Amerikaning o'ziga bo'lgan ishonchi ularga begona. Yaponlar bu tamoyilga amal qilishadi yenryo» – hurmatli masofa. Deyarli har bir yapon qaysidir ijtimoiy guruhning a'zosi bo'lib, bu katta ahamiyatga ega.
2. Yangilikka intilish. Bu mamlakatda moda va qiziqishlar bir-birini hayratlanarli tezlik bilan kuzatib boradi. Bu qanchalik g'alati tuyulmasin, hatto hanamida (gilos gulida) namoyon bo'ladi. Bu nozik va chiroyli gullarning ajoyib gullashi juda qisqa muddatli bo'lib, ular erga tushganda, bir gulbarg qolmasligi uchun darhol supurib tashlanadi. Go'zallik faqat xotirada qoladi. Butun dunyoning zaifligi g'oyasi butun yapon adabiyotini qamrab olgan. belgi Yaponlarning xarakteri - bu sentimentallik. Ruhiy iztiroblar, singan yuraklar, muhabbat haqida hikoya qiluvchi qo‘shiqlar, nasrlar juda mashhur. Yaponlar doimiy ravishda yangilik va taraqqiyotga intilishadi, bu mamlakat uchun juda jozibali. yirik kompaniyalar. Lekin Yaponiyaning xususiyatlari Shunday qilib, har qanday yangilik uzoq qolmaydi. Yaponlar fikricha, hayot hech kimni kutmaydi, taraqqiyot nima bo'lishidan qat'iy nazar oldinga intilish, taraqqiyot esa hayot deganidir.

XULOSA

Xulosa o`rnida shuni aytish joizki, jahondagi ko`plab rivojlanayotgan mamlakatlar Yaponiya iqtisodiyoti tajribasini, uning ―bosib o`tgan yo`llari‖ va bosqichlarini tahlil qilgan holda o`z mamlakatlarining iqtisodiy rivojlanishida tatbiq qilgan. Jumladan, Tailand, Malayziya, Singapur, Indonеziya, Janubiy Korеya, Tayvan, Filippin kabi mamlakatlarda olib borilgan iqtisodiy islohotlar va dasturlarda aynan ―yaponiya tajribasi‖ning ba'zi jihatlaridan unumli foydalanilgan. Yaponiya XX asrning ikkinchi yarmida jahon xo`jaligida eng еtakchi mamlakatlar qatoridan munosib o`rin egalladi.Yaponiya yuksak darajada rivojlangan mamlakatdir. U dunyo aholisining 2,4% va quruqlik yer maydonining 0,3% iga egaligiga qaramay, iqtisodiy potensiali jihatidan AQSH dan keyin ikkinchi o‗rinni egallaydi. Uning yalpi ichki mahsuloti 5,46 trln. dollarga yetadi. Bu jahon ishlab chiqarishining 14,3 % ni tashkil qiladi. Mamlakat ichki yalpi mahsuloti hajmi aholi jon boshiga 34 ming dollardan oshadi. «Iqtisodiy mo`jiza» sanoat mahsulotlari ishlab chiqarishda hukumatning kuchli nazorati ostida vujudga kеldi. Shuning uchun ham, mamlakat iqtisodiyotida davlat sеktori ustuvor hisoblanadi.Yaponiya kema, avtomobil, traktor, maishiy xizmat ko`rsatish tеxnikalari, stanoklar, kompyuterlar, rangli tеlеvizorlar, vidеomagnitafonlar, elеktr-tеxnika asboblari,sanoat robotlari,optika asboblari, sun'iy ipak tolasini ishlab chiqarish, baliq ovlash bo`yicha bo‗yicha dunyoda birinchi o‗rinda,elektr energiyasi, kimyoviy tola, alyumin va mis eritish, neftni qayta ishlash bo‗yicha esa ikkinchi o‗rinda turadi. Yaponiya iqtisodiyoti tashqi savdoga juda bog‗liq. Mamlakat o‗ziga zarur paxta, jun, boksitning 100%, miss rudasi, neft, temir rudasining 99 % ini, toshko‗mirning 82 % ini import orkali oladi. Yaponiya xalqaro savdoda AQSH va Yaponiyadan keyin uchinchi o‗rinni egallaydi. Jahon eksportida qariyib 8,9 %, importda esa 6,3 % ulush uning hissasiga to‗g‗ri keladi. Dengiz mahsulotlarini olish bo‗yicha Yaponiya dunyoda birinchi o‗rinda turadi (12 mln. tonnaga yaqin).
Yaponiya oltin valyuta zahiralari hajmibo‗yichaham jahonda birinchi o‗rinda